Các tổn thương mô cấp tính hoặc mãn tính mà không bị đóng băng có thể là do tiếp xúc lâu.
Tê cóng
Tổn thương do lạnh nhẹ nhất là tê cóng. Các khu vực bị ảnh hưởng bị tê cóng, sưng và đỏ. Điều trị là làm ấm, gây ra đau và ngứa. Hiếm khi, quá mẫn nhẹ với lạnh kéo dài hàng tháng đến hàng năm, nhưng không có tổn thương vĩnh viễn đối với các mô bên dưới.
Chân ngâm lạnh
Việc tiếp xúc kéo dài với ẩm ướt có thể gây ra bàn chân ngâm nước. Thông thường, thương tổn chỉ giới hạn ở các dây thần kinh ngoại biên và mạch máu, mặc dù mô cơ và da có thể bị tổn thương trong những trường hợp nặng.
Ban đầu, bàn chân nhợt, phù, ẩm ướt và tê cóng. Lột da có thể xảy ra nếu bệnh nhân đi bộ nhiều. Việc làm ấm gây ra chứng sung huyết, đau, và thường nhạy cảm với cảm giác nhẹ, có thể kéo dài từ 6 đến 10 tuần. Da có thể bị loét, hoặc có thể có sẹo đen. Rối loạn chức năng tự động là phổ biến, tăng hoặc giảm tiêt mồ hôi, thay đổi vận mạch và quá mẫn tại chỗ với sự thay đổi nhiệt độ. Teo cơ và rối loạn cảm giác hoặc mất cảm giác có thể xảy ra và trở thành mãn tính.
Có thể ngăn ngừa tình trạng bàn chân ngâm nước bằng cách không đi giày chật, giữ chân và giày khô ráo, và thay tất thường xuyên (1).
Điều trị ngay lập tức là làm ấm lại bằng cách ngâm vùng bị ảnh hưởng vào nước ấm (37 đến 39°C), sau đó băng vô trùng. Nên tránh dùng nicotine (2). Các triệu chứng bệnh thần kinh mạn tính rất khó điều trị; nếu amitriptyline không có tác dụng, có thể thử dùng gabapentin (xem Đau thần kinh: Điều trị).
Cước
Các vùng khu trú bị ban sung huyết, sưng, đau, và ngứa do tiếp xúc lặp lại với lạnh không đóng băng; cơ chế không rõ ràng. Có thể bị phỏng nước hoặc loét. Cước thường bị nhiều nhất ở ngón tay và vùng da trước xương chày và tự hạn chế. Thỉnh thoảng, các triệu chứng tái diễn. Phụ nữ trẻ thường bị ảnh hưởng nhiều nhất, bao gồm một số người có thể mắc hiện tượng Raynaud hoặc các bệnh nền về tự miễn (ví dụ: bệnh lupus ban đỏ hệ thống hoặc da) (3).
Đốt xương giữa có các vùng ban đỏ cục bộ và có vẻ sưng lên.
© Springer Science+Business Media
Sưng và nổi mụn nước ở gan ngón chân là hậu quả của việc tiếp xúc nhiều lần với lạnh mà không bị đóng băng.
Hình ảnh của BS. Karen McKoy.
Hình ảnh này cho thấy sưng và ban đỏ trong bệnh cước.
Hình ảnh của BS. Karen McKoy.
Đốt xương giữa có các vùng ban đỏ cục bộ và có vẻ sưng lên.
© Springer Science+Business Media
Sưng và nổi mụn nước ở gan ngón chân là hậu quả của việc tiếp xúc nhiều lần với lạnh mà không bị đóng băng.
Hình ảnh của BS. Karen McKoy.
Hình ảnh này cho thấy sưng và ban đỏ trong bệnh cước.
Hình ảnh của BS. Karen McKoy.
Tổn thương nội mô và thần kinh gây ra sự co thắt mạch và phản ứng giao cảm quá mức khi tiếp xúc với lạnh. Điều trị bước đầu thường bao gồm các biện pháp bảo tồn, chẳng hạn như giữ cho vùng bị thương tổn ấm và khô và tránh dùng nicotine. Dữ liệu để hỗ trợ việc sử dụng các loại thuốc còn hạn chế. Nifedipine và corticosteroid tại chỗ được sử dụng phổ biến nhất và có thể giúp giảm các triệu chứng. Các phương pháp khác, chẳng hạn như pentoxifylline hoặc tadalafil, cũng có thể có tác dụng (3).
Tài liệu tham khảo
1. Mistry K, Ondhia C, Levell NJ. A review of trench foot: a disease of the past in the present. Clin Exp Dermatol. Tháng 1 năm 2020;45(1):10-14. doi: 10.1111/ced.14031
2. Zafren K, Hollis S, Weiss EA, et al. Prevention and Treatment of Nonfreezing Cold Injuries and Warm Water Immersion Tissue Injuries: Supplement to Wilderness Medical Society Clinical Practice Guidelines for the Prevention and Treatment of Frostbite. Wilderness and Environmental Medicine. 34(2):172-81, 2023. doi.org/10.1016/j.wem.2023.02.006
3. Dubey S, Joshi N, Stevenson O, Gordon C, Reynolds JA. Chilblains in immune-mediated inflammatory diseases: a review. Rheumatology (Oxford). Ngày 28 tháng 11 năm 2022;61(12):4631-4642
