Viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ nhũ nhi là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng của màng não và khoang dưới nhện. Trẻ nhũ nhi có thể có các triệu chứng và dấu hiệu không đặc hiệu (ví dụ như li bì, kích thích, ăn kém, sốt hoặc hạ thân nhiệt). Chẩn đoán bằng xét nghiệm dịch não tuỷ. Điều trị bằng kháng sinh, và một số trường hợp nhất định, dùng cả dexamethasone.
Để biết tổng quan về viêm màng não, xem Tổng quan về Viêm màng não. Đối với viêm màng não cấp tính ở trẻ lớn hơn và người lớn, xem Viêm màng não do vi khuẩn cấp tính và ở trẻ < 3 tháng tuổi Viêm màng não do vi khuẩn sơ sinh. Đối với viêm màng não virus, kể cả ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ, xem Viêm màng não. (Xem thêm 1 và 2.)
Tài liệu tham khảo chung
1. Weinberg GA, Stone RT: Bacterial infections of the nervous system. In Swaiman's Pediatric Neurology: Principles and Practice, 6th ed., edited by Swaiman KF, Ashwal S, Ferriero DM, Schor NF, Finkel RS, Gropman AL, Pearl PL, and Shevell MI. Philadelphia, Elsevier, 2018, pp. 883–894.
2. Committee on Infectious Diseases, American Academy of Pediatrics: Red Book: 2021–2024 Report of the Committee on Infectious Diseases, ed. 32, edited by Kimberlin DW, Barnett ED, Lynfield R, and Sawyer MH. Itasca, American Academy of Pediatrics, 2021
Căn nguyên của viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh
Nguyên nhân và tỷ lệ viêm màng não do vi khuẩn liên quan chặt chẽ đến tuổi và liệu trẻ sơ sinh đã được chủng ngừa định kỳ với vaccine liên hợp Haemophilus influenzae type b và Vắcxin phế cầu liên hợp.
Ở trẻ nhũ nhi chưa được chủng ngừa định kỳ, các nguyên nhân thông thường của viêm màng não do vi khuẩn bao gồm
S. Phế cầu (nhiều nhóm, đặc biệt ở trẻ nhũ nhi không được tiêm chủng vacccin liên hợp S. pneumoniae)
Neisseria meningitidis (đặc biệt là nhóm B, nhưng đôi khi nhóm A, C, Y, hoặc W135)
H. influenzae type b (đặc biệt ở trẻ nhũ nhi không có ghi nhận tiêm chủng H. influenzae chủng type b)
Các nguyên nhân khác của viêm màng não vi khuẩn ở trẻ sơ sinh và trẻ em > 3 tháng tuổi đã được báo cáo nhưng rất hiếm. Listeria monocytogenes, Streptococcus agalactiae và Escherichia coli gây bệnh cho trẻ nhỏ < 3 tháng tuổi; chúng hiếm khi là căn nguyên ở trẻ sinh cực non sau khi sống được > 3 tháng tuổi. Viêm màng não do Staphylococcus aureus có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh bị chấn thương hoặc phẫu thuật thần kinh.
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh
Bệnh nhân càng nhỏ tuổi, các triệu chứng và dấu hiệu đặc hiệu của viêm màng não càng ít.
Các biểu hiện ban đầu của viêm màng não vi khuẩn có thể là một bệnh sốt cao cấp tính với các triệu chứng hô hấp hoặc tiêu hoá sau đó mới có các triệu chứng bệnh nặng. Khoảng 33-50% trẻ sơ sinh có thể có thóp trước phồng, nhưng hiếm khi có gáy cứng hoặc các dấu hiệu màng não cổ điể khác (như dấu hiệu Kernig hoặc dấu hiệu Brudzinski) thường có ở trẻ lớn hơn. Ở trẻ < 12 tháng tuổi, không có dấu hiệu gáy cứng không dùng để loại trừ viêm màng não.
Ngọc trai & cạm bẫy
|
Khi viêm màng não do vi khuẩn tiến triển, trẻ em có biểu hiện thần kinh trung ương, đôi khi rất nhanh. Mức độ rối loạn của hệ thần kinh trung ương dao động từ kích thích quấy khóc đến hôn mê. Có tới 15% trẻ em bị viêm màng não do vi khuẩn có tình trạng hôn mê hoặc bán mê tại thời điểm nằm viện. Động kinh đôi khi xảy ra với viêm màng não vi khuẩn nhưng chỉ có khoảng 20% trẻ em - điển hình là những người đã bị nhiễm độc, rối loạn tri giác, hoặc hôn mê. Trẻ nhũ nhi tỉnh táo và biểu hiện bình thường sau một cơn giật ngắn, không khu trú có sốt có dường như không có khả năng bị viêm màng não do vi khuẩn (xem thêm Sốt cao co giật).
Phù gai thị rất hiếm gặp ở trẻ em ở mọi lứa tuổi có viêm màng não do vi khuẩn. Khi phù gai thị xuất hiện, cần tìm kiếm các nguyên nhân khác của phù gai thị; viêm màng não do vi khuẩn tiến triển nhanh đến mức thường không đủ thời gian để phù gai thị phát triển.
Chẩn đoán viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh
Xét nghiệm dịch não tủy
Nói chung, chọc dịch não tuỷ nên được thực hiện bất cứ khi nào chẩn đoán viêm màng não được biết hoặc nghi ngờ ở nhũ nhi.
Tuy nhiên, chọc dịch não tuỷ có thể bị trì hoãn vì những lý do sau:
Các phối hợp vấn đề quan trọng về hô hấp tim mạch trên lâm sàng (hầu hết ở trẻ nhỏ)
Dấu hiệu tăng áp lực nội sọ, bao gồm thay đổi võng mạc; thay đổi phan xạ ánh sáng; cao huyết áp, nhịp tim chậm và rối loạn hô hấp (Tam chứng Cushing); và các dấu hiệu thần kinh khu trú
Nghi ngờ tổn thương nội sọ, bao gồm sự hiện diện của các thương tích có thể nhìn thấy, đặc biệt ở đầu, hoặc tiền sử gợi ý chấn thương không do tai nạn
Nhiễm trùng tại vị trí chọc dịch não tuỷ
Bị nghi ngờ hoặc có tiền sử rối loạn chảy máu (ví dụ như hemophillia, giảm tiểu cầu nặng)
Trong những trường hợp này, cần phải thực hiện cấy máu và cần phải dùng kháng sinh nếu không thực hiện chọc dịch não tuỷ. Trong trường hợp nghi ngờ tăng áp lực nội sọ, cần phải tiến hành chỉ định xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh thần kinh (ví dụ, CT sọ có và không có cản quang, siêu âm sọ não) trong hoặc ngay sau khi dùng kháng sinh. Nếu kết quả của chẩn đoán hình ảnh cho thấy nó là an toàn, chọc dịch não tuỷ có thể được thực hiện. Tuy nhiên, không nhất thiết phải làm CT thường quy trước khi chọc dịch não tuỷ ở trẻ nhỏ có nghi ngờ viêm màng não; thoát vị của não rất hiếm gặp ở trẻ nhỏ bị viêm màng não do vi khuẩn, mặc dù tất cả bệnh nhân viêm màng não có một số mức tăng áp lực nội sọ.
Dịch não tuỷ (CSF) được gửi đi để phân tích, điển hình là đếm số lượng tế bào, protein, glucose, nhuộm Gram, cấy, và ở một số trẻ nhất định, các xét nghiệm PCR cho enterovirus (ví dụ ở trẻ nhũ nhi bị viêm màng não vào cuối mùa hè và mùa thu ở Hoa Kỳ) hoặc vi rút herpes simplex hoặc parechovirus. Đồng thời, máu và CSF cùng được gửi đi để xác định tỷ lệ đường máu/CSF.
Các xét nghiệm CSF điển hình trong viêm màng não vi khuẩn bao gồm
Số lượng bạch cầu (bạch cầu) cao (> 500/mcL [0,5 × 109/L] thường cao tới khoảng 10.000 bạch cầu/mcL [10 × 109/L] với ưu thế là bạch cầu đa hạt nhân [> 80%])
Protein tăng cao (> 100 mg/dL [1 gm/L])
Glucose thấp (< 40 mg/dL [2,2 mmol/L], thường < 10 mg/dL [0,56 mmol/L] và tỷ lệ dịch não tủy:đường thường là < 0,33)
Nhuộm Gram thường cho thấy các sinh vật trong CSF trong viêm màng não vi khuẩn. Mặc dù các xét nghiệm có thể rất đa dạng, trẻ nhũ nhi bị viêm màng não vi khuẩn rất hiếm khi có CSF bình thường khi khám.
Trẻ nhũ nhi cũng nên có 2 lần cấy máu (nếu có thể; tối thiểu 1 lần nuôi cấy hiếu khí và kỵ khí), điện giải đồ, công thức máu và xét nghiệm nước tiểu và cấy nước tiểu.
Chẩn đoán phân biệt
Triệu chứng và dấu hiệu viêm màng não do vi khuẩn cũng có thể là do các nhiễm trùng thần kinh trung ương khác, bao gồm viêm màng não do vi rút (thông thường là enterovirus), nhiễm HSV ở trẻ sơ sinh (hầu như loại trừ ở trẻ < 1 tháng tuổi), viêm não HSV ở trẻ em và áp xe não. Các nguyên nhân khác của nhiễm trùng TKTW ảnh hưởng đến trẻ lớn hơn và người lớn (ví dụ như bệnh lý thần kinh đệm Lyme, viêm màng não nấm, viêm màng não lao; nhiễm Bartonella; viêm màng não hóa học kết quả từ việc sử dụng NSAID, trimethoprim/sulfamethoxazole, hoặc globulin miễn dịch đường tĩnh mạch; ung thư) ít khi xảy ra ở trẻ < 12 tháng tuổi và cần được phân biệt dựa trên bệnh sử, khám lâm sàng, và xét nghiệm dịch não tủy.
Trong các nguyên nhân khác của viêm màng não, các xét nghiệm CSF thường bao gồm < 500 bạch cầu/mcL (0,5 x 109/L) với < 50% bạch cầu đa nhân, protein < 100 mg/dL (1 g/L), glucose bình thường và nhuộm Gram âm tính.
Tiên lượng về viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh
Trong số trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ, tỷ lệ tử vong do viêm màng não do vi khuẩn là khoảng 5 đến 10%, và bệnh về thần kinh (mất thính giác thần kinh, khiếm khuyết trí tuệ, co cứng và liệt, động kinhh) xảy ra trong 15 đến 25%. Điếc cảm giác là phổ biến nhất sau viêm màng não do phế cầu.
Ở trẻ lớn hơn và trẻ nhỏ, tỷ lệ tử vong thay đổi từ 3 đến 5% H. influenzae loại b, 5 đến 10% khi nguyên nhân là N. meningitidisvà 10 đến 20% khi nguyên nhân là S. pneumoniae.
Điều trị viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh
Liệu pháp kháng khuẩn
Ngay khi viêm màng não do vi khuẩn được chẩn đoán (thực sự hoặc giả thiết), đường truyền tĩnh mạch cần thiết lập và cần phải dùng thuốc kháng sinh thích hợp (và có thể là corticosteroid).
Điều trị kháng sinh kinh nghiệm cho trẻ nhũ nhi < 3 tháng hướng tới các mầm bệnh phổ biến: phế cầu, màng não cầu, và H. influenzae týp b.
Một phác đồ thuốc điển hình bao gồm
Ceftriaxone hoặc cefotaxime thêm
Vancomycin
Cefotaxime và ceftriaxone rất hiệu quả chống lại các sinh vật thường gây viêm màng não vi khuẩn ở trẻ sơ sinh > 3 tháng. Sự khác biệt chính giữa các thuốc này là ceftriaxone có thời gian bán thải huyết thanh dài hơn nhiều so với cefotaxime. Vancomycin được sử dụng vì một số chủng phế cầu khuẩn ở một số khu vực không nhạy với cephalosporin thế hệ 3. Ở các khu vực (và các cơ sở) nơi mà hầu hết phế cầu đều nhạy với penicillin, vancomycin có thể không cần thiết, đặc biệt nếu không có dấu hiệu cầu khuẩn gram dương khi nhuộm Gram CSF; nên quyết định giữ lại vancomycin cần tham vấn với chuyên gia về bệnh truyền nhiễm.
Một khi các căn nguyên bệnh được xác định, sử dụng các loại thuốc đặc hiệu hơn; ví dụ, vancomycin có thể không còn cần thiết.
Liệu pháp điều trị đặc hiệu
Sau khi các thuốc điều trị theo kinh nghiệm đã được bắt đầu, các kết quả của CSF và/hoặc cấy máu được sử dụng để lựa chọn một loại thuốc đặc hiệu nhắm mục tiêu hơn trong khi chờ đợi các kết quả xét nghiệm nhận dạng vi khuẩn và độ nhạy. (Xem bảng Liệu pháp cụ thể cho viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh trên 3 tháng tuổi khi đã xác định và kết quả tính nhạy cảm và xem bảng Khuyến cáo Liều dùng thuốc kháng sinh cho trẻ sơ sinh và trẻ em bị viêm màng não.)
Nếu S. pneumoniae Bị nghi ngờ (ví dụ, vì song cầu gram dương thấy trên một vết nhuộm Gram của CSF), vancomycin theo kinh nghiệm nên được tiếp tục cho đến khi có kết quả kiểm tra tính nhạy cảm. Vancomycin bị ngưng nếu phân lập nhạy với penicillin hoặc cephalosporin thế hệ thứ 3; nếu phân lập không phải nhạy, vancomycin được tiếp tục (và một số bác sĩ lâm sàng thêm rifampin). Vì dexamethasone có thể làm giảm sự xâm nhập của CSF (và do đó giảm hiệu quả) của vancomycin, một số chuyên gia khuyên rằng không nên dùng dexamethasone, hoặc nếu được cho phép thêm rifampin vào.
Bệnh do N. meningitidis được điều trị một cách tin cậy với penicillin G hoặc ampicillin ở liều cao, hoặc tha thế bằng cephalosporin thế hệ 3. Nếu dùng penicillin hoặc ampicillin, tiếp theo là dùng rifampin 2 ngày liều 2 lần/ngày để làm sạch tình trạng mang mầm bệnh và ngăn ngừa tái phát (không cần dùng rifampin nếu dùng cephalosporin thế hệ thứ 3 để hoàn thành điề trị).
Nếu H. influenzae nhóm b bị nghi ngờ hoặc chẩn đoán xác định, bệnh có thể được điều trị một cách tin cậy với ceftriaxone hoặc cefotaxime; ampicillin chỉ có thể được sử dụng nếu chủng được chứng minh là nhạy. Nếu dùng ampicillin, tiếp theo là dùng rifampin 4 ngày với liều một lần hàng ngày để làm sạch trạng thái mang mầm bệnh và ngăn ngừa tái phát (không cần dùng rifampin nếu dùng cephalosporin thế hệ thứ 3 để hoàn thành điều trị).
Liệu pháp kháng sinh cụ thể cho các bệnh nhiễm trùng hiếm gặp khác (ví dụ: S. agalactiae, E. coli, L. monocytogenes, S. aureus) nên được lựa chọn với sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa bệnh truyền nhiễm.
Điều trị đặc hiệu cho viêm màng não vi khuẩn ở trẻ sơ sinh trên 3 tháng Một khi có các kết quả chẩn đoán xác định và độ nhạy.
Tác nhân gây bệnh | Trị liệu |
|---|---|
Streptococcus pneumoniae | Penicillin MIC ≤ 0,06 mcg/mL và ceftriaxone hoặc cefotaxime MIC ≤ 0,5 mcg/mL: Penicillin G hoặc ampicillin trong 10-14 ngày; ceftriaxone hoặc cefotaxime cũng được chấp nhận Penicillin MIC ≥ 0,12 mcg/mL và ceftriaxone hoặc cefotaxime MIC ≤ 0,5 mcg/mL: Ceftriaxone hoặc cefotaxime trong 10-14 ngày Penicillin MIC ≥ 0,12 mcg/mL và ceftriaxone hoặc cefotaxime MIC ≥ 1,0 mcg/mL: Ceftriaxone hoặc cefotaxime, thêm vancomycin có hoặc không có rifampin trong 10-14 ngày |
Neisseria meningitidis | Penicillin G hoặc ampicillin trong 7 ngày (sau đó phải dùng rifampin để loại bỏ trạng thái mang mầm bệnh) Các lựa chọn thay thế: Ceftriaxone hoặc cefotaxime |
Haemophilus influenzae typ b | Ceftriaxone hoặc cefotaxime trong 10 ngày Thay thế: Ampicillin nếu được phân lập là nhạy cảm (phải dùng tiếp rifampin để loại bỏ trạng thái mang mầm bệnh) |
MIC = nồng độ ức chế tối thiểu. | |
Khuyến cáo các liều dùng thuốc cho trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ bị viêm màng não vi khuẩn
Thuốc uống | Trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ |
|---|---|
Ampicillin | 50-75 mg/kg, mỗi 6 giờ |
Cefotaxime | 50-75 mg/kg, mỗi 6 giờ |
Ceftriaxone | 40-50 mg/kg, mỗi 12 giờ hoặc là 80-100 mg/kg q mỗi 24 h |
Penicillin G | 50.000-66.667 đơn vị/kg mỗi 4 giờ hoặc là 75.000-100.000 đơn vị/kg mỗi 6 giờ |
Rifampin | 10 mg/kg, mỗi 12 giờ |
Vancomycin | 10-15 mg/kg, mỗi 6 giờ |
Corticosteroid đối với viêm màng não vi khuẩn
Việc sử dụng corticosteroid (ví dụ dexamethasone) như là liệu pháp bổ trợ trong viêm màng não vi khuẩn đã được nghiên cứu trong nhiều thập kỷ và vẫn tiếp tục gây tranh cãi. Tác dụng có lợi của corticosteroids trong việc giảm tỷ lệ mắc bệnh thần kinh dường như thay đổi theo tuổi của bệnh nhân (trẻ em hoặc người lớn), căn nguyên bệnh cụ thể và thậm chí cả bệnh nhân sống ở một nước công nghiệp hóa hay ở các nước đang phát triển.
Hiện nay, các bằng chứng cho thấy dexamethasone làm giảm rối loạn thính giác ở trẻ nhũ nhi và trẻ nhỏ sống ở các nước công nghiệp hoá bị viêm màng não do vi khuẩn gây ra bởi H. influenzae nhóm b. Hiệu quả của dexamethasone trong viêm màng não do các sinh vật khác gây ra vẫn chưa được xác định, mặc dù một số nghiên cứu ở người lớn ở các nước công nghiệp hoá bị viêm màng não do S. pneumoniae báo cáo kết quả thần kinh cải thiện và giảm tỷ lệ tử vong. Dexamethasone dường như không có lợi cho trẻ em hoặc người lớn bị viêm màng não do vi khuẩn sống ở các nước đang phát triển và cũng không có lợi cho trẻ sơ sinh bị viêm màng não.
Do đó, dexamethasone 0,15 mg/kg đường tĩnh mạch nên được dùng trước hoặc trong vòng 1 giờ sau khi điều trị kháng sinh ở trẻ > 6 tuần tuổi bị viêm màng não do H. influenzae nhóm b. Thuốc được tiếp tục mỗi 6 h trong 4 ngày đối với H. influenzae viêm màng não nhóm B đã được chẩn đoán xác định. Một số chuyên gia cũng khuyên sử dụng cùng một lộ trình dexamethasone ở trẻ bị viêm màng não do phế cầu khuẩn > 6 tuần tuổi.
Để có hiệu quả tối ưu, dexamethasone phải được bắt đầu vào thời điểm chẩn đoán; điều này không phải lúc nào cũng có thể làm được, trừ khi vết nhuộm Gram của dịch hoặc các yếu tố dịch tế (ví dụ tiền sử tiếp xúc với bệnh) có thể mang lại một chẩn đoán căn nguyên ngay lập tức. Ở những khu vực trẻ em được tiêm vaccin liên hợp H. influenzae type b và phế cầu thường quy, viêm màng não do vi khuẩn gây ra bởi những sinh vật này sẽ rất hiếm. Vì những lý do này, cùng với bằng chứng mâu thuẫn liên quan đến lợi ích của liệu pháp dexamethason, nhiều chuyên gia về bệnh truyền nhiễm nhi không còn dùng corticosteroid thường quy cho trẻ nhũ nhi bị viêm màng não.
Phòng ngừa viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh
Phòng ngừa viêm màng não do vi khuẩn liên quan đến tiêm phòng và đôi khi điều trị dự phòng.
Tiêm chủng
Vắc xin phế cầu khuẩn liên hợp có hiệu quả chống lại 13 típ huyết thanh, bao gồm > 90% các loại huyết thanh phế cầu khuẩn gây viêm màng não ở trẻ sơ sinh, được khuyến nghị cho tất cả trẻ em bắt đầu từ 2 tháng tuổi. Để biết thêm thông tin, hãy xem các khuyến nghị hiện hành về vắc xin phế cầu khuẩn của Ủy ban Tư vấn về Thực hành Tiêm chủng (ACIP) và Lịch tiêm chủng cho Trẻ em và Thanh thiếu niên theo Độ tuổi của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh.
Tiêm chủng định kỳ với vaccin liên hợp H.influenzae nhóm b cũng có hiệu quả cao và bắt đầu ở tuổi 2 tháng. Để biết thêm thông tin, xem các khuyến nghị hiện tại về vắc xin ACIP Haemophilus influenzae.
ACIP khuyến cáo trẻ nhũ nhi > 6 tuần tuổi có nguy cơ cao bị bệnh viêm màng não do não mô cầu cần được chủng vắc xin não mô cầu liên hợp. Đối với trẻ nhũ nhi không có nguy cơ cao, nên chủng ngừa thường xuyên viêm màng não cầu khuẩn ở tuổi 11 hoặc 12 tuổi ( xem Bảng: Lịch tiêm chủng cho trẻ em). Trẻ có nguy cơ cao bao gồm những người
Nhiễm HIV
Bị liệt nửa người về chức năng hoặc giải phẫu (bao gồm bệnh nhân mắc bệnh hồng cầu hình liềm)
Có sự thiếu hụt các thành phần của con đường bổ thể
Sử dụng thuốc ức chế bổ thể (ví dụ: eculizumab, ravulizumab)
Đang đi du lịch đến một khu vực có nguy cơ cao (ví dụ, tiểu vùng Sahara Châu Phi, Ả-rập Xê-út trong kỳ Hajj)
Tiếp xúc với một ổ dịch do nhóm huyết thanh vắc-xin
Có hai loại vắcxin phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu nhóm đã được ACIP chấp thuận sử dụng cho trẻ em dưới 10 tuổi có nguy cơ cao bị bệnh viêm màng não mô cầu nhóm B (cùng loại như trên); vẫn chưa được chủng ngừa viêm màng não cầu khuẩn thông thường. Để biết thêm thông tin, hãy xem các khuyến nghị hiện tại của ACIP về vắc xin viêm màng não mô cầu.
Điều trị dự phòng viêm màng não
Điều trị dự phòng kháng sinh là cần thiết cho
Viêm màng não N. meningitidis: Tất cả các tiếp xúc gần gũi
Viêm màng não H. influenzae: Các địa chỉ liên lạc được chọn
Tiếp xúc của trẻ em bị viêm màng não do các vi khuẩn khác không cần phải dự phòng.
Đối Viêm màng não mô cầu, các tiếp xúc gần gũi có nguy cơ lây nhiễm cao gấp 25 đến 500 lần so với dân số nói chung. Tiếp xúc gần gũi được định nghĩa là
Thành viên trong gia đình, đặc biệt là trẻ em < 2 tuổi
Sự tiếp xúc ở các trung tâm giữ trẻ xảy ra trong 7 ngày trước khi bắt đầu triệu chứng
Bất cứ ai tiếp xúc trực tiếp với các chất bài tiết của bệnh nhân (ví dụ như hôn nhau, dùng chung bàn chải đánh răng hoặc dụng cụ, hồi sức miệng -miệng, đặt nội khí quản, quản lý ống nội khí quản) trong 7 ngày trước khi bắt đầu triệu chứng
Không phải tất cả các nhân viên y tế chăm sóc sức khoẻ cho trẻ nhũ nhi có viêm màng não đều được coi là một người tiếp xúc gần gũi. Nhân viên y tế chỉ nên được điều trị dự phòng bằng đường uống nếu họ đang căm sóc đường thở của bệnh nhân hoặc trực tiếp tiếp xúc với chất bài tiết hô hấp của bệnh nhân. Việc điều trị dự phòng nên được cung cấp càng sớm càng tốt (lý tưởng trong vòng 24 giờ để nhận định bệnh nhân mắc bệnh đầu tien); điều trị dự phòng dùng thuốc > 2 tuần sau khi phơi nhiễm có thể có ít hoặc không có giá trị. Rifampin, ceftriaxone, và ciprofloxacin là các thuốc thích hợp tùy thuộc vào tuổi của người tiếp xúc ( xem Bảng: Đề nghị điều trị dự phòng cho tiếp xúc có nguy cơ cao* ở Trẻ em với viêm màng não mô cầu và Haemophilus influenzae H. influenzae nhóm B). Đối với trẻ nhỏ, uống rifampin hoặc tiêm ceftriaxone.
Đối với Viêm màng não nhóm b, nguy cơ nhiễm trùng do tiếp xúc thấp hơn so với bệnh viêm màng não mô cầu nhưng có thể rất đáng kể ở trẻ nhỏ không được tiêm chủng sống trong nhà của một bệnh nhân mắc bệnh. Ngoài ra, các địa chỉ liên lạc của hộ gia đình có thể là những người mang bệnh không triệu chứng H. influenzae loại b. Các mối quan hệ gần gũi được xác định rõ ràng hơn đối với phòng ngừa viêm màng não mô cầu do người chăm sóc đã dành thời gian trong gia đình nhưng không sống ở đó nhưng có thể đã có mang với H. influenzae nhóm b. Như vậy đối với sinh vật này, tiếp xúc gia đình được định nghĩa như sau:
Những người sống với bệnh nhân mắc bệnh chính (index patient)
Những người đã có ≥ 4 giờ tiếp xúc với bệnh nhân chính (index patient) ≥ 5 trong 7 ngày trước khi nhập viện của bệnh nhân chính
Khi đó đề nghị điều trị dự phòng cho mỗi thành viên của một hộ gia đình, như được định nghĩa nếu gia đình đó cũng thế có
Ít nhất 1 lần tiếp xúc < 4 năm, người chưa được chủng ngừa hoàn toàn hoặc chưa có miễn dịch
Một đứa trẻ < 12 tháng tuổi chưa hoàn thành chủng ngừa vaccin liên hợp Hib cơ bản
Trẻ bị suy giảm miễn dịch (bất kể tình trạng tiêm chủng trước đó)
Hoàn thành tiêm phòng chống lại H. influenzae nhóm b được định nghĩa là đã có ít nhất 1 liều vaccine Hib liên hợp ở tuổi ≥ 15 tháng, hoặc 2 liều từ 12 tháng đến 14 tháng, hoặc đợt 2 hoặc 3 liều đầu tiên cho trẻ < 12 tháng với liều tăng cường ở ≥ 12 tháng.
Ngoài ra, nếu một trung tâm chăm sóc trẻ trước tuổi đến trường có ≥ 2 trường hợp mắc bệnh Hib xâm lấn trong vòng 60 ngày trong số các thành viên tham dự, nhiều chuyên gia khuyên bạn nên điều trị dự phòng cho tất cả những người tham dự và nhân viên để loại bỏ khả năng mang mầm bệnh ở đường mũi không triệu chứng bất kể tình trạng tiêm chủng.
Những người tiếp xúc gần gũi nhất có nguy cơ bị nhiễm trùng thứ phát là trẻ em < 4 tuổi không được tiêm chủng đầy đủ H. influenzae nhóm b. Dự phòng hóa chất nên được thực hiện < 24 giờ sau khi xác định bệnh nhân chỉ định; dự phòng hóa học được đưa ra > 2 tuần sau khi phơi nhiễm có khả năng rất ít hoặc không có giá trị. Rifampin uống hoặc tiêm ceftriaxone được ưu tiên, và ciprofloxacin là chấp nhận được đối với người già ( xem Bảng: Đề nghị điều trị dự phòng cho tiếp xúc có nguy cơ cao* ở Trẻ em với viêm màng não mô cầu và Haemophilus influenzae H. influenzae nhóm B).
Đề nghị điều trị dự phòng cho tiếp xúc có nguy cơ cao* ở Trẻ em với viêm màng não mô cầu và Haemophilus influenzae H. influenzae nhóm B
Thuốc và chỉ định | Tuổi | Liều dùng | Thời lượng |
|---|---|---|---|
Rifampin† (đối với Neisseria meningitidis) | |||
< 1 tháng | 5 mg/kg IV hoặc đường uống mỗi 12 h | 2 ngày | |
≥ 1 tháng | 10 mg/kg IV hoặc đường uống mỗi 12 giờ (tối đa 600 mg sau q 12 giờ) | 2 ngày | |
Rifampin† (đối với H. influenzae) | |||
< 1 tháng | 10 mg/kg IV hoặc đường uống một lần/ngày | 4 ngày | |
≥ 1 tháng | 20 mg/kg IV hoặc đường uống một lần/ngày (tối đa 600 mg uống một lần/ngày) | 4 ngày | |
Ceftriaxone (đối với cả mầm bệnh) | |||
< 15 tuổi | 125 mg Tiêm bắp | Liều đơn | |
≥ 15 tuổi | 250 mg TB | Liều đơn | |
Ciprofloxacin‡ (dù là căn nguyên nào) | > 1 tháng | 20 mg/kg uống (tối đa 500 mg) | Liều đơn |
*Xem bản văn để biết các định nghĩa về các tiếp xúc gần gũi với nguy cơ cao. | |||
†Rifampin không được khuyến cáo cho phụ nữ mang thai. | |||
‡ Ciprofloxacin không được khuyến cáo thường xuyên cho trẻ em < 18 tuổi; tuy nhiên, nó có thể được sử dụng cho một số trẻ em > 1 tháng nếu nguy cơ và lợi ích đã được đánh giá. Nếu các chủng kháng fluoroquinolone đã được xác định trong một cộng đồng, ciprofloxacin không nên được sử dụng để điều trị dự phòng. | |||
Những điểm chính
Trẻ sơ sinh bị viêm màng não do vi khuẩn lần đầu tiên có thể có các triệu chứng và dấu hiệu không đặc hiệu (ví dụ: bệnh hô hấp trên hoặc bệnh về đường tiêu hóa) nhưng sau đó nhanh chóng mất bù.
Các nguyên nhân vi khuẩn phổ biến nhất của viêm màng não là Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis, và Haemophilus influenzae nhóm b.
Nếu nghi ngờ bị viêm màng não, chọc CSF (trừ khi có chống chỉ định) và dùng liệu pháp kháng sinh theo kinh nghiệm (và có thể dexamethasone) càng sớm càng tốt.
Liệu pháp kháng sinh theo kinh nghiệm ở trẻ nhỏ > 3 tháng là cefotaxime hoặc ceftriaxone, cộng với vancomycin.
Cung cấp liệu pháp dự phòng hóa kháng sinh để chọn lọc những người tiếp xúc với bệnh nhân bị viêm màng não do N. meningitidis hoặc viêm màng não do H. influenzae.
Thông tin thêm
Sau đây là một số nguồn tài nguyên tiếng Anh có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của các tài nguyên này.
Ủy ban Cố vấn về Thực hành Tiêm Chủng (ACIP): Các khuyến nghị hiện tại về vắc-xin phế cầu
ACIP: Các khuyến nghị hiện tại về vắc xin Haemophilus influenzae
Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Child and adolescent immunization schedule for ages 18 years or younger, United States, 2021