Viêm miệng

Bệnh sử của các bệnh hiện nay như thời gian kéo dài của triệu chứng và bệnh nhân đã có chúng trước đây chưa. Chú ý sự xuất hiện và mức độ đau. Mối liên hệ giữa các triệu chứng với thực phẩm, thuốc, đồ vệ sinh răng miệng (ví dụ kem đánh răng, nước súc miệng) và các chất khác (đặc biệt là tiếp xúc nghề nghiệp với hóa chất, kim loại, khói, hoặc bụi) cần được xem xét.

Rà soát hệ thống tìm kiếm các triệu chứng, của các nguyên nhân có thể bao gồm tiêu chảy mạn tính và suy nhược (viêm đại tràng, bệnh celiac); tổn thương bộ phận sinh dục (Bệnh Behçet, Bệnh giang mai); kích ứng mắt (bệnh Behçet); giảm cân, mệt mỏi và sốt (bệnh mạn tính không đặc hiệu).

Tiền sử cần xác định những nguyên nhân đã biết gây ra các tổn thương miệng, bao gồm herpes simplex, bệnh Behçet, bệnh viêm đại tràng, và các yếu tố nguy cơ đối với tổn thương miệng, bao gồm tình trạng suy giảm miễn dịch (như ung thư, tiểu đường, ghép tạng, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, nhiễm HIV). Xác định trước đây bệnh nhân đã được hóa trị hay xạ trị để điều trị ung thư chưa. Nên lưu ý tất cả các loại thuốc được sử dụng gần đây. Chú ý tiền sử hút thuốc lá. Tiền sử xã hội nên bao gồm quan hệ tình dục, đặc biệt là tình dục bằng miệng, quan hệ tình dục không an toàn, và tình dục với nhiều bạn tình.

Các dấu hiệu quan trọng được xem xét về sốt. Ghi nhận dấu hiệu toàn thân của bệnh nhân như lơ mơ, khó chịu, hoặc các dấu hiệu khác của bệnh hệ thống quan trọng.

Kiểm tra vị trí và tính chất của bất kỳ tổn thương nào trong miệng.

Da và các bề mặt niêm mạc khác (kể cả bộ phận sinh dục) được kiểm tra đối với bất kỳ tổn thương, phát ban, xuất huyết, hoặc tróc vẩy. Bất kỳ tổn thương bọng nước cũng được xét nghiệm để tìm dấu hiệu Nikolsky (lớp trên của lớp biểu bì được dạt theo chiều ngang với áp lực nhẹ hoặc lau vào da cạnh mụn nước).

Những phát hiện sau đây cần được quan tâm đặc biệt:

• Sốt

• Mụn nước trên da

• Viêm mắt

• Suy giảm miễn dịch

Thỉnh thoảng, nguyên nhân rõ ràng ngay trong tiền sử (ví dụ như hóa trị liệu gây độc tế bào, phơi nhiễm nghề nghiệp với hóa chất, khói, hoặc bụi). Các tổn thương miệng tái phát từng đợt bao gồm RAS, herpes simplex, và bệnh Behçet. Tiền sử bệnh tiểu đường, nhiễm HIV, suy giảm miễn dịch khác hoặc sử dụng kháng sinh gần đây sẽ làm tăng nghi ngờ nhiễm nấm Candida. Việc sử dụng thuốc gần đây (đặc biệt là thuốc sulfa, thuốc kháng sinh khác và thuốc chống co giật) nên làm tăng nghi ngờ về Hội chứng Stevens-Johnson (SJS).

Một số nguyên nhân có các dấu hiệu ngoài miệng, không xuất hiện trên da, một số trong chúng có thể gợi ý nguyên nhân. Các triệu chứng dạ dày - ruột tái phát gợi ý bệnh viêm đại tràng hoặc bệnh không dung nạp gluten. Các triệu chứng mắt có thể xảy ra với bệnh Behçet và SJS. Các tổn thương sinh dục có thể xảy ra với bệnh Behçet và giang mai nguyên phát.

Một số nguyên nhân thường cũng có phát hiện ngoài miệng, trên da.

Bọng nước trên da gợi ý Stevens Johnson SJS, pemphigus thể thông thường, hoặc pemphigoid thể bọng. Tình trạng mệt mỏi, sốt, viêm kết mạc, và tổn thương vết lan rộng gợi ý SJS. Pemphigus vulgaris bắt đầu với các tổn thương ở miệng, sau đó tiến triển thành bọng nước mềm ngoài da. Pemphigoid thể bọng có mụn nước căng xuất hiện trên vùng da bình thường. Dấu hiệu Nikolsky thường dương tính trong SJS và pemphigus vulgaris.

Mụn nước trên da là điển hình với bệnh thủy đậu hoặc herpes zoster (xem Virus Herpes) Các tổn thương một bên trong một dải dọc theo u da gợi ý bệnh herpes zoster. Các tổn thương lan tỏa dạng bọng mủ rải rác ở các giai đoạn khác nhau gợi ý thấy bệnh thủy đậu.

Bệnh Kawasaki thường có vết phát ban, bàn tay và bàn chân tróc vảy, viêm kết mạc; nó xảy ra ở trẻ em, thường < 5 tuổi. Các phát hiện miệng bao gồm đỏ da ở môi và niêm mạc miệng.

Các tổn thương da khác có thể gợi ý hồng ban đa dạng , bệnh tay chân miệng (kết quả của nhiễm coxsackievirus), hoặc giang mai thứ phát.

Một số nguyên nhân có dấu hiệu đơn độc tại miệng, bao gồm RAS, hầu hết các bệnh nhiễm virus viêm lợi loét hoại tử cấp, giang mai tiên phát, lậu và Candida.

Bệnh giang mai nguyên phát (Chancre miệng)

Hình ảnh

Hình ảnh từ Thư viện Hình ảnh Y tế Công cộng của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh.

Vị trí của các thương tổn trong miệng có thể giúp xác định nguyên nhân. Loét nhú lợi liên quan với nhiễm herpes simplex tiên phát hoặc viêm lợi loét hoại tử cấp. Các vết thương trên bề mặt sừng hóa gợi ý nhiễm herpes simplex hoặc tổn thương thực thể. Tổn thương thực thể thường xuất hiện bất thường và xảy ra gần vị trí các răng, phục hình nha khoa, do cắn phải hoặc bàn chải không đủ tiêu chuẩn làm tổn thương niêm mạc. Thường gặp bỏng aspirin cạnh răng hoặc bỏng do ăn pizza trên vòm miệng.

Nhiễm trùng herpes simplex nguyên phát gây ra nhiều tổn thương mụn nước trên niêm mạc miệng ở cả mô sừng hóa, không sừng hóa và luôn có ở lợi. Những tổn thương này nhanh chóng tiển triển loét. Biểu hiện lâm sàng thường xảy ra ở trẻ em. Các phản ứng tái kích hoạt sau đó (thường là nhiễm herpes simplex thứ phát, lở miệng) thường xuất hiện khi bắt đầu tuổi dậy thì trên viền môi và hiếm khi, trên vòm miệng cứng.

Viêm lợi loét hoại tử cấp gây ra chứng viêm nặng và các vết loét lộ ra trên lợi nhú và lợi viền. Một biến thể nghiêm trọng được gọi là cam tẩu mã (viêm miệng hoại thư) có thể gây phá hủy toàn bộ chiều dày mô (đôi khi liên quan đến môi hoặc má), điển hình trên bệnh nhân suy nhược hoặc bệnh nhân thiểu dưỡng. Nó bắt đầu bằng các vét loét ở lợi, má, hoặc vòm miệng (u hạt ác tính đường giữa) trở nên hoại tử và lan rộng nhanh chóng. Có thể xuất hiện mô tróc vảy.

Cam tẩu mã (Viêm miệng Gangrenous)

Dấu các chi tiết

Bức ảnh này cho thấy khuôn mặt của một trẻ bị biến dạng do viêm miệng thể hoại tử nghiêm trọng hoặc mống mắt có vảy. Bệnh này là một hoại thư truyền nhiễm của các mô của má hoặc miệng và xảy ra ở trẻ em suy dinh dưỡng.

BSIP, MARIE BABEY/SCIENCE PHOTO LIBRARY

Lậu miệng đơn độc rất hiếm khi gây loét rát và ban đỏ của lợi và lưỡi, trong khi viêm họng thường phổ biến hơn. Các săng giang mai nguyên phát có thể xuất hiện trong miệng. Bệnh giang mai kỳ ba có thể gây gôm trong miệng hoặc viêm lưỡi lan rộng và teo niêm mạc. Dấu hiệu chung khi HIV trở thành AIDS là bạch sản lông (các đường trắng dọc viền lưỡi).

Bạch sản dạng lông ở miệng

Hình ảnh

Hình ảnh của J.S. Greenspan, BDS, Đại học California, San Francisco và Sol Silverman, Jr., DDS thông qua Thư viện hình ảnh y tế công cộng của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh.

C. albicans và các loài có liên quan, là hệ sinh vật miệng bình thường, có thể tăng lên ở những người đã dùng kháng sinh hoặc corticosteroid hoặc những người bị suy giảm miễn dịch, như bệnh nhân AIDS. C. albicans có thể gây ra các giả mạc trắng, mềm để lại loét khi lấy đi. Đôi khi chỉ có các vùng ban đỏ phẳng xuất hiện (dạng ăn mòn của Candida).

• Nuôi cấy vi khuẩn và virus

• Xét nghiệm

• Sinh thiết

Bệnh nhân viêm miệng cấp và không có triệu chứng, dấu hiệu, hoặc yếu tố nguy cơ do bệnh hệ thống có thể không cần xét nghiệm.

Nếu viêm miệng tái phát, cần nuôi cấy vi khuẩn và virus, xét nghiệm công thức máu, sắt huyết thanh, ferritin, vitamin B12, folate, kẽm, và kháng thể mô bọc sợi cơ (cho bệnh celiac). Sinh thiết ở ngoại vi của mô bình thường và bất thường có thể được thực hiện cho các tổn thương dai dẳng mà không có nguyên nhân rõ ràng.

Loại bỏ thực phẩm một cách hệ thống từ chế độ ăn có thể hữu ích, như thay đổi nhãn hiệu kem đánh răng, nhai kẹo cao su, hoặc nước súc miệng.

Nhiều phương pháp điều trị tại chỗ, đơn lẻ hoặc kết hợp, được sử dụng để làm dịu các triệu chứng. Những phương pháp điều trị này bao gồm

• Thuốc gây mê

• Các lớp phủ bảo vệ

• Corticosteroid

• Các biện pháp vật lý (ví dụ, đốt)

Gây tê tại chỗ nhằm làm dịu có thể gây trở ngại cho việc ăn uống, những điều sau đây có thể có hiệu quả:

• Súc miệng bằng dung dịch chứa lidocaine

• Súc miệng bằng sucralfate với chất trung hòa a xit chứa nhôm-magiê.

Súc miệng 2 phút với 15 mL lidocain nhớt 2% mỗi 3 giờ nếu cần; sau đó bệnh nhân nhổ (không súc miệng lại bằng nước và không nuốt trừ khi bệnh có liên quan đến họng). Có thể phủ một lớp nhẹ sucralfat (viên 1 g hòa tan trong 15 mL nước) cộng với 30 mL chất trung hòa a xít chứa nhôm-magiê; bệnh nhân súc miệng và nuốt hoặc không nuốt. Nhiều bệnh viện và nhà thuốc có công thức riêng của họ (nước súc miệng kỳ diệu), đôi khi cũng có chứa chất kháng histamin.

Nếu bác sĩ chắc chắn rằng viêm không phải là do vi khuẩn, bệnh nhân có thể

• Súc miệng và nhổ sau bữa ăn với dexamethasone elixir 0,5 mg/5 mL (1 muỗng cà phê)

• Bôi paste 0,1% triamcinolone chứa thuốc làm dịu

• Xoa amlexanox lên vết loét bằng đầu ngón tay

Đốt vật lý hoặc hóa học có thể giảm đau do các tổn thương tại chỗ. Thỏi nitrat bạc không hiệu quả như điều trị laser CO2 công suất thấp (2-3 W), phân kỳ, xung động, khi đó sẽ giảm đau ngay lập tức và thương tổn không có xu hướng tái phát tại chỗ.