Cuồng động nhĩ là nhịp nhĩ nhanh và đều do chu kỳ vào lại lớn ở tâm nhĩ. Các triệu chứng bao gồm hồi hộp đánh trống ngực và đôi khi là yếu, không chịu được gắng sức, khó thở và tiền ngất. Cục nghẽn ở tâm nhĩ có thể hình thành và gây thuyên tắc. Chẩn đoán bằng điện tâm đồ. Điều trị bao gồm kiểm soát nhịp tim bằng thuốc, ngăn ngừa thuyên tắc huyết khối bằng thuốc chống đông máu và thường chuyển sang nhịp xoang bằng thuốc, sốc điện chuyển nhịp hoặc triệt đốt cơ chất cuồng động nhĩ.
(Xem thêm Tổng quan về loạn nhịp tim.)
Cuồng động nhĩ ít phổ biến hơn rung nhĩ, nhưng nguyên nhân và hậu quả về huyết động của các tình trạng này là như nhau. Nhiều bệnh nhân bị cuồng động nhĩ cũng có những giai đoạn rung nhĩ. Trong một nghiên cứu dựa trên dân số về những bệnh nhân được chẩn đoán lần đầu bị cuồng động nhĩ, 69% số bệnh nhân đã được biết là có rung nhĩ và trong số những bệnh nhân chưa được biết là có rung nhĩ, 40% số bệnh nhân được phát hiện có rung nhĩ trong 3 năm tiếp theo (1).
Cuồng động nhĩ điển hình là do chu kỳ vào lại lớn liên quan đến hầu hết tâm nhĩ phải và cần có sự dẫn truyền giữa lỗ tĩnh mạch chủ dưới và vòng van ba lá (eo tĩnh mạch chủ dưới - van ba lá). Tâm nhĩ khử cực ở tốc độ 250 đến 350 nhịp/phút (thường là 300 nhịp/phút). Vì nút nhĩ thất (AV) thường không thể dẫn truyền ở tốc độ này nên thông thường một nửa xung động sẽ đi qua (block 2:1), dẫn đến nhịp thất đều đặn là 150 nhịp/phút. Đôi khi, tình trạng block thay đổi theo từng thời điểm, gây ra nhịp thất không đều. Ít phổ biến hơn, có thể có block cố định 3:1, 4:1 hoặc 5:1.
Xác suất xảy ra biến cố thuyên tắc huyết khối trong ở cuồng động nhĩ đơn độc được cho là chỉ bằng khoảng một nửa so với rung nhĩ (2). Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân bị cuồng động nhĩ cũng có (hoặc sẽ có) rung nhĩ. Theo đó, hướng dẫn về thuốc chống đông máu không phân biệt giữa bệnh nhân bị cuồng động nhĩ và bệnh nhân bị rung nhĩ (3).
Tài liệu tham khảo chung
1. Gula LJ, Redfearn DP, Jenkyn KB, et al: Elevated Incidence of Atrial Fibrillation and Stroke in Patients With Atrial Flutter—A Population-Based Study. Can J Cardiol 34(6):774–783, 2018. doi: 10.1016/j.cjca.2018.01.001
2. Biblo LA, Yuan Z, Quan KJ, et al: Risk of stroke in patients with atrial flutter. Am J Cardiol 87(3):346–349, 2001. doi: 10.1016/s0002-9149(00)01374-6
3. Joglar JA, Chung MK, Armbruster AL, et al: 2023 ACC/AHA/ACCP/HRS Guideline for the Diagnosis and Management of Atrial Fibrillation: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Joint Committee on Clinical Practice Guidelines. Circulation 149(1):e1–e156, 2024. doi: 10.1161/CIR.0000000000001193
Các triệu chứng và dấu hiệu của cuồng động nhĩ
Các triệu chứng của cuồng động nhĩ chủ yếu phụ thuộc vào nhịp thất và bản chất của bất kỳ bệnh tim là bệnh nền nào. Nếu nhịp thất < 120 nhịp/phút và đều đặn, có thể có ít hoặc không có triệu chứng. Nhịp nhanh hơn và dẫn truyền AV thay đổi thường gây ra tình trạng hồi hộp đánh trống ngực. Giảm cung lượng tim có thể gây ra các triệu chứng rối loạn huyết động (ví dụ: khó chịu ở ngực, khó thở, yếu, ngất). Kiểm tra kỹ mạch tĩnh mạch cảnh sẽ thấy sóng a của cuồng động.
Chẩn đoán cuồng động nhĩ
ECG
Chẩn đoán cuồng động nhĩ bằng điện tâm đồ (ECG). Trong cuồng động nhĩ điển hình, ECG cho thấy hoạt động nhĩ liên tục và đều đặn với dạng răng cưa, rõ ràng nhất ở các chuyển đạo II, III và aVF (xem hình Cuồng động nhĩ).
Cuồng động nhĩ
(Lưu ý: bị dẫn truyền khi có block bó nhánh phải.) |
Xoa bóp xoang cảnh có thể làm tăng tình trạng block nhĩ thất và làm lộ rõ hơn các sóng cuồng động nhĩ điển hình. Phản ứng tương tự có thể xảy ra sau khi phong bế nút AV bằng thuốc (ví dụ: bằng adenosine), nhưng liệu pháp này thường không chấm dứt được cuồng động nhĩ.
Điều trị cuồng động nhĩ
Kiểm soát nhịp tim bằng thuốc
Kiểm soát nhịp tim bằng phương pháp sốc điện chuyển nhịp, thuốc hoặc triệt đốt
Phòng ngừa thuyên tắc huyết khối
Điều trị cuồng động nhĩ tập trung vào kiểm soát nhịp thất, kiểm soát nhịp và phòng ngừa thuyên tắc huyết khối.
Kiểm soát nhịp tim bằng thuốc khó đạt được hơn ở cuồng động nhĩ so với rung nhĩ. Do đó, đối với hầu hết bệnh nhân, chuyển đổi điện (sử dụng sốc điện chuyển nhịp đồng bộ hoặc tạo nhịp quá mức) là phương pháp điều trị được lựa chọn cho đợt đầu và là bắt buộc khi dẫn truyền AV 1:1 hoặc rối loạn huyết động. Thông thường, chuyển đổi năng lượng thấp (50 joule) là hiệu quả. Chống đông máu, như trong rung nhĩ, là cần thiết trước khi sốc điện chuyển nhịp tim (1).
Nếu dùng thuốc để phục hồi nhịp xoang, trước tiên phải kiểm soát nhịp tim bằng thuốc chẹn beta hoặc thuốc chẹn kênh canxi không dihydropyridine (ví dụ: verapamil, diltiazem). Nhiều loại thuốc chống loạn nhịp có thể khôi phục nhịp xoang (đặc biệt là loại Ia và loại Ic) có thể làm chậm cuồng động nhĩ, rút ngắn thời gian trơ của nút AV (do tác dụng giải phế vị) hoặc có cả hai tác dụng đủ để cho phép dẫn truyền 1:1 với sự gia tăng nghịch lý về nhịp thất và rối loạn huyết động. Những loại thuốc này có thể được sử dụng để duy trì lâu dài khi cần thiết nhằm ngăn ngừa tái phát kết hợp với thuốc kéo dài tình trạng trơ của nút AV (loại II, III, IV hoặc digoxin) (1).
Hệ thống tạo nhịp chống nhịp nhanh là một phương pháp thay thế cho việc sử dụng thuốc chống loạn nhịp tim trong thời gian dài và là liệu pháp hiếm được sử dụng cho những bệnh nhân bị cuồng động nhĩ và có chỉ định tạo nhịp độc lập, chẳng hạn như nhịp tim chậm, những người không đủ điều kiện hoặc những người đã áp dụng các phương pháp kiểm soát nhịp tim khác nhưng không thành công.
Các thủ thuật triệt đốt được thiết kế để làm gián đoạn chu kỳ vào lại tâm nhĩ có thể ngăn ngừa hiệu quả cuồng động nhĩ, đặc biệt là cuồng động nhĩ điển hình. Vì cuồng động nhĩ điển hình phụ thuộc vào sự dẫn truyền qua eo tĩnh mạch chủ dưới - van ba lá tương đối hẹp, nên việc đặt đường cắt đốt hoặc chặn ngang eo đó sẽ chữa khỏi cuồng động nhĩ điển hình ở > 95% số bệnh nhân. Tuy nhiên, rung nhĩ có thể tái phát ở 60% số bệnh nhân trong vòng 10 năm sau khi triệt đốt để điều trị cuồng động nhĩ thành công (2).
Để ngăn ngừa thuyên tắc huyết khối, bệnh nhân bị cuồng động nhĩ mạn tính hoặc cuồng động nhĩ tái phát cần dùng thuốc chống đông đường uống (warfarin được điều chỉnh đến INR từ 2 đến 3, thuốc ức chế thrombin trực tiếp hoặc thuốc ức chế yếu tố Xa). Việc lựa chọn các liệu pháp dựa trên những cân nhắc tương tự như trong điều trị rung nhĩ (1).
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Joglar JA, Chung MK, Armbruster AL, et al: 2023 ACC/AHA/ACCP/HRS Guideline for the Diagnosis and Management of Atrial Fibrillation: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Joint Committee on Clinical Practice Guidelines. Circulation 149(1):e1–e156, 2024. doi: 10.1161/CIR.0000000000001193
2. Seara JG, Roubin SR, Sampedro FG, et al: Risk of atrial fibrillation, stroke, and death after radiofrequency catheter ablation of typical atrial flutter. Clin Res Cardiol 103(7):543–552, 2014. doi: 10.1007/s00392-014-0682-6
Những điểm chính
Cuồng động nhĩ là nhịp nhĩ nhanh, đều đặn có thể gây ra phản ứng QRS đều, không đều, nhanh hoặc không nhanh, tùy thuộc vào mức độ và loại block hiện có.
Sau khi kiểm soát nhịp tim ban đầu bằng các loại thuốc như thuốc chẹn beta và thuốc chẹn kênh canxi không dihydropyridine (ví dụ: verapamil, diltiazem), hầu hết bệnh nhân nên được chuyển nhịp bằng thuốc hoặc bằng dòng điện một chiều.
Thuốc chống đông máu thường cần thiết trước khi chuyển nhịp tim.
Thuốc chống đông đường uống lâu dài để ngăn ngừa đột quỵ là cần thiết cho những bệnh nhân bị cuồng động nhĩ mạn tính hoặc tái phát.
Các đợt tái phát có thể được ngăn ngừa bằng thuốc chống loạn nhịp tim loại Ia, loại Ic hoặc loại III cùng với ức chế nút nhĩ thất hoặc hiệu quả hơn là cắt bỏ eo tĩnh mạch chủ dưới - van ba lá.
