Chấn thương cấp tính hoặc kích ứng mạn tính gây ra những thay đổi ở dây thanh âm có thể dẫn đến polyp, hạt xơ hoặc u hạt. Tất cả đều gây ra khó phát âm và giọng nói nghe rõ cả tiếng thở. Các triệu chứng này kéo dài >> 3 tuần sẽ quyết định việc hiển thị hình ảnh dây thanh âm. Chẩn đoán dựa trên nội soi thanh quản và sinh thiết trong một số trường hợp để loại trừ bệnh ác tính. Phẫu thuật cắt bỏ hợp lý sẽ khôi phục lại giọng nói và tránh được nguyên nhân là bệnh nền sẽ ngăn ngừa bệnh tái phát.
Tỷ lệ hiện mắc các tổn thương lành tính ở dây thanh âm, bao gồm polyp dây thanh, hạt xơ ở dây thanh âm, u hạt ở dây thanh âm và u nhú ở dây thanh âm, thay đổi tùy theo các nghiên cứu theo quần thể và bối cảnh lâm sàng. Tỷ lệ hiện mắc polyp thanh quản ở cộng đồng nói chung được báo cáo là từ 0,31% đến 0,55%. Trong quần thể cần điều trị, polyp thanh quản là một trong những tổn thương lành tính phổ biến nhất ở dây thanh âm (1, 2). Các hạt xơ trên dây thanh âm phổ biến hơn, với 1 nghiên cứu cho thấy tỷ lệ hiện mắc là 1487 trên 100.000 người (3). Trong một đoàn hệ hồi cứu gồm 419 bệnh nhân bị ho mạn tính, u hạt thanh quản được tìm thấy ở 5% số bệnh nhân (4). U nhú dây thanh âm thường xảy ra như một phần của bệnh u nhú đường hô hấp tái phát, có nguồn gốc từ vi-rút và có tỷ lệ hiện mắc là 1,8 trên 100.000 người trưởng thành tại Hoa Kỳ (5).
Tài liệu tham khảo
1. Woo SH, Kim RB, Choi SH, Lee SW, Won SJ. Prevalence of laryngeal disease in South Korea: data from the Korea National Health and Nutrition Examination Survey from 2008 to 2011. Yonsei Med J. 2014;55(2):499-507. doi:10.3349/ymj.2014.55.2.499
2. Brunner E, Eberhard K, Gugatschka M. Prevalence of Benign Vocal Fold Lesions: Long-Term Results From a Single European Institution. J Voice. Xuất bản trực tuyến ngày 24 tháng 11 năm 2023. doi:10.1016/j.jvoice.2023.11.006
3. Hah JH, Sim S, An SY, Sung MW, Choi HG. Evaluation of the prevalence of and factors associated with laryngeal diseases among the general population. Laryngoscope. 2015;125(11):2536-2542. doi:10.1002/lary.25424
4. Adessa M, Xiao R, Hull D, et al. Benign Vocal Fold Lesions in Patients with Chronic Cough. Otolaryngol Head Neck Surg. 2020;162(3):322-325. doi:10.1177/0194599819900505
5. Derkay CS. Task force on recurrent respiratory papillomas. A preliminary report. Arch Otolaryngol Head Neck Surg. 1995;121(12):1386-1391. doi:10.1001/archotol.1995.01890120044008
Căn nguyên
Polyp và hạt xơ là kết quả của tổn thương ở lớp niêm mạc của dây thanh âm thực sự. U hạt là kết quả của tổn thương màng sụn nằm trên các mấu thanh của sụn phễu. U nhú có thể xuất hiện trực tiếp trên dây thanh âm hoặc không gian phía trên dây thanh âm (thanh thất); trong một số trường hợp, các u nhú có thể xuất hiện ở những nơi khác trong đường hô hấp.
Polyps dây thanh âm có thể xảy ra ở một phần ba giữa dây thanh âm màng và thường một bên. Polyp có xu hướng lớn hơn và có nhiều cuống hơn so với các hạt xơ và thường có mạch máu bề mặt chiếm ưu thế. Các polyp này thường là kết quả của thương tổn cấp do phát âm. Các bệnh tích polyp khác, thường là hai bên, có thể có nhiều nguyên nhân khác, bao gồm trào ngược dạ dày thực quản, bệnh lý suy giáp chưa được điều trị, phản ứng dị ứng thanh quản mạn tính, hoặc hít chất kích thích mãn tính, như khói công nghiệp hoặc khói thuốc. Chấn thương cấp tính thường gây ra polyp có cuống, trong khi phù nề dạng polyp không cuống là kết quả của tình trạng kích ứng mạn tính.
Hạt xơ ở dây thanh âm xảy ra ở cả hai bên tại điểm giao nhau của phần ba trước và giữa của dây thanh âm. Nguyên nhân chính là chấn thương giọng nói mạn tính, ví dụ như la hét, gào thét, hát to hoặc sử dụng tần số thấp một cách bất thường.
U hạt ở dây thanh âm xảy ra ở phần sau thanh môn, tiếp giáp với các mỏm thanh âm của sụn phễu. U hạt này có thể là hai bên hoặc một bên. Đây thường là hậu quả của chấn thương do đặt nội khí quản nhưng cũng có thể xảy ra do kích ứng từ bệnh trào ngược dạ dày hoặc ho mạn tính.
U nhú dây thanh âm có thể do nhiễm một số loại vi rút gây u nhú ở người (HPV). Ở bệnh nhi, u nhú thường xảy ra nhất ở độ tuổi từ 1 tuổi đến 4 tuổi, mặc dù các khối u này có thể phát triển bất cứ lúc nào kể cả trong suốt tuổi trưởng thành. Rối loạn này còn được gọi là bệnh u nhú đường hô hấp tái phát.
Rối loạn thanh quản
Khi được thư giãn, dây thanh âm thường tạo thành một lỗ mở hình chữ V cho phép không khí đi qua dễ dàng vào khí quản. Các dây thanh âm này mở ra khi hít vào và đóng lại khi nuốt hoặc nói. Khi cầm gương ở phía sau miệng bệnh nhân, dây thanh âm thường có thể nhìn thấy và kiểm tra xem có các bệnh lý như loét do tiếp xúc, polyp, hạt xơ, liệt và ung thư không. Liệt có thể ảnh hưởng đến một (một bên) hoặc cả hai dây thanh âm (hai bên – không hiển thị). |
Hình ảnh do Eiji Yanagisawa, MD cung cấp.
Hình ảnh do Eiji Yanagisawa, MD cung cấp.
Hình ảnh do Eiji Yanagisawa, MD cung cấp.
Triệu chứng và Dấu hiệu
Tất cả các polyp, hạt xơ và u hạt đều dẫn đến tình trạng khàn giọng (khàn tiếng) và giọng nói nghe rõ cả tiếng thở.
Các triệu chứng của u nhú dây thanh âm, có thể bao gồm khản giọng hoặc tiếng khóc yếu ớt trong giai đoạn đầu của bệnh, nhưng tình trạng tắc nghẽn đường thở có thể xảy ra khi bệnh ở giai đoạn tiến triển.
Chẩn đoán
Nội soi thanh quản
Đôi khi sinh thiết
Chẩn đoán polyp, hạt xơ, u hạt và u nhú dựa trên việc hiển thị hình ảnh trực tiếp hoặc gián tiếp thanh quản bằng gương hoặc ống soi thanh quản (xem bảng Phân biệt polyp, hạt xơ và u hạt ở dây thanh âm). Sinh thiết các tổn thương riêng biệt để loại trừ ung thư thường được thực hiện bằng phương pháp soi thanh quản (xem Ung thư thanh quản).
Phân biệt polyp, hạt xơ và u hạt
Kiểu | Nguyên nhân | Tính chất, đặc điểm | Điều trị |
|---|---|---|---|
Polyps | Chấn thương thanh quản cấp tính (thường gặp nhất), trào ngược dạ dày thực quản, tình trạng suy giáp không được điều trị, phản ứng dị ứng thanh quản mạn tính, hít phải chất kích ứng mạn tính (ví dụ: khói công nghiệp, khói thuốc lá, thuốc lá điện tử) | Tổn thương do chấn thương thường một bên Các polps hai bên thường do các nguyên nhân khác Xảy ra ở phần màng giữa của dây thanh âm Lớn hơn hạt xơ Thường là một mạch máu ở bề mặt | Phẫu thuật cắt bỏ polps (do chấn thương) Điều trị nội khoa là đầu tiên cho các tổn thương dạng polpy khác Liệu pháp phục hồi chức năng lời nói để thay đổi thói quen phát âm khó nghe |
Hạt xơ | Chấn thương giọng nói mạn tính (ví dụ: do la hét, la hét, hát to, sử dụng tần số thấp bất thường) | Hai bên Xảy ra ở vùng nối giữa phần ba trước và phần ba giữa của dây thanh âm | Thay đổi hành vi (ví dụ giảm căng cơ thanh quản khi nói), liệu pháp luyện giọng, thuốc chống trào ngược |
U hạt | Ho, bệnh trào ngược, đặt nội khí quản | Thường hai bên nhưng có thể một bên Xảy ra ở các mỏm thanh âm (dây thanh âm sau) Lớn hơn hạt xơ | Trị liệu bằng luyện giọng, thuốc chống trào ngược Đối với u hạt không mất đi sau khi điều trị nội khoa thì cần phẫu thuật loại bỏ |
Điều trị
Tránh và/hoặc điều chỉnh nguyên nhân
Đôi khi phẫu thuật cắt bỏ (đối với polyp, u nhú, một số u hạt)
Chăm sóc hỗ trợ (trị liệu giọng nói, điều trị trào ngược, tiêm vắc-xin phòng ngừa vi-rút papilloma ở người)
Tránh và/hoặc điều chỉnh việc lạm dụng giọng nói có thể chữa khỏi hầu hết các hạt xơ và u hạt và ngăn ngừa tái phát. Việc loại bỏ các tác nhân gây khởi phát (bao gồm cả việc điều trị trào ngược dạ dày thực quản) giúp chữa lành và là cần thiết để ngăn ngừa bệnh tái phát. Liệu pháp giọng nói với chuyên gia trị liệu ngôn ngữ có thể làm giảm chấn thương ở dây thanh quản do hát không đúng cách hoặc nói to trong thời gian dài. Hạt xơ ở dây thanh âm thường mất đi với liệu pháp luyện giọng. U hạt mà không mất đi khi điều trị có thể được loại bỏ bằng phẫu thuật nhưng có xu hướng tái phát.
Polyp do chấn thương phải được phẫu thuật cắt bỏ để phục hồi giọng nói bình thường. Các tổn thương dạng polyp khác, thường ở cả hai bên, phát sinh do lạm dụng thuốc lá hoặc tình trạng suy giáp, ban đầu nên được điều trị không phẫu thuật bằng liệu pháp giọng nói và điều chỉnh các chất gây kích ứng (tức là cai thuốc lá). Phẫu thuật cắt bỏ vi phẫu bằng kéo vi phẫu trong khi soi thanh quản trực tiếp tốt hơn là cắt bỏ bằng laser, điều này có thể gây thương tổn nhiệt hơn nếu sử dụng không đúng cách.
U nhú thường được điều trị bằng laser hoặc phẫu thuật. Tiêm vắc xin phòng vi rút u nhú ở người có thể phòng ngừa được.
Trong vi phẫu thanh quản kính hiển vi hoạt động được sử dụng để kiểm tra, sinh thiết, và vi phẫu trên thanh quản. Hình ảnh cũng có thể được ghi lại trên video. Bệnh nhân được gây mê, và đường thở được bảo vệ bằng cách thông khí áp lực dương qua ống soi thanh quản, nội khí quản, hoặc, đối với đường thở không được đảm bảo phải mở khí quản. Bởi vì kính hiển vi cho phép quan sát với độ phóng đại, tổn thương có thể được loại bỏ chính xác, giảm thiểu tổn thương (có thể vĩnh viễn) đối với cơ chế phát âm. Phẫu thuật bằng tia laser có thể được thực hiện thông qua hệ thống quang học của kính hiển vi để có thể cắt chính xác. Vi phẫu được ưa thích đối với hầu hết các sinh thiết thanh quản, các thủ thuật liên quan đến các khối u lành tính, và cho nhiều phẫu thuật thanh học.
Những điểm chính
Polyp, hạt xơ và u hạt ở dây thanh âm là kết quả của chấn thương cấp tính hoặc kích ứng mạn tính; u nhú ở dây thanh âm là kết quả của nhiễm vi rút papilloma ở người.
Các triệu chứng kéo dài > 3 tuần cần phải hiển thị hình ảnh dây thanh âm.
Sinh thiết có thể là cần thiết để loại trừ ung thư.
Sau khi cắt bỏ, cần tránh nguyên nhân là bệnh nền để ngăn ngừa tái phát.
