Lão khoa đề cập đến vấn đề chăm sóc y tế cho người cao tuổi, một nhóm tuổi không dễ xác định chính xác. Lão học là nghiên cứu về sự lão hóa, bao gồm thay đổi sinh học, xã hội học và tâm lý. "Người cao tuổi" được ưu tiên hơn "người có tuổi", nhưng cả hai thuật ngữ đều không chính xác như nhau. Điều quan trọng là tránh những thuật ngữ và thái độ gợi ý thành kiến đối với người lớn tuổi (phân biệt tuổi tác). Mặc dù không có độ tuổi cố định để xác định độ tuổi lớn hơn, nhưng độ tuổi > 65 thường được sử dụng vì đây là độ tuổi quyết định khả năng hội đủ điều kiện nhận bảo hiểm Medicare tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, một số người mắc các bệnh lý đòi hỏi chuyên môn lão khoa ở độ tuổi trẻ hơn. Ví dụ, Program of All-Inclusive Care for the Elderly (PACE) ấn định độ tuổi đủ điều kiện bắt đầu từ 55 cho những người đáp ứng nhu cầu chăm sóc tại nhà dưỡng lão.
Tỷ lệ phần trăm dân số Hoa Kỳ ≥ 65 tuổi tăng từ 5% vào năm 1920 lên gần 17% vào năm 2020. Tỷ lệ phần trăm đó dự kiến sẽ tăng thêm (1).
Năm 2019, tuổi thọ trung bình ở tuổi 65 là thêm 18,2 năm đối với nam và 20,8 năm đối với nữ (2). Nhìn chung, phụ nữ sống lâu hơn nam giới khoảng 4 năm đến 5 năm (3). Sự khác biệt về tuổi thọ đã thay đổi rất ít mặc dù có những thay đổi trong lối sống của phụ nữ (ví dụ như hút thuốc tăng lên, căng thẳng) vào cuối thế kỷ 20 và trong thế kỷ 21.
Tài liệu tham khảo chung
1. United States Census Bureau: 2020 Census: 1 in 6 people in the United States were 65 and over. 2023. Truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2024.
2. National Center for Health Statistics: NCHS Fact Sheet. 2021. Truy cập ngày 9 tháng 3 năm 2024.
3. Thornton J: WHO report shows that women outlive men worldwide. BMJ 2019;365:l1631, 2019 doi: 10.1136/bmj.l1631 Xuất bản ngày 5 tháng 4 năm 2019.
Lão hóa
Lão hóa (tức là lão hóa đơn thuần) là sự suy giảm không thể đảo ngược được trong chức năng của cơ quan, xảy ra theo thời gian ngay cả khi không có thương tổn, bệnh tật, yếu tố nguy cơ môi trường, hoặc lối sống không hợp lý (ví dụ chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu luyện tập, lạm dụng chất gây nghiện). Ban đầu, những thay đổi chức năng cơ quan (xem bảng Các thay đổi sinh lí theo tuổi) không ảnh hưởng đến các hoạt động cơ bản; biểu hiện đầu tiên là sự suy giảm khả năng của mỗi cơ quan để duy trì sự cân bằng nội môi dưới tác dụng của các căng thẳng, áp lực (ví dụ như bệnh tật, chấn thương). Các hệ thống tim mạch, thận và thần kinh trung ương thường dễ bị tổn thương nhất (đó là các liên kết yếu nhất).
Các bệnh lý tương tác cùng với lão hóa thuần túy để gây ra các biến chứng riêng ở người cao tuổi (nay được gọi là hội chứng lão khoa), đặc biệt là trong các hệ thống liên kết yếu - thậm chí khi những cơ quan này không phải là những vấn đề bị ảnh hưởng bởi bệnh. Ví dụ điển hình là
Mê sảng làm phức tạp viêm phổi hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu
Ngã, chóng mặt, ngất, tiểu tiện không tự chủ và sụt cân thường đi kèm với nhiều bệnh nhẹ ở người cao tuổi
Các cơ quan lão hóa cũng dễ bị tổn thương hơn; ví dụ: xuất huyết nội sọ phổ biến hơn và do chấn thương gây ra ít quan trọng hơn ở người cao tuổi.
Ảnh hưởng của lão hóa cần phải được tính đến trong quá trình chẩn đoán và điều trị người lớn tuổi. Bác sĩ không nên
Sai lầm khi đánh giá lão hóa thuần túy là bệnh tật (ví dụ như việc thu thập thông tin chậm không phải là chứng mất trí)
Chẩn đoán bệnh sai cho sự lão hóa đơn thuần (ví dụ, viêm khớp, run hoặc sa sút trí tuệ ở người cao tuổi)
Bỏ qua nguy cơ gia tăng các tác dụng phụ của thuốc đối với các hệ cơ quan dễ bị tổn thương do các bệnh lý gây ra
Quên rằng người lớn tuổi thường có nhiều vấn đề bệnh lý phối hợp (ví dụ, tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch) làm tăng khả năng tổn thương
Ngoài ra, các bác sĩ lâm sàng nên cảnh giác với các bệnh và vấn đề phổ biến hơn ở người cao tuổi (ví dụ: suy tim có phân suất tống máu giảm, bệnh Alzheimer, đại tiện/tiểu tiện không tự chủ, rung nhĩ). Cách tiếp cận này giúp các bác sỹ lâm sàng hiểu và quản lý sự phức tạp của các bệnh cùng tồn tại ở bệnh nhân lớn tuổi. Hiểu được những thay đổi về thể chất và các biểu hiện cụ thể của bệnh lão khoa đi kèm với tuổi già là điều quan trọng để tránh những định kiến tiêu cực và định kiến về người cao tuổi đặc trưng cho chủ nghĩa tuổi tác và có thể ảnh hưởng tiêu cực đến việc chăm sóc bệnh nhân và chất lượng cuộc sống.
Chủ nghĩa phân biệt tuổi tác đề cập đến thành kiến đối với những người lớn tuổi hơn. Tương tự như các hình thức định kiến khác (ví dụ: chủng tộc, dân tộc), chủ nghĩa phân biệt tuổi tác dựa trên những quan niệm và định kiến sai lầm tiêu cực và có thể có ý thức hoặc vô thức, công khai hoặc tinh tế. Không giống như nhiều hình thức định kiến khác, chủ nghĩa tuổi tác hiếm khi cố ý ác ý nhưng vẫn có thể gây ra đau khổ về mặt tinh thần và gây ra những hậu quả thực tế bất lợi (ví dụ: được khuyến khích nghỉ việc, không được mời tham gia vào các nhóm hoặc vào các ủy ban). Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe thực hiện sự thiên vị về tuổi tác bằng cách không đưa ra phương pháp điều trị cho người cao tuổi chỉ dựa trên tuổi của họ thay vì dựa trên các yếu tố như tuổi thọ kỳ vọng, chất lượng cuộc sống và sự ưa thích của bệnh nhân.
Thông tin thêm
Tài nguyên bằng tiếng Anh sau đây có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của tài liệu này.
Program of All-Inclusive Care for the Elderly (PACE): Trang web này cung cấp thông tin về việc tiếp cận các quyền lợi PACE cho một số người cao tuổi dễ bị tổn thương, sống trong cộng đồng Hầu hết đều đủ điều kiện nhận cả quyền lợi Medicare và Medicaid. Các liên kết đến thông tin bổ sung cũng được cung cấp.