Viêm bao hoạt dịch

Bursitis có thể là do những nguyên nhân sau gây nên:

• Tổn thương

• Lạm dụng kéo dài và/hoặc áp lực

• Bệnh lý khớp viêm (ví dụ, bệnh gút, viêm khớp dạng thấp, viêm khớp vẩy nến, viêm cột sống)

• Nhiễm trùng cấp tính hoặc mạn tính (ví dụ, Staphylococcus aureus trong nhiễm trùng cấp tính và vi khuẩn mycobacteria trong nhiễm trùng mạn tính)

Nguyên nhân tự phát và chấn thương là phổ biến nhất. Viêm bao thanh dịch cấp và mạn tính có thể xảy ra sau vận động sai thư thế, căng giãn khớp bất thường và gây dịch trong bao thanh dịch. Viêm túi thanh dịch do nhiễm khuẩn hay gặp nhất ở túi thanh dịch mỏm khuỷu và trước xương bánh chè.

Viêm túi thanh dịch mạn tính thường xuất hiện ở bệnh nhân trước đó đã có viêm hoặc chấn thương lặp lại ở cùng một vị trí. Thành túi dày lên kèm theo tăng sinh khớp màng hoạt dịch; dính, hình thành các sợi lông và cặn màu trắng đục có thể phát triển.

Viêm bao thanh dịch cấp gây ra triệu chứng đau, đặc biệt là khi bị chèn ép hoặc căng giãn trong lúc vận động; và thường hạn chế phạm vi cử động. Phạm vi vận động thụ động có thể vẫn bình thường (ví dụ, một số bệnh nhân bị viêm bao hoạt dịch mỏm khuỷu có khả năng gập-duỗi của khuỷu tay bình thường). Sưng, đôi khi kèm theo các dấu hiệu viêm (ví dụ, ban đỏ) thường gặp ở túi thanh dịch vùng nống (ví dụ túi thanh dịch mỏm khuỷu, trước xương bánh chè). Ở túi thanh dịch mỏm khuỷu triệu chứng sưng tấy nổi bật hơn triệu chứng đau. Viêm bao thanh dịch do tinh thể hay do nhiễm khuẩn thường kèm theo ban đỏ, phù, đau và nóng ở phần mềm xung quanh.

Viêm bao thanh dịch mỏm khuỷu

Hình ảnh

THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC

Viêm túi thanh dịch mạn tính có thể kéo dài trong vài tháng và có thể tái phát thường xuyên. Một đợt cấp có thể kéo dài vài ngày đến vài tuần. Nếu viêm kéo dài ở gần khớp có thể gây nên hạn chế vận động. Hạn chế vận động kéo dài có thể dẫn đến teo cơ.

• Đánh giá lâm sàng

• Siêu âm hoặc MRI đánh giá mức độ sâu của túi.

• Hút dịch kén hoạt dịch để tìm nguyên nhân nhiễm khuẩn, chảy máy (do chấn thương hoặc do dùng thuốc chống đông), tinh thể.

Nghi ngờ viêm túi thanh dịch ở nông khi có triệu chứng sưng, viêm ở vị trí bao thanh dịch. Nghi ngờ viêm túi thanh dịch ở sâu khi bệnh nhân có biểu hiện đau tăng lên khi vận động mà chưa tìm được nguyên nhân ở vị trí tương ứng với túi thanh dịch. Thông thường, viêm túi thanh dịch được chẩn đoán bằng các triệu chứng lâm sàng. Siêu âm học hoặc chụp MRI có thể giúp chẩn đoán xác định các túi thanh dịch sâu khi không xác định được bằng các bước thăm khám như sờ, quan sát hoặc bằng hút dịch. Các thăm dò này giúp chẩn đoán xác định hoặc loại trừ các nguyên nhân khác. Đồng thời các thăm dò hình ảnh giúp xác định chính xác hơn tổn thương của các cấu trúc liên quan.

Nếu bao thanh dịch bị sưng, đặc biệt kèm theo các dấu hiệu đau, đỏ hoặc nóng hoặc trong trường hợp bao thanh dịch mỏm khuỷu hay phía trước xương bánh chè bị viêm, nhiễm khuẩn và do tinh thể gây ra nên làm xét nghiệm dịch để chẩn đoán bệnh. Sau khi gây tê tại chỗ, tiến hành hút dịch ở bao thanh dịch, thủ thuật được thực hiện vô khuẩn; làm các xét nghiệm dịch khớp bao gồm đếm tế bào dịch khớp, nhuộm Gram, cấy tìm vi khuẩn và soi kính hiển vi tìm tinh thể. Nhuộm Gram dù hữu ích nếu dương tính nhưng không đặc hiệu, và số lượng bạch cầu trong túi thanh dịch nhiễm khuẩn thường thấp hơn trong khớp dịch khớp nhiễm khuẩn. Tinh thể urat dễ nhìn thấy được bằng kính hiển vi ánh sáng phân cực, nhưng những tinh thể apatite điển hình của viêm gân canxi hóa thường có hình khối ngắn bóng và không có tính lưỡng chiết. Các tinh thể khoáng cholesterol có thể được nhìn thấy trong viêm túi thanh dịch dạng thấp mạn tính.

Viêm bao thanh dịch trước xương bánh chè

Hình ảnh

Được sự cho phép của nhà xuất bản. Từ Gilliland B, Wener M: Atlas of Infectious Diseases: Skin, Soft Tissue, Bone and Joint Infections. Biên tập bởi G Mandell (biên tập loạt bài) và TP Bleck. Philadelphia, Current Medicine, 1995.

Viêm túi thanh dịch cấp tính cần được phân biệt với chảy máu, đặc biệt ở bệnh nhân dùng warfarin. Chảy máu bao thanh dịch có thể gây các triệu chứng tương tự như viêm cấp vì trong máu có các thành phần gây viêm. Dịch trong túi thanh dịch viêm sau chấn thương thường là huyết thanh. Viêm mô tế bào có thể gây ra dấu hiệu viêm nhưng không gây ra viêm túi thanh dịch; viêm mô tế bào ở trên bao thanh dịch là chống chỉ định tương đối của các thủ thuật chọc kim vào bao thanh dịch, nhưng nếu nghi ngờ viêm túi thanh dịch do nhiễm khuẩn, phải hút dịch và làm xét nghiệm.

• Nghỉ ngơi sau đó bằng vật lý trị liệu

• Các thuốc chống viêm liều cao không có steroid (NSAID)

• Điều trị nguyên nhân do tinh thể hoặc nhiễm trùng.

• Đôi khi tiêm corticosteroid

Đối với bệnh do tinh thể, xem điều trị bệnh gút và giả gút.

Đối với nghi ngờ nhiễm trùng, sử dụng kháng sinh kháng S. aureus theo kinh nghiệm nên được lựa ưu tiên (xem điều trị nhiễm khuẩn tụ cầu). Sau đó lựa chọn kháng theo kết quả của nhuộm Gram và nuôi cấy. Viêm bao thanh dịch do nhiễm khuẩn phải được dẫn lưu dịch hoặc thỉnh thoảng và cắt lọc kết hợp với điều trị kháng sinh.

Viêm bao thanh dịch cấp tính không do nguyên nhân nhiễm khuẩn được điều trị bằng nghỉ ngơi hoặc bất động tạm thời kết hớp với NSAID liều cao và đôi khi có thể thêm các thuốc giảm đau khác. Trị liệu vật lý và tăng vận động chủ động ngay khi giảm đau. Điều này có thể đẩy nhanh quá trình khôi phục phạm vi cử động. Các bài tập đung đưa tốt cho khớp vai.

Trong một nghiên cứu, tiêm corticosteroid giúp giảm đau ngắn hạn (<6 tuần) nhiều hơn so với giả dược (ở những bệnh nhân bị viêm bao khớp dính đồng thời), nhưng không cho thấy lợi ích lâu dài (1). Việc tiêm corticosteroid nên được xem xét nếu tình trạng viêm túi thanh dịch tái phát, đã loại trừ nhiễm trùng, thuốc uống và nghỉ ngơi không đầy đủ. Hút dịch và tiêm corticosteroid vào bao thanh dịch với liều từ 0,5 đên 1mL (như triamcinolone acetonide 40 mg/mL) là một lựa chọn điều trị. Có thể tiêm khoảng 1 mL thuốc gây tê tại chỗ (ví dụ, 2% lidocaine) trước khi tiêm corticosteroid. Sau khi gây tê, giữ nguyên kim, thay xi lanh khác để hút dịch. Liều và thể tích của corticosteroid có thể khác nhau tùy theo kích thước của túi thanh dịch. Đôi khi có thể có đợt viêm cấp khởi phát sau vài giờ tiêm corticosteroid do phản ứng với bào chế dạng tinh thể của thuốc hoặc làm gián đoạn sự lắng đọng canxi. Phản ứng này thường kéo dài ≤ 24 giờ và đáp ứng với chường lạnh kết hợp với thuốc giảm đau. Corticosteroid đường uống (ví dụ prednisone) có thể được sử dụng trong trường hợp không thích hợp tiêm tại chỗ.

Điều trị viêm bao thanh dịch mạn tính giống với viêm bao thanh dịch cấp tính, tuy nhiên nghỉ ngơi hay dùng nẹp không có hiệu quản với viêm mạn tính, và việc tập vận động để duy trì tầm vận động của khớp là rất quan trong. Hiếm khi cần phải cắt bỏ bao hoạt dịch.