Thuốc chống loạn thần được chia thành các thuốc chống loạn thần điển hình và các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai (SGA) dựa trên tính ái lực và hoạt tính với các thụ thể của chất dẫn truyền thần kinh đặc hiệu của chúng. Các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai có thể mang lại một số ưu điểm cả về sự tốt hơn một chút về mặt hiệu quả (mặc dù những bằng chứng gần đây hoài nghi về tính ưu việt của chúng nếu được xem xét chung vào 1 nhóm) và giảm khả năng gây rối loạn vận động tự phát và các tác dụng không mong muốn có liên quan.
Các kết quả gần đây cho thấy các thuốc chống loạn thần mới với các hoạt động mới – cụ thể là, các amin và các chất chủ vận muscarin có thể có sẵn. Hiện nay, SGA chiếm khoảng 95% các thuốc chống loạn thần được kê đơn ở Mỹ. Tuy nhiên, nguy cơ bị hội chứng chuyển hóa (mỡ bụng quá mức, kháng insulin, rối loạn lipid máu và tăng huyết áp) là lớn hơn ở các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai so với thuốc chống loạn thần điển hình. Một số thuốc chống loạn thần ở cả hai nhóm có thể gây ra hội chứng QT kéo dài và cuối cùng làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp gây tử vong; những thuốc này bao gồm thioridazin, haloperidol, olanzapin, risperidon, và ziprasidon.
Các thuốc chống loạn thần điển hình
Các thuốc chống loạn thần điển hình (xem bảng Thuốc chống loạn thần truyền thống) chủ yếu hoạt động bằng cách khóa thụ thể dopamin 2 (thuốc chẹn dopamin-2).
Thuốc chống loạn thần điển hình có thể được phân loại là hiệu lực cao, trung bình, hoặc thấp. Thuốc chống loạn thần có hiệu lực cao có ái lực cao hơn đối với thụ thể dopamin và ít hơn đối với thụ thể alpha-adrenergic và muscarinic. Thuốc chống loạn thần có hiệu lực thấp, hiếm khi được sử dụng, ít có ái lực với thụ thể dopamin và tương đối ái lực hơn với thụ thể alpha-adrenergic, muscarinic và histaminic.
Các loại thuốc khác nhau sẵn trong các chế phẩm chuẩn dạng viên, dịch, và cả tác dụng ngắn và tiêm bắp kéo dài. Một loại thuốc cụ thể được lựa chọn chủ yếu dựa vào những điều sau đây:
Các tác dụng không mong muốn
Yêu cầu về đường dùng thuốc
Đáp ứng của bệnh nhân trước đây với thuốc
Thuốc chống loạn thần thông thường có thể gây ra đáng kể tác dụng phụ đặc biệt là một số liên quan đến rối loạn nhận thức và ngoại tháp (ví dụ, loạn trương lực, run, rối loạn vận động chậm).
Khoảng 30% bệnh nhân tâm thần phân liệt không đáp ứng với các thuốc chống loạn thần điển hình. Họ có thể đáp ứng với clozapin, một thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai.
Các thuốc chống loạn thần điển hình
Thuốc uống | Liều hàng ngày (khoảng liều)* | Liều người lớn thông thường | Bình luận |
|---|---|---|---|
Chlorpromazine†,‡ | 30-800 mg | 400 mg uống vào giờ đi ngủ | Thuốc có hiệu lực thấp dạng nguyên thủy Cũng có sẵn ở dạng viên đặt trực tràng |
Thioridazin‡ | 150-800 mg | 400 mg uống vào giờ đi ngủ | Thuốc duy nhất có liều tối đa tuyệt đối (800 mg/ngày) bởi vì nó gây ra bệnh võng mạc hắc tố ở liều cao hơn và có tác dụng kháng cholinergic đáng kể Cảnh báo về việc kéo dài QTc được thêm vào nhãn |
Trifluoperazin†,‡ | 2-40 mg | 10 mg uống vào giờ đi ngủ | — |
Fluphenazin†,‡ | 0,5-40 mg | 7,5 mg uống vào giờ đi ngủ | Cũng có sẵn dưới dạng fluphenazin decanoat và fluphenazin enanthat, là các dạng tiêm bắp giải phóng chậm (liều tương đương không có) |
Perphenazin†,‡ | 12-64 mg | 16 mg uống vào giờ đi ngủ | — |
Loxapine | 20-250 mg | 60 mg uống vào lúc đi ngủ | Có ái lực với thụ thể dopamin-2 và 5-hydroxytryptamin (serotonin) -2 receptors |
Molindone | 15-225 mg | 60 mg uống vào lúc đi ngủ | Có thể liên quan đến giảm cân |
Thiothixen†,‡ | 8-60 mg | 10 mg uống vào giờ đi ngủ | Có tỷ lệ bị cao bị bồn chồn bất an |
Haloperidol†,‡ | 1-15 mg | 8 mg uống vào giờ đi ngủ | Thuốc có hiệu lực cao nguyên thủy Có sẵn dạng haloperidol decanoat là một thuốc tiêm bắp phóng thích chậm Chứng nằm ngồi không yên và EPS phổ biến khác |
Pimozide | 1-10 mg | 3 mg uống vào giờ đi ngủ | Chỉ chấp thuận cho hội chứng Tourette |
* Liều khuyến cáo hiện tại đối với thuốc chống loạn thần điển hình là khởi đầu ở mức thấp của giá trị khuyến cáo và tăng dần dần đến một liều duy nhất; dùng thuốc vào giờ đi ngủ được khuyến khích. Không có bằng chứng cho thấy việc tăng liều nhanh chóng mang lại hiệu quả hơn. | |||
†Những loại thuốc này có sẵn ở dạng tiêm bắp để điều trị đợt cấp. | |||
‡Những loại thuốc này có sẵn ở dạng thuốc uống. | |||
EPS = các triệu chứng ngoại tháp; QTc = Khoảng QT được hiệu chỉnh theo nhịp tim. | |||
Thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai
Khoảng 95% các thuốc chống loạn thần được kê đơn là các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai.
Các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai chẹn các thụ thể dopamin có tính chọn lọc hơn so với thuốc chống loạn thần điển hình, làm giảm khả năng xảy ra các tác dụng tác dụng không mong muốn ngoại tháp (vận động). Liên kết tốt hơn với thụ thể serotonergic có thể góp phần vào các hoạt động chống loạn thần trên triệu chứng dương tính và các lợi ích tác dụng phụ của SGA.
Các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai cũng có tác dụng như sau:
Có xu hướng giảm các triệu chứng dương tính
Có thể làm giảm các triệu chứng âm tính nhiều hơn so với thuốc chống loạn thần điển hình (mặc dù những khác biệt này còn đang tranh cãi)
Có thể gây suy giảm nhận thức ít hơn
Ít có khả năng bị các tác dụng phụ ngoại tháp (bao gồm cả nguy cơ rối loạn vận động chậm thấp hơn nhiều)
Tăng prolactin một chút hoặc không (trừ risperidon, làm tăng prolactin cũng giống như thuốc chống loạn thần điển hình)
Có thể tạo ra một hội chứng chuyển hóa, với kháng insulin, tăng cân, và tăng huyết áp.
Các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai có thể làm giảm các triệu chứng âm tính vì chúng gây tác dụng không mong muốn giống parkinson hơn so với thuốc chống loạn thần điển hình.
Clozapin, thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai đầu tiên, là thuốc duy nhất cho thấy có hiệu quả đến 50% bệnh nhân ở các bệnh nhân kháng trị với các thuốc chống loạn thần điển hình. Clozapin làm giảm các triệu chứng âm tính, giảm tự tử có ít hoặc không có các tác dụng không mong muốn về vận động, và có nguy cơ gây loạn động muộn ở mức tối thiểu nhưng có những tác dụng không mong muốn khác, bao gồm ngầy ngật, hạ huyết áp, nhịp tim nhanh, tăng cân, tiểu đường loại 2 và tăng tiết nước bọt. Thuốc này cũng có thể gây co giật theo kiểu phụ thuộc liều. Tác dụng không mong muốn nghiêm trọng nhất là mất bạch cầu hạt, có thể xảy ra ở khoảng 1% số bệnh nhân. Do đó, thường xuyên theo dõi bạch cầu máu (được thực hiện hàng tuần trong 6 tháng đầu và mỗi 2 tuần sau đó, sau đó một lần/tháng sau một năm) là cần thiết ở Hoa Kỳ và clozapin thường được dùng cho những bệnh nhân đã đáp ứng không đầy đủ với các thuốc khác.
Các thuốc SGA mới (xem bảng Thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai) mang lại một số lợi ích của clozapin mà không gây nguy cơ mất bạch cầu hạt và nói chung là tốt hơn so với thuốc chống loạn thần điển hình trong điều trị một giai đoạn cấp và dự phòng tái phát. Tuy nhiên, trong một thử nghiệm lâm sàng có đối chứng lớn, dài hạn, mức độ giảm triệu chứng do sử dụng bất kỳ trong 4 loại thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai (olanzapin, risperidon, quetiapin, ziprasidon) không lớn hơn perphenazin, một thuốc chống loạn thần điển hình có tác dụng kháng cholinergic. Trong một nghiên cứu theo dõi dọc, bệnh nhân rời khỏi nghiên cứu sớm được phân ngẫu nhiên vào một trong 3 nghiên cứu với các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai khác hoặc với clozapin; nghiên cứu này đã chứng minh ưu thế rõ ràng của clozapin so với các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai khác. Do đó, clozapin dường như là cách điều trị hiệu quả duy nhất đối với những bệnh nhân thất bại với điều trị bằng thuốc chống loạn thần điển hình hoặc thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai. Tuy nhiên, clozapin vẫn chưa được tận dụng, có thể do khả năng dung nạp thấp và cần được theo dõi máu liên tục.
Lumateperone là SGA mới nhất để điều trị tâm thần phân liệt ở người lớn. Nó cho thấy cải thiện chức năng tâm lý xã hội với ít tác dụng phụ về chuyển hóa và vận động. Nó không nên được sử dụng ở những bệnh nhân lớn tuổi mắc chứng loạn thần liên quan đến sa sút trí tuệ, trong đó nó có nguy cơ tử vong cao. Các tác dụng phụ khác bao gồm an thần và khô miệng.
Các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai*
Thuốc uống | Khoảng liều | Liều người lớn thông thường | Nhận xét† |
|---|---|---|---|
Aripiprazole | 10-30 mg, uống | 15 mg/ngày, uống | Thuốc chủ vận một phần dopamin-2 Nguy cơ thấp gây ra hội chứng chuyển hóa |
Asenapin | 5-10 mg ngậm dưới lưỡi 2 lần/ngày | 10 mg ngậm dưới lưỡi 2 lần/ngày | Cho thuốc đặt dưới lưỡi không kèm thức ăn để thuốc được hấp thụ trong khoảng 10 phút sau đó (không nên nuốt viên thuốc) |
Brexpiprazole | 2-4 mg đường uống | 2-4 mg đường uống | Thuốc chủ vận một phần dopamin-2 Nguy cơ thấp gây ra hội chứng chuyển hóa Mang lại lợi ích cho trầm cảm điển hình Chuẩn liều
|
Cariprazine | 1,5-6 mg uống | 3-6 mg | Nguy cơ thấp gây ra hội chứng chuyển hóa Tác dụng không mong muốn thường gặp nhất: Ngủ gà, khó chịu dạ dày Chuẩn liều
|
Clozapine | 150 - 450 mg uống hai lần mỗi ngày | 400 mg uống vào giờ đi ngủ | Thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai đầu tiên Là thuốc duy nhất có hiệu quả được chứng minh ở bệnh nhân không đáp ứng với các thuốc chống loạn thần khác Theo dõi bạch cầu thường xuyên là cần thiết vì có nguy cơ gây mất bạch cầu hạt Tăng nguy cơ co giật và hội chứng chuyển hóa |
Iloperidone | 1-12 mg đường uống hai lần mỗi ngày | 12 mg uống một lần mỗi ngày | Do hạ huyết áp tư thế đứng, có thể điều chỉnh liều sau 4 ngày từ khi bắt đầu |
Lumateperone | 40-60 mg mỗi ngày | 42 mg uống một lần mỗi ngày | Có thể có hoạt tính đối kháng ở các thụ thể trung gian serotonin 5-HT2A và hoạt tính đối kháng sau synap ở các thụ thể dopamine D2 trung ương Giảm nguy cơ tác dụng phụ của vận động và chuyển hóa Chống chỉ định ở những bệnh nhân lớn tuổi bị rối loạn tâm thần liên quan đến sa sút trí tuệ |
Lurasidone | 40-160 mg uống một lần mỗi ngày | 80 mg uống một lần mỗi ngày | Cho một lần/ngày với thức ăn Giảm liều ở bệnh nhân suy gan |
Olanzapine | 10-20 mg uống vào giờ đi ngủ | 15 mg uống vào giờ đi ngủ | Tác dụng không mong muốn thường gặp nhất: Ngủ gà, hội chứng chuyển hóa, và chóng mặt |
Paliperidone | 3-12 mg uống vào giờ đi ngủ | 6 mg uống vào giờ đi ngủ | Chất chuyển hóa risperidon Tương tự như risperidon |
Pimavanserin | 34 mg mỗi ngày | 34 mg uống vào giờ đi ngủ | Thuốc đối kháng 5HT2a; nó đã được thử nghiệm và chấp thuận cho loạn thần trong bệnh Parkinson |
Quetiapine | 150-375 mg uống hai lần mỗi ngày Phóng thích kéo dài: 400-800 mg uống vào giờ đi ngủ | 200 mg uống một lần mỗi ngày | Hiệu lực thấp cho phép khoảng liều rộng Có thể gây hội chứng chuyển hóa Không có tác dụng kháng cholinergic Sự chuẩn liều là cần thiết do tác dụng khóa thụ thể alpha-2 Liều 2 lần/ngày áp dụng cho dạng phóng thích tức thì; dạng phóng thích kéo dài được cho vào giờ đi ngủ |
Risperidon | 4-10 mg uống vào giờ đi ngủ | 4 mg uống vào giờ đi ngủ | Có thể gây các triệu chứng ngoại tháp ở liều > 6 mg, tăng prolactin phụ thuộc liều, hoặc hội chứng chuyển hóa |
Ziprasidone | 40-80 mg uống hai lần mỗi ngày | 80 mg uống hai lần mỗi ngày | Ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrin, có thể có tác dụng chống trầm cảm Thời gian bán hủy ngắn nhất trong các thuốc mới Cần dùng 2 lần/ngày với thức ăn Mẫu tiêm bắp có sẵn dành cho điều trị cấp Nguy cơ thấp gây ra hội chứng chuyển hóa |
* Theo dõi hội chứng chuyển hóa và đái tháo đường loại 2 được khuyến cáo cho các loại thuốc chống loạn thần này. | |||
†Tất cả các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai đều có liên quan đến sự gia tăng tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân cao tuổi bị sa sút trí tuệ. | |||
SGA = thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai; WBC = bạch cầu. | |||
Các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai mới hơn rất giống nhau về hiệu quả nhưng khác biệt về tác dụng không mong muốn, vì vậy việc lựa chọn thuốc dựa trên đáp ứng cá nhân và các đặc tính khác của thuốc. Ví dụ, olanzapin, có tỷ lệ gây ngầy ngật tương đối cao, có thể được kê toa cho những bệnh nhân có các triệu chứng kích động hoặc mất ngủ là nổi bật; các thuốc ít gây ngầy ngật hơn có thể nên được dùng cho những bệnh nhân bị hôn mê. Việc dùng thử thuốc từ 4-8 tuần là cần thiết để đánh giá hiệu quả. Sau khi các triệu chứng cấp tính đã ổn định, điều trị duy trì được bắt đầu; đối với điều trị duy trì, liều thấp nhất để dự phòng tái phát triệu chứng được sử dụng. Aripiprazol, olanzapin, và risperidon có sẵn dạng tiêm có tác dụng kéo dài.
Tăng cân, tăng lipid máu và tăng nguy cơ tiểu đường loại 2 là những tác dụng không mong muốn chủ yếu của các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai. Do đó, trước khi điều trị bằng các thuốc này, tất cả bệnh nhân cần được sàng lọc các yếu tố nguy cơ, bao gồm tiền sử cá nhân và gia đình bị đái tháo đường, cân nặng, chu vi vòng eo, huyết áp, và glucose và mỡ máu lúc đói. Những người có hoặc có nguy cơ cao về hội chứng chuyển hóa có thể được điều trị tốt hơn bằng ziprasidon hoặc aripiprazol so với các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai khác. Cần giáo dục cho bệnh nhân và gia đình về các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh tiểu đường, bao gồm triệu chứng đái nhiều, khát nhiều, giảm cân, và nhiễm toan xê-tôn do tiểu đường (buồn nôn, nôn, mất nước, thở nhanh, ý thức u ám). Ngoài ra, nên cung cấp tư vấn về dinh dưỡng và hoạt động thể chất cho tất cả các bệnh nhân khi họ bắt đầu sử dụng thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai. Tất cả các bệnh nhân dùng thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai đều cần theo dõi định kỳ về trọng lượng, chỉ số khối cơ thể, và glucose huyết tương lúc đói và chỉ định để đánh giá chuyên khoa nếu họ bị tăng lipid máu hoặc tiểu đường loại 2.
Đôi khi, kết hợp thuốc chống loạn thần với một loại thuốc khác có lợi (1). Những loại thuốc này bao gồm
Thuốc chống trầm cảm: thuốc ức chế tái hấp thu Serotonin-norepinephrine
Một loại thuốc chống loạn thần khác
Lithium
Benzodiazepine
Các loại thuốc điều trị mới đối kháng với thụ thể dopamine đang được phát triển, bao gồm ABT-925, BL1020, ITI 007, JNJ-37822681 và các thuốc mới khác (2).
Các thuốc chống loạn thần tác dụng kéo dài
Một số thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai và thông thường (SGA) có dạng các chế phẩm dự trữ tác dụng kéo dài (xem bảng Thuốc chống loạn thần Depot). Các chế phẩm này rất hữu ích để loại bỏ sự không tuân thủ thuốc. Chúng cũng có thể giúp cho những bệnh nhân, vì sự thiếu tổ chức, thờ ơ, hoặc từ chối bệnh tật, không thể mang lại sự tin cậy nếu uống thuốc hàng ngày.
Các thuốc chống loạn thần phóng thích chậm
Thuốc* | Liều dùng | Nồng độ đỉnh† |
|---|---|---|
Aripiprazol, tác dụng kéo dài, tiêm | 300-400 mg mỗi tháng | 5-7 ngày |
Fluphenazin decanoat | 12,5-50 mg mỗi 2-4 tuần | 1 ngày |
Fluphenazin enanthat | 12,5-50 mg mỗi 1-2 tuần | 2 ngày |
Haloperidol decanoat | 25-150 mg mỗi 28 ngày (khoảng 3-5 tuần được chấp nhận) | 7 ngày |
Olanzapin pamoat‡ | 210-300 mg mỗi 2 tuần hoặc 300-405 mg mỗi 4 tuần | 7 ngày |
Paliperidone | 234 mg vào ngày 1; 156 mg vào ngày thứ 8; sau đó 117 mg mỗi tháng một lần (khoảng liều 39–234 mg hàng tháng) bắt đầu 5 tuần sau đó | 13 ngày |
Risperidon microspheres§ | 12,5-50 mg x 2 tuần | 35 ngày |
* Thuốc được dùng dạng tiêm bắp với kỹ thuật Z-track. | ||
† Thời gian đến nồng độ đỉnh sau khi dùng một liều duy nhất được liệt kê. | ||
‡ Olanzapine pamoate có thể hiếm, nhưng an thần đáng kể, vì vậy bệnh nhân phải được theo dõi trong 3 giờ sau khi tiêm. | ||
§ Do thời gian trễ kéo dài 3 tuần giữa lần tiêm đầu tiên và thời điểm đạt được nồng độ thích hợp trong máu, nên bệnh nhân nên tiếp tục được uống thuốc chống loạn thần trong 3 tuần sau lần tiêm đầu tiên. Đánh giá khả năng dung nạp với risperidon đường uống được khuyến cáo trước khi bắt đầu điều trị. | ||
Tác dụng phụ của thuốc an thần kinh
Các thuốc chống loạn thần điển hình có một số tác dụng không mong muốn, như ngầy ngật, suy giảm nhận thức, cứng cơ và loạn trương lực cơ, run, tăng nồng độ prolactin (gây ra Hội chứng Galactorrhea), tăng cân và giảm ngưỡng co giật ở bệnh nhân co giật hoặc nguy cơ co giật (để điều trị các tác dụng không mong muốn, (xem bảng Điều trị các tác dụng ngoại ý cấp tính của thuốc chống loạn thần). Bồn chồn bất an (vận động không ngừng nghỉ) là đặc biệt khó chịu và có thể dẫn đến không tuân thủ thuốc; có thể được điều trị bằng propranolol.
Thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai ít có khả năng gây ra tác dụng phụ ngoại tháp (rối loạn vận động) bao gồm rối loạn vận động chậm nhưng có thể xảy ra. Hội chứng chuyển hóa (mỡ thừa ở bụng, kháng insulin, rối loạn lipid máu và tăng huyết áp) là một tác dụng phụ đáng kể với nhiều SGA.
Điều trị Tác dụng phụ cấp tính của thuốc an thần kinh
Triệu chứng | Điều trị | Bình luận |
|---|---|---|
Loạn trương lực cơ cấp (ví dụ, xoắn vặn các cơ vận nhãn, xoắn vặn vùng cổ) | Benztropine 2 mg IV hoặc IM (có thể được lặp lại một lần trong 20 phút) Diphenhydramine 50 mg IV hoặc IM mỗi 20 phút với 2 liều | Benztropine 2 mg đường uống có thể ngăn ngừa loạn trương lực cơ cấp nếu được sử dụng cùng với thuốc an thần kinh. |
Loạn trương lực cơ thanh quản | Lorazepam 4 mg IV trong 10 phút, sau đó 1-2 mg IV chậm khi cần, tối đa 2 liều | Có thể cần đặt nội khí quản. |
Bồn chồn, run giống Parkinson trầm trọng, vận động chậm chạp | Benztropine 1-2 mg đường uống, hai lần một lần Diphenhydramine 25-50 mg đường uống 3 lần mỗi ngày | Ở những bệnh nhân có tác dụng phụ bồn chồn, thuốc an thần kinh có thể phải ngừng lại, chuyển qua sử dụng một thuốc có hiệu lực thấp. |
Bồn chồn bất an (với các triệu chứng ngoại tháp khác) | Amantadine 100-150 mg đường uống, hai lần một này Benztropine 1-2 mg đường uống, hai lần một lần Biperiden 1-4 mg đường uống, hai lần một ngày Procyclidine 2,5-10 mg đường uống, hai lần một ngày Propranolol 10–30 mg uống 3 lần một ngày Trihexyphenidyl 2–7 mg uống hai lần một ngày hoặc 1-5 mg uống 3 lần một ngày (hoặc đối với dạng phóng thích kéo dài, 2–7 mg hai lần một ngày) | Nên ngừng ngay các thuốc là nguyên nhân gây ra tác dụng phụ, hoặc dùng liều thấp hơn. |
Bồn chồn bất an có thể liên quan đến sự lo âu quá mức | Lorazepam 1 mg uống 3 lần một ngày Clonazepam 0,5 mg uống hai lần một ngày | — |
Rối loạn vận động chậm phát triển thường được đặc trưng bởi các triệu chứng chu môi và lưỡi, cử động ngón tay, vặn vẹo cánh tay, chân hoặc nhiều hơn nữa. Đối với bệnh nhân dùng thuốc chống loạn thần điển hình, tỷ lệ xuất hiện rối loạn vận động chậm là khoảng 5% mỗi năm dùng thuốc và tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn đáng kể với SGA. Trong khoảng 2%, loạn động muộn gây thay đổi diện mạo nghiêm trọng. Ở một số bệnh nhân, loạn động muộn tồn tại vô thời hạn, ngay cả sau khi thuốc ngừng. Do nguy cơ này, bệnh nhân được điều trị duy trì lâu dài nên được đánh giá ít nhất mỗi 6 tháng một lần. Các công cụ đánh giá, chẳng hạn như Thang đo vận động không tự chủ bất thường, nên được sử dụng để theo dõi chính xác hơn các thay đổi theo thời gian. Bệnh nhân bị tâm thần phân liệt mà tiếp tục được đòi hỏi dùng thuốc chống loạn thần có thể được điều trị bằng các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai là clozapin hoặc quetiapin. Valbenazine, một chất ức chế vận chuyển monoamine vận chuyển mụn nước-2, gần đây đã được chấp thuận để điều trị rối loạn vận động muộn. Liều khởi đầu là 40 mg một lần mỗi ngày và, trong trường hợp không có rối loạn chức năng gan, sau 1 tuần được tăng lên 80 mg một lần mỗi ngày. Các tác dụng phụ quan trọng nhất là quá mẫn, ngủ gà, Kéo dài QTvà parkinson.
Hội chứng an thần kinh ác tính, một tình trạng không mong muốn hiếm gặp nhưng có khả năng gây tử vong, được đặc trưng bởi cứng cơ, sốt, bất thường hệ thần kinh thực vật, và CK cao.
Thang vận động thụ động bất thường
Trước hoặc sau khi hoàn thành việc tính điểm, các nhà lâm sàng nên làm như sau:
| ||
Đánh giá theo từng mục sau trên thang điểm từ 0 đến 4 cho mức độ nghiêm trọng lớn nhất được quan sát thấy:
Các cử động xảy ra chỉ khi sự kích hoạt được cho 1 điểm nhỏ hơn những động tác xảy ra tự phát. | ||
Phân loại | Mục | Phạm vi của Các Điểm Có thể |
Các cử động mặt và miệng | Các biểu lộ cơ mặt | 2, 4, 7, 75-77 |
Môi và vùng quanh miệng | 2, 4, 7, 75-77 | |
Hàm | 2, 4, 7, 75-77 | |
Lưỡi | 2, 4, 7, 75-77 | |
Các cử động đầu | Cánh tay | 2, 4, 7, 75-77 |
Chân | 2, 4, 7, 75-77 | |
Các cử động thân mình | Cổ, vai, và hông | 2, 4, 7, 75-77 |
Đánh giá tổng thể | Mức độ nghiêm trọng của các cử động bất thường | 2, 4, 7, 75-77 |
Sư mất khả năng vì các vận động bất thường | 2, 4, 7, 75-77 | |
Nhận biết của bệnh nhân về các vận động bất thường (0 = không nhận thấy; 4 = rất căng thẳng) | 2, 4, 7, 75-77 | |
Phỏng theo Guy W: ECDEU [Early Clinical Drug Evaluation Unit] Assessment Manual for Psychopharmacology. Rockville (MD), National Institute of Health, Psychopharmacology Research Branch, 1976. Bản quyền năm 1976 của Bộ Y tế, Giáo dục và Phúc lợi Hoa Kỳ. | ||
Tài liệu tham khảo về thuốc chống loạn thần
1. Correll CU, Rubio JM, Inczedy-Farkas G, et al: Efficacy of 42 pharmacologic cotreatment strategies added to antipsychotic monotherapy in schizophrenia: Systematic overview and quality appraisal of the meta-analytic evidence. JAMA Psychiatry 74(7):675-684, 2017. doi: 10.1001/jamapsychiatry.2017.0624
2. Wang SM, Han C, Lee SJ: Investigational dopamine antagonists for the treatment of schizophrenia. Expert Opin Investig Drugs 26(6):687-698, 2017. doi: 10.1080/13543784.2017.1323870
