Bổ sung kẽm

Kẽm đã được tuyên bố để giảm các triệu chứng cảm lạnh, giúp trẻ sơ sinh phục hồi từ các bệnh nhiễm trùng, và sự tiến triển chậm thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi và giúp vết thương mau lành.

Kẽm đã được gợi ý để tăng độ nhạy cảm với insulin.

Thiếu kẽm nhẹ làm giảm sự phát triển ở trẻ em và có thể được điều chỉnh bằng bổ sung kẽm (1, 2).

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã cấp phép chỉ định thuốc mồ côi cho kẽm acetate để điều trị bệnh Wilson nhằm ngăn ngừa tình trạng tăng nồng độ đồng nguy hiểm.

Một số nghiên cứu đã đánh giá vai trò của kẽm trong điều trị các triệu chứng cảm lạnh. Một đánh giá của Cochrane gồm 34 thử nghiệm phân nhóm ngẫu nhiên về đơn trị liệu bằng kẽm so với giả dược bao gồm 8526 bệnh nhân (22 nghiên cứu ở người lớn và 12 nghiên cứu ở trẻ em) đã báo cáo rằng kẽm hầu như không có lợi ích trong việc phòng ngừa cảm lạnh, nhưng có thể làm giảm thời gian bị cảm lạnh đang diễn ra (3). Có khả năng làm tăng nguy cơ gặp phải các tác dụng bất lợi không nghiêm trọng đối với bệnh nhân dùng kẽm (ví dụ: rối loạn vị giác, đau dạ dày). Một phân tích tổng hợp khác báo cáo không có sự khác biệt về hiệu quả giữa viên ngậm kẽm axetat và kẽm gluconat trong điều trị cảm lạnh và không có bằng chứng về hiệu quả cao hơn ở liều hàng ngày cao hơn 100 mg (4). Một phân tích tổng hợp bao gồm 28 thử nghiệm (5446 người tham gia) đã báo cáo rằng, so với giả dược, kẽm ngăn ngừa được 5 ca nhiễm trùng đường hô hấp trên trên 100 người/tháng với số ca cần điều trị là 20 (5). Nghiên cứu báo cáo rằng các triệu chứng hết sớm hơn 2 ngày so với giả dược và nhiều đối tượng có khả năng vẫn còn triệu chứng sau 7 ngày mà không có kẽm.

Có bằng chứng rõ ràng rằng, ở các nước đang phát triển, các thực phẩm chức năng có 20 mg kẽm và 20 mg sắt đường uống x 1 lần/tuần trong 12 tháng đầu đời sẽ làm giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh do tiêu chảy và nhiễm trùng đường hô hấp (6). Một đánh giá của Cochrane cho thấy việc bổ sung kẽm có thể có lợi trong điều trị tiêu chảy ở trẻ em bị thiếu kẽm hoặc suy dinh dưỡng trên 6 tháng tuổi (7).

Ngoài ra còn có bằng chứng mạnh mẽ cho thấy các chất bổ sung có chứa kẽm và chất chống oxy hóa (vitamin C và E) dùng một lần/ngày có thể làm chậm quá trình thoái hóa điểm vàng do tuổi tác ở mức độ trung bình đến nặng (dạng khô) (8). Dữ liệu theo dõi mười năm từ một thử nghiệm phân nhóm ngẫu nhiên bao gồm những bệnh nhân bị thoái hóa điểm vàng do tuổi tác chứng minh rằng việc bổ sung kẽm và chất chống oxy hóa (vitamin C và E và lutein/zeaxanthin) làm chậm quá trình tiến triển của các dạng thoái hóa điểm vàng tiến triển (9, 10).

Dữ liệu lâm sàng về kẽm trong điều trị bệnh tiểu đường đang xuất hiện. Một đánh giá hệ thống và phân tích tổng hợp năm 2019 gồm 32 thử nghiệm phân nhóm ngẫu nhiên, có đối chứng giả dược (1700 đối tượng) sử dụng đơn chất bổ sung kẽm hoặc phối hợp với các chất bổ sung đồng thời ở những bệnh nhân tiền tiểu đường hoặc tiểu đường, béo phì hoặc thừa cân và phụ nữ mang thai mắc tiền tiểu đường hoặc tiểu đường, đã phát hiện ra rằng lượng đường huyết lúc đói giảm và lượng hemoglobin A1C giảm (10). Tuy nhiên, việc giảm hemoglobin A1C khi điều trị bằng cách bổ sung kẽm đơn thuần không đáng kể.

Kẽm cũng đã được nghiên cứu trong điều trị rối loạn trầm cảm. Một đánh giá có hệ thống và phân tích tổng hợp đã báo cáo rằng kẽm phối hợp với thuốc chống trầm cảm có thể làm giảm các triệu chứng trầm cảm (11). Các hướng dẫn lâm sàng từ Liên đoàn các Hiệp hội Tâm thần học Sinh học Thế giới (WFSBP) và Lực lượng đặc nhiệm Mạng lưới điều trị tâm trạng và lo âu Canada (CANMAT) đã nêu rằng các sản phẩm kẽm chelate hoặc picolinate có thể được xem xét phối hợp với thuốc chống trầm cảm làm một phương pháp điều trị bổ sung cho bệnh trầm cảm (12).

Kẽm nói chung là an toàn, nhưng độc tính có thể phát triển nếu liều cao được sử dụng (xem trang Độc tố). Các tác dụng bất lợi thông thường của kẽm bao gồm buồn nôn, nôn, tiêu chảy, kích ứng miệng, loét miệng và vị xấu.

Vì kẽm là một kim loại vi lượng và có thể loại bỏ các kim loại cần thiết khác ra khỏi cơ thể, liều của kẽm dạng viên ngậm không được vượt quá 75 mg/ngày (tổng liều, bất kể tần suất dùng thuốc) trong 14 ngày.

Thuốc xịt kẽm có thể gây kích ứng mũi và cổ họng, và các dạng nhỏ trong mũi có thể dẫn đến chứng mất khứu giác.

Mức hấp thụ và tác dụng của một số loại kháng sinh (ví dụ: cephalexin, tetracycline, quinolone) có thể bị giảm do bổ sung kẽm đường uống; do đó, nên dùng kẽm trước khi dùng kháng sinh ít nhất 2 tiếng hoặc sau khi dùng kháng sinh từ 4 đến 6 tiếng.

Kẽm có thể kích thích sản sinh metallicothionein của tế bào khối u, chất này có thể làm bất hoạt cisplatin, thuốc ức chế integrase chelate (dolutegravir) và cũng làm giảm nồng độ penicillamine bằng cách tạo thành một phức hợp không hòa tan.

1. 1. Mayo-Wilson E, Junior JA, Imdad A, et al. Zinc supplementation for preventing mortality, morbidity, and growth failure in children aged 6 months to 12 years of age. Cochrane Database Syst Rev., 5:CD009384, 2014. doi: 10.1002/14651858

2. 2. Lassi ZS, Kurji J, Oliveira CS. Zinc supplementation for the promotion of growth and prevention of infections in infants less than six months of age. Cochrane Database Syst Rev. 4:CD010205, 2020. doi: 10.1002/14651858.CD010205.pub2

3. 3. Singh M, Das RR. Zinc for the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 6:CD001364, 2013. doi: 10.1002/14651858.CD001364.pub4

4. 4. Hemilä H. Zinc lozenges and the common cold: a meta-analysis comparing zinc acetate and zinc gluconate, and the role of zinc dosage. JRSM Open. 8(5):2054270417694291, 2017. doi:10.1177/2054270417694291

5. 5. Hunter J, Arentz S, Goldenberg J, et al. Zinc for the prevention or treatment of acute viral respiratory tract infections in adults: a rapid systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ Open. 11(11):e047474, 2021. doi:10.1136/bmjopen-2020-047474

6. 6. Baqui AH, Zaman K, Persson LA, et al: Simultaneous weekly supplementation of iron and zinc is associated with lower morbidity due to diarrhea and acute lower respiratory infection in Bangladeshi infants. J Nutr 133(12):4150-4157, 2003. doi: 10.1093/jn/133.12.4150

7. 7. Lazzerini M, Wanzira H: Oral zinc for treating diarrhoea in children. Cochrane Database Syst Rev 12:CD005436, 2016. doi: 10.1002/14651858.CD005436.pub5

8. 8. Chew EY, Clemons TE, Agron E, et al. Long-term effects of vitamins C and E, beta-carotene, and zinc on age-related macular degeneration: AREDS report no. 35. [published correction appears in Ophthalmology 123(12 ):2634, 2016]. Ophthalmology 120(8):1604-11.e4, 2013. doi:10.1016/j.ophtha.2013.01.021.

9. 9. The Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) Research Group, Chew EY, Clemons TE, et al. Secondary analyses of the effects of lutein/zeaxanthin on age-related macular degeneration progression: AREDS2 report No. 3. JAMA Ophthalmol 132(2):142-149, 2014. doi: 10.1001/jamaophthalmol.2013.7376.

10. 10. Wang X, Wu W, Zheng W, et al. Zinc supplementation improves glycemic control for diabetes prevention and management: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr 110(1):76-90, 2019. doi: 10.1093/ajcn/nqz041.

11. 11 da Silva LEM, de Santana MLP, Costa PRF, Pereira EM, Nepomuceno CMM, Queiroz VAO, de Oliveira LPM, Machado MEPDC, de Sena EP. Zinc supplementation combined with antidepressant drugs for treatment of patients with depression: a systematic review and meta-analysis. Nutr Rev. Ngày 1 tháng 1 năm 2021;79(1):1-12. doi: 10.1093/nutrit/nuaa039

12. 12. Sarris J, Ravindran A, Yatham LN, et al. Clinician guidelines for the treatment of psychiatric disorders with nutraceuticals and phytoceuticals: The World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP) and Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT) Taskforce. World J Biol Psychiatry. Tháng 7 năm 2022;23(6):424-455. doi: 10.1080/15622975.2021.2013041. Xuất bản điện tử ngày 21 tháng 3 năm 2022. PMID: 35311615.

Tài nguyên bằng tiếng Anh sau đây có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của tài liệu này.

1. National Institutes of Health (NIH): Zinc Fact sSheet for Health Professionals