Phổ biến nhất, các vi khuẩn thông qua đường máu vào khoang dưới nhện và màng não. Vi khuẩn cũng có thể đến màng não từ cấu trúc lân cận bị nhiễm trùng hoặc do bất thường cấu trúc mắc phải hoặc bẩm sinh ở xương sọ hoặc cột sống (xem Viêm màng não do vi khuẩn cấp tính : Đường vào).

Do trong DNT bạch cầu, globulin miễn dịch và bổ thể thường có ít hoặc không có nên ban đầu vi khuẩn nhân lên mà không gây ra phản ứng viêm. Sau đó, vi khuẩn giải phóng nội độc tố, acid teichoic và các chất khác kích hoạt phản ứng viêm với các trung gian như bạch cầu và TNF. Thông thường trong DNT, nồng độ protein tăng, và do vi khuẩn tiêu thụ glucose đồng thời lượng glucose ít được vận chuyển vào DNT hơn, nên nồng độ glucose giảm.

Nhiễm trùng trong khoang dưới nhện thường phối hợp với viêm vỏ não và viêm não thất.

Các biến chứng của viêm màng não do vi khuẩn thường gặp bao gồm

Não úng thủy (ở một số bệnh nhân)
Nhồi máu động mạch hoặc tĩnh mạch do viêm và huyết khối động mạch và tĩnh mạch ở các khu vực bề mặt và đôi khi ở sâu trong não.
Liệt vận nhãn ngoài do viêm dây thần kinh sọ số 6
Điếc do viêm dây thần kinh sọ 8 hoặc viêm cấu trúc tai giữa
Viêm mủ dưới màng cứng
Tăng áp lực nội sọ (ICP) do phù não
Thoát vị não (nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất trong giai đoạn cấp tính)
Các biến chứng toàn thân (đôi khi gây tử vong), chẳng hạn như sốc nhiễm khuẩn, đông máu nội mạch rải rác (DIC), hoặc hạ natri máu do hội chứng tiết hormone bài niệu không thích hợp (SIADH)

Nguyên nhân có thể của viêm màng não do vi khuẩn phụ thuộc vào

Tuổi bệnh nhân
Đường vào
Tình trạng miễn dịch của bệnh nhân

Ở trẻ em và thanh thiếu niên, các nguyên nhân phổ biến nhất của viêm màng não do vi khuẩn là

Neisseria meningitidis
Streptococcus pneumoniae

Viêm màng não do N. meningitidis đôi khi gây tử vong trong vòng vài giờ. Nhiễm khuẩn huyết do N. meningitidis đôi khi dẫn đến xuất huyết thượng thận hai bên (Hội chứng Waterhouse-Friderichsen).

Haemophilus influenzae nhóm B, trước đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra viêm màng não ở trẻ <6 tuổi, hiện nay là một nguyên nhân hiếm gặp ở Mỹ và Tây Âu, do ở đây sử dụng rộng rãi vắc xin H. influenzae. Tuy nhiên, ở những nơi không được sử dụng vắc xin rộng rãi, H. influenzae là nguyên nhân phổ biến gây viêm màng não, đặc biệt ở trẻ em từ 2 tháng đến 6 tuổi.

Ở người trung niên và người cao tuổi, nguyên nhân phổ biến nhất của viêm màng não do vi khuẩn là

S. pneumoniae

Ít phổ biến hơn, N. meningitidis gây ra viêm màng não ở tuổi trung niên và người cao tuổi. Bởi hàng rào phòng vệ của cơ thể giảm theo tuổi, nên người bệnh có thể bị viêm màng não do L. monocytogenes hoặc vi khuẩn gram âm.

Staphylococcus aureus đôi khi có thể gây viêm màng não ở mọi lứa tuổi,

Nguyên nhân gây viêm màng não do vi khuẩn theo nhóm tuổi

Nhóm tuổi	Vi khuẩn
Trẻ em và người trẻ tuổi	Neisseria meningitidiseisseria mengingitidis Streptococcus pneumoniae Staphylococcus aureus* Haemophilus influenzae (hiếm gặp ở các nước phát triển nhưng vẫn thấy ở các nước chưa được tiêm vaccin H. influenzae nhóm B một cách rộng rãi)
Người lớn trung niên	S. pneumoniae S. aureus* N. meningitidis (ít phổ biến ở nhóm tuổi này)
Người già	S. pneumoniae S. aureus* Listeria monocytogenes Vi khuẩn gram âm
*S. aureus đôi khi gây viêm màng não nghiêm trọng ở mọi lứa tuổi. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra viêm màng não ở những bệnh nhân có vết thương xuyên thấu ở đầu

Đường vào bao gồm:

Đường máu (phổ biến nhất)
Từ các cấu trúc bị nhiễm trùng lân cận (như xoang, tai giữa, xương chũm), đôi khi liên quan đến sự rò rỉ DNT
Thông qua một vết thương đâm xuyên
Sau khi phẫu thuật thần kinh (ví dụ, nếu ống dẫn lưu não thất bị nhiễm khuẩn)
Qua các khuyết tật bẩm sinh hoặc mắc phải trong hộp sọ hoặc cột sống

Bị một trong những bệnh lý trên sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm màng não.

Nguyên nhân gây viêm màng não do vi khuẩn theo đường vào

Đường vào	Vi khuẩn
Nhiễm trùng trong hoặc quanh đầu (ví dụ, viêm xoang, viêm tai giữa, viêm xương chũm), thỉnh thoảng có rò rỉ DNT	Streptococcus pneumoniae Haemophilus influenzae Liên cầu khuẩn ái khí và kị khí Bacteroides sp Staphylococcus aureus
Vết thương xuyên thấu ở đầu	S. aureus
Da bị tổn thương (ví dụ như nhiễm trùng da, áp xe, loét do tì đè, bỏng rộng)	S. aureus
Ông dẫn lưu bị nhiễm khuẩn	S. epidermidis
Các cân thiệp thần kinh	Vi khuẩn Gram âm (vd., Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter calcoaceticus, Escherichia coli)

Nhìn chung, các nguyên nhân phổ biến nhất của viêm màng não do vi khuẩn thường trên những bệnh nhân suy giảm miễn dịch.

S. pneumoniae
L. monocytogenes
Pseudomonas aeruginosa
Mycobacterium tuberculosis
N. meningitidis
Vi khuẩn gram âm

Khả năng vi khuẩn gây bệnh tùy thuộc vào từng loại suy giảm miễn dịch

Khiếm khuyết trong miễn dịch qua trung gian tế bào (ví dụ: bệnh AIDS, u lympho Hodgkin hoặc gây ức chế miễn dịch do thuốc gây ra): L. monocytogenes hoặc mycobacteria
Khiếm khuyết trong miễn dịch dịch thể hoặc cắt lách: S. pneumoniae hoặc, ít gặp hơn, N. meningitidis (cả hai có thể gây viêm màng não )
Giảm bạch cầu: P. aeruginosa hoặc vi khuẩn đường ruột gram âm

Ở trẻ nhỏ (đặc biệt là trẻ sơ sinh non tháng) và người già, miễn dịch tế bào T có thể suy giảm; do đó, những nhóm tuổi này có nguy cơ viêm màng não do L. monocytogenes.

Hầu hết các trường hợp, viêm màng não do vi khuẩn trong 3 đến 5 ngày đầu thường có triệu chứng âm thầm và không đặc hiệu như sốt, khó chịu và nôn. Tuy nhiên, viêm màng não có thể khởi phát nhanh và có thể đột ngột khởi phát, làm cho viêm màng não trở thành một trong số ít các bệnh lý làm những người trẻ khỏe mạnh có thể rơi vào hôn mê với các triệu chứng nhẹ và không thể tỉnh lại được.

Các triệu chứng cơ năng và triệu chứng thực thể viêm màng não điển hình bao gồm:

Sốt
Nhịp tim nhanh
Đau đầu
Sợ ánh sáng
Thay đổi trạng thái tâm thần (ví dụ mệt thỉu hoặc lú lẫn)
Gáy cứng (mặc dù không phải tất cả bệnh nhân đều có triệu chứng này)
Đôi khi đau lưng nếu nguyên nhân là Staphylococcus aureus

Tuy nhiên, sốt, đau đầu, gáy cứng có thể không có ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ xem Viêm màng não do vi khuẩn sơ sinh : Triệu chứng và Dấu hiệu). Khi được ba mẹ ôm ấp và vỗ về thì lại gây khó chịu, cáu gắt nghịch thường cho bé hơn là cảm giác thoái mái, điều đó gợi ý viêm màng não do vi khuẩn.

40% trẻ bị viêm màng não cấp do vi khuẩn có co giật và có thể xảy ra ở cả người lớn. Có đến 12% bệnh nhân bị hôn mê. Viêm màng não nặng có thể gây ra phù gai thị, nhưng ở giai đoạn sớm ngay cả khi áp lực nội sọ tăng có thể không xuất hiện. phù gai.

Kèm theo nhiễm trùng các cơ quan bao gồm

Phát ban, đốm xuất huyết, hoặc ban xuất huyết hoại tử (gợi ý do não mô cầu meningococemia)
Có tổn thương phổi phối hợp (thường là viêm màng não do S. pneumoniae)
Tiếng thổi ở tim (gợi ý viêm nội tâm mạc, thường do S. aureus hoặc là S. pneumoniae)

Những bệnh nhân suy giảm miễn dịch, người cao tuổi và nghiện rượu triệu chứng sốt và gáy cứng có thể không có hoặc nhẹ. Thông thường, ở người cao tuổi trước đây tỉnh táo hoặc nhanh nhẹn, triệu chứng duy nhất dễ nhầm là họ bị sa sút trí tuệ. Ở những bệnh nhân như vậy, sử dụng kháng sinh phù hợp trước khi chụp CLVT hoặc CHT sọ não có thể tốt hơn.

Nếu viêm màng não do vi khuẩn sau phẫu thuật thần kinh, các triệu chứng thường vài ngày mới biểu hiện.

Phân tích DNT

Ngay khi nghi ngờ bị viêm màng não cấp do vi khuẩn, phải cấy máu và chọc dịch não tủy để phân tích DNT (trừ khi chống chỉ định).

Nếu nghi ngờ viêm màng não do vi khuẩn và bệnh nhân nặng, trước khi chọc dịch não tủy cần chỉ định ngay kháng sinh và corticosteroid.
Nếu nghi ngờ viêm màng não do vi khuẩn và phải trì hoãn chọc dịch não tủy do chờ đợi chụp CT/MRI, cần điều trị kháng sinh ngay sau khi cấy máu và trước khi thực hiện xong các biện pháp chẩn đoán hình ảnh, không nên trì hoãn điều trị đến khi chẩn đoán xác định.

Những bệnh nhân có các triệu chứng cơ năng và triệu chứng thực thể điển hình như sốt, thay đổi trạng thái tinh thần và gáy cứng nên nghi ngờ viêm màng não vi khuẩn. Tuy nhiên, bác sĩ lâm sàng cần phải biết ở trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh các triệu chứng cơ năng và triệu chứng thực thể sẽ khác, ở người cao tuổi, người nghiện rượu và những người bị suy giảm miễn dịch có thể không có hoặc triệu chứng khởi phát nhẹ. Chẩn đoán có thể khó ở những bệnh nhân sau:

Những người đã có can thiệp phẫu thuật thần kinh bởi vì các can thiệp như vậy cũng có thể làm thay đổi trạng thái tâm thần và độ cứng của cổ
Người cao tuổi và người nghiện rượu vì những thay đổi trạng thái tâm thần có thể do bệnh não chuyển hoá (có thể có nhiều nguyên nhân) hoặc do ngã và tụ máu dưới màng cứng

Các cơn động kinh cục bộ hoặc dấu hiệu thần kinh khu trú có thể do tổn thương não khu trú như áp xe não.

Viêm màng não do vi khuẩn không được điều trị có thể gây tử vong, do đó cần phải làm xét nghiệm dù có một thay đổi nhỏ nghi do viêm màng não. Xét nghiệm đặc biệt hữu ích ở trẻ sơ sinh, người cao tuổi, nghiện rượu, bệnh nhân suy giảm miễn dịch và bệnh nhân có thủ thuật phẫu thuật thần kinh bởi vì các triệu chứng có thể không điển hình.

Lưu ý

Thực hiện chọc dịch não tủy ngay cả khi những triệu chứng không đặc trưng cho viêm màng não, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, người cao tuổi, nghiện rượu, bệnh nhân suy giảm miễn dịch và bệnh nhân đã phẫu thuật thần kinh.

Nếu các phát hiện gợi ý viêm màng não cấp do vi khuẩn, xét nghiệm thường quy bao gồm

Xét nghiệm DNT
Công thức máu và sự thay đổi các loại bạch cầu
Xét nghiệm bilan chuyển hóa
Cấy máu kèm theo PCR (nếu có)

Trừ khi chống chỉ định, chọc dịch não tủy được thực hiện ngay lập tức để lấy DNT phân tích, đây là biện pháp chính để chẩn đoán.

Các chống chỉ định đối với chọc dịch não tủy là những dấu hiệu cho thấy ICP tăng nhiều hoặc hiệu ứng khối trong sọ (do phù não, xuất huyết, hoặc khối u); thông thường, những dấu hiệu này bao gồm

Dấu hiệu thần kinh khu trú
Phù gai thị
Giảm ý thức
Co giật (trong vòng 1 tuần sau khi bệnh khởi phát)
Giảm miễn dịch
Tiền sử bệnh thần kinh trung ương (ví dụ: khối choán chỗ, đột quỵ, nhiễm khuẩn huyết)

Trong những trường hợp như vậy, chọc dịch não tủy có thể gây thoát vị não và do đó sẽ được trì hoãn cho đến khi chẩn đoán hình ảnh thần kinh (CLVT hoặc CHT sọ não) được thực hiện để kiểm tra sự tăng ICP hoặc hiệu ứng khối. Khi chọc dịch não tủy bị trì hoãn, tốt nhất phải bắt đầu điều trị ngay lập tức (sau khi lấy máu nuôi cấy và trước khi có chẩn đoán hình ảnh thần kinh). Sau khi ICP hạ xuống (nếu có tăng) hoặc nếu không phát hiện hiệu ứng khối, có thể tiến hành chọc dịch não tủy

DNT cần được gửi đi để phân tích: số lượng tế bào, protein, glucose, nhuộm Gram, nuôi cấy, PCR (nếu có) và các xét nghiệm khác theo chỉ định của lâm sàng. Phương pháp PCR đa chuỗi có thể cung cấp khả năng sàng lọc nhanh chóng cho nhiều loại vi khuẩn và virut kể cả Cryptococcus neoformans trong một mẫu DNT. Xét nghiệm này hỗ trợ nhưng không thay thế được các phương pháp nuôi cấy và các xét nghiệm truyền thống. Đồng thời, máu và DNT cùng được gửi đi để xác định tỷ lệ đường máu/CSF. Số tế bào trong DNT nên được xét nghiệm càng sớm càng tốt bởi vì bạch cầu có thể dính vào thành của ống nghiệm dẫn đến số lượng tế bào thấp giả tạo; trong trường hợp DNT có mủ đặc, tế bào bạch cầu có thể bị phân rã.

DNT điển hình trong viêm màng não do vi khuẩn bao gồm (xem Bảng: Kết quả dịch não tủy trong viêm màng não):

Tăng áp lực
Dịch thường đục
Số lượng bạch cầu cao (bao gồm phần lớn các tế bào đa nhân trung tính)
Protein tăng cao
Tỷ lệ glucose DNT/máu thấp

Tỷ lệ glucose DNT/máu < 50% có thể là viêm màng não. Glucose DNT ≤ 18 mg / dL hoặc tỷ lệ glucose DNT/máu <0,23 nghĩ nhiều đến viêm màng não do vi khuẩn. Tuy nhiên, sự thay đổi glucose DNT có thể chậm 30 đến 120 phút sau khi thay đổi lượng glucose máu. Trong viêm màng não cấp do vi khuẩn, nồng độ protein tăng (thường từ 100 đến 500 mg / dL) cho thấy tổn thương hàng rào máu-não.

Ở bệnh nhân viêm màng não cấp tính do virus số lượng tế bào và nồng độ protein và glucose trong DNT thường không điển hình. Kết quả phân tích DNT không điển hình bao gồm:

Bình thường trong giai đoạn đầu không có sự xuất hiện của vi khuẩn
Ưu thế lympho bào ở khoảng 14% bệnh nhân, đặc biệt ở trẻ sơ sinh bị viêm màng não do vi khuẩn gram âm, bệnh nhân viêm màng não do L. monocytogenes, và một số bệnh nhân viêm màng não do vi khuẩn được điều trị không đầy đủ.
Khoảng 9% bệnh nhân có glucose bình thường.
Bệnh nhân suy giảm miễn dịch nặng có số lượng bạch cầu bình thường.

Kết quả DNT trong viêm màng não

Bệnh lý	Loại tế bào ưu thế *	protein*	Glucose *	xét nghiệm đặc hiệu
DNT bình thường	Tổng số lymphocytes (0-5 cells / μL)	<40 mg="">	> 50% glucose máu	không
Viêm màng não do vi khuẩn	Bạch cầu (thường là đa nhân trung tính), thường tăng lên rất cao	Tăng	<50% lượng glucose trong máu (có thể rất thấp)	Nhuộm Gram ( dương tính nếu có 10⁵ CFU vi khuẩn / mL ) Nuôi cấy vi khuẩn PCR hoặc PCR đa chuỗi nếu có
Viêm màng não do virus	Lymphocytes (có thể có cả PMNs và lymphocytes trong 24-48 giờ đầu tiên)	Tăng	Thường là bình thường	PCR đa chuỗi hoặc PCR thông thường (để kiểm tra enteroviruses hoặc herpes simplex, herpes zoster hoặc virus West Nile) IgM (để kiểm tra virus West Nile hoặc các arbovirus khác)
^†Viêm màng não lao	PMNs và lymphocytes (thường là tăng lympho)	Cao	<50% lượng đường trong máu (có thể rất thấp)	Nhuộm AFB PCR Nuôi cấy Mycobacterial (thể tích lý tưởng cần cho 1 mẫu DNT ≥ 30 mL) Xét nghiệm interferon gamma huyết thanh và DNT (nếu có)
Viêm màng não do nấm	Thường tăng lymphocytes	Cao	<50% lượng đường trong máu (có thể rất thấp)	Xét nghiệm kháng nguyên cryptococcus PCR đa chuỗi nếu có Xét nghiệm huyết thanh học Coccidioides immitis hoặc Histoplasma sp, đặc biệt nếu bệnh nhân ở trong vùng bệnh lưu hành gần đây Nuôi cấy nấm (thể tích lý tưởng 1 mẫu DNT ≥ 30 mL) Mực tàu(đối với Cryptococcus sp)
*Ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch nặng sự thay đổi số lượng tế bào, glucose, và protein có thể rất ít.
^†Trong viêm màng não do lao, nhuộm AFB dịch não tủy có thể không nhạy, độ nhạy của PCR chỉ bằng 50%, và nuôi cấy cần đến 8 tuần. Các xét nghiệm interferon-gamma dương tính trong DNT chỉ ra viêm màng não do lao, nhưng xét nghiệm gamma interferon trong huyết thanh chỉ có thể cho thấy có nhiễm lao trước đó. Do đó, khó chẩn đoán xác định viêm màng não do lao, và nếu nghi ngờ nhiều, thậm chí nếu không chẩn đoán xác định được, người ta vẫn điều trị lao.
^‡ Bình thường, trong DNT của trẻ sơ sinh hoặc sau cơn co giật có thể có một ít tế bào .
PCR = Phản ứng chuỗi polymerase; PMNs = Bạch cầu hạt đa nhân

Xác định được căn nguyên vi khuẩn gây bệnh trong DNT cần đến nhuộm gram, nuôi cấy, và PCR nếu có. Nhuộm Gram cung cấp thông tin nhanh chóng, nhưng thông tin còn hạn chế. Kết quả nhuộm Gram đáng tin cậy khi số lượng vi khuẩn > 10⁵vi khuẩn / mm³. Kết quả có thể âm tính giả nếu xảy ra bất kỳ điều nào sau đây:

DNT được xử lý không cẩn thận.
Vi khuẩn không được xác định chính xác sau khi dịch não tủy ổn định.
Lỗi trong quá trình khử màu hoặc đọc các lát tiêu bản

Nếu các bác sỹ nghi ngờ nhiễm trùng kị khí hoặc các vi khuẩn bất thường khác, nên báo cho phòng xét nghiệm trước khi lấy mẫu để nuôi cấy. Sử dụng kháng sinh trước có thể làm giảm độ nhạy của nhuộm Gram và nuôi cấy. PCR, nếu có, có thể là một xét nghiệm hữu ích, đặc biệt ở những bệnh nhân đã dùng kháng sinh.

Phải nuôi cấy vi khuẩn để xác đinh sự nhạy cảm của kháng sinh.

Cho đến khi xác định được nguyên nhân gây ra viêm màng não, các xét nghiệm khác sử dụng dịch não tủy hoặc máu có thể được thực hiện để kiểm tra căn nguyên khác của viêm màng não, chẳng hạn như vi-rút (đặc biệt là herpes simplex), nấm và tế bào ung thư.

Các mẫu từ các vị trí khác nghi ngờ bị nhiễm khuẩn (ví dụ đường tiết niệu hay đường hô hấp) cũng cần nuôi cấy.

Đối với trẻ <19 tuổi, tỷ lệ tử vong có thể thấp tới 3% nhưng thường thì cao hơn; những trẻ sống sót có thể bị điếc và bị suy giảm chức năng tâm thần kinh. Tỷ lệ tử vong khoảng 17% đối với người lớn <60 tuổi, lên tới 37% ở người > 60 tuổi. Viêm màng não mắc phải cộng đồng do S. aureus có tỷ lệ tử vong là 43%.

Nói chung, tỷ lệ tử vong tương quan với mức độ hôn mê. Các yếu tố liên quan đến tiên lượng xấu bao gồm

Tuổi> 60 tuổi
Các bệnh lý nặng đồng mắc
Điểm Glasgow thấp khi nhập viện (xem Bảng: Thang Điểm Đánh Gía Tri Giác * và Thang điểm Glasgow đã được Sửa đổi cho Trẻ sơ sinh và Trẻ em)
Dấu hiệu thần kinh khu trú
Số lượng tế bào DNT thấp
Áp lực DNT tăng (đặc biệt quan trọng)

Co giật và tỷ lệ glucose DNT/máu thấp cũng là tiên lượng xấu.

Kháng sinh
Corticosteroid làm giảm phản ứng viêm và phù não

Điều trị bằng kháng sinh mang yếu tố quyết định. Ngoài kháng sinh, điều trị bao gồm chống viêm dây thần kinh sọ não và giảm ICP.

Hầu hết bệnh nhân đều phải nhập viện khoa ICU.

Kháng sinh phải là thuốc diệt vi khuẩn gây bệnh và phải có khả năng qua được hàng rào máu-não.

Nếu bệnh nhân biểu hiện bệnh và các kết quả gợi ý viêm màng não, bắt đầu ngay sau khi lấy máu nuôi cấy, thậm chí trước khi chọc dịch não tủy chỉ định điều trị bằng kháng sinh (xem Bảng: Kháng sinh ban đầu cho viêm màng não mủ cấp) và corticosteroid . Ngoài ra, nếu chọc dịch não tủy bị trì hoãn đợi kết quả chẩn đoán hình ảnh sọ não, điều trị kháng sinh và corticosteroid bắt đầu trước khi có kết quả chẩn đoán hình ảnh sọ não.

Lưu ý

Nếu bệnh nhân có biểu hiện bệnh nặng và nghi ngờ bị viêm màng não cấp, nên điều trị bằng kháng sinh và corticosteroids ngay sau khi lấy máu nuôi cấy.

Kháng sinh theo kinh nghiệm thích hợp phụ thuộc vào tuổi của bệnh nhân và tình trạng miễn dịch và đường lây nhiễm (xem Bảng: Kháng sinh ban đầu cho viêm màng não mủ cấp). Nói chung, bác sĩ nên sử dụng kháng sinh có hiệu quả chống lại S. pneumoniae, N. meningitidis, và S. aureus. Đôi khi ( ở trẻ sơ sinh và một số bệnh nhân suy giảm miễn dịch), không thể loại trừ viêm não do herpes simplex; do đó, sử dụng thêm cả acyclovir. Kháng sinh có thể phải điều chỉnh dựa trên kết quả kháng sinh đồ

Thường sử dụng kháng sinh bao gồm

Cephalosporin thế hệ 3 cho S. pneumoniae và N. meningitidis
Ampicillin cho L. monocytogenes
Vancomycin đối với các chủng kháng penicillin S. pneumoniae va cho S. aureus

Kháng sinh ban đầu cho viêm màng não mủ cấp

Nhóm bệnh nhân	Vi khuẩn nghi ngờ	Kháng sinh ban đầu
Tuổi
<3 tháng	Streptococcus agalactiae Escherichia coli hoặc các vi khuẩn gram âm khác Listeria monocytogenes Staphylococcus aureus*	Ampicillin thêm Ceftriaxone hoặc cefotaxime
3 tháng -18 tuổi	Neisseria meningitidis S. pneumoniae S. aureus* Haemophilus influenzae^‡	Cefotaxime hoặc ceftriaxone thêm Vancomycin
18-50 tuổi	S. pneumoniae N. meningitidis S. aureus*	Ceftriaxone hoặc cefotaxime thêm Vancomycin
> 50 năm	S. pneumoniae L. monocytogenes S. aureus Vi khuẩn gram âm N. meningitidis (không thường gặp ở nhóm tuổi này)	Ceftriaxone hoặc cefotaxime thêm Ampicillin thêm Vancomycin
Đường vào
Viêm xoang, viêm tai giữa, rò dịch não tủy	S. pneumoniae^† H. influenzae Vi khuẩn Gram âm bao gồm Pseudomonas aeruginosa Streptococci kị khí hoặc ưa khí Bacteroides fragilis S. aureus*	Vancomycin thêm Ceftaidime hoặc meropenem thêm Metronidazole
vết thương xuyên thấu ở đầu, can thiệp phẫu thuật thần kinh,	S. aureus S. epidermidis Vi khuẩn Gram âm bao gồm P. aeruginosa S. pneumoniae	Vancomycin thêm Ceftazidime
Trạng thái miễn dịch
AIDS, các tình trạng khác làm suy yếu miễn dịch qua trung gian tế bào	S. pneumoniae L. monocytogenes Vi khuẩn Gram âm bao gồm P. aeruginosa S. aureus*	Ampicillin thêm Ceftaidime thêm Vancomycin
*S. aureus là một nguyên nhân không thường gặp của viêm màng não, ngoại trừ khi đường vào là vết thương xuyên sọ hoặc can thiệp phẫu thuật thần kinh. Tuy nhiên, nó có thể gây viêm màng não ở tất cả các nhóm bệnh nhân. Do đó, cần phải dùng Vancomycin hoặc các kháng sinh chống Staphylococcus khác nếu bác sĩ nghĩ những vi khuẩn này có thể là nguyên nhân gây bệnh, kể cả không chắc là nguyên nhân.
^†S. pneumoniae là vi khuẩn gây bệnh phổ biến nhất ở bệnh nhân bị rò dịch não tủy hoặc viêm tai giữa cấp tính. Những bệnh nhân này có thể điều trị bằng vancomycin, ceftriaxone hoặc cefotaxime. Tuy nhiên, khi viêm màng não đi kèm với viêm mủ dưới màng cứng hoặc khởi phát sau khi phẫu thuật thần kinh, các vi khuẩn khác có khả năng nhiễm, bao gồm P. aeruginosa; trong những trường hợp như vậy, điều trị ban đầu nên bao gồm vancomycin cộng với ceftazidime cộng với metronidazole.
^‡H. influenzae nên được xem xét ở trẻ <5 tuổi mà không được tiêm vaccine H. influenzae nhóm b.

Thuốc kháng sinh đặc hiệu cho viêm màng não mủ cấp

Vi khuẩn	Nhóm tuổi	Kháng sinh *	Bình luận
Vi khuẩn Gram dương (không xác định)	Trẻ em và người lớn	Vancomycin thêm Ceftriaxone (cefotaxime) và ampicillin^†	—
Vi khuẩn gram âm (không xác định)	Trẻ em và người lớn	Cefotaxime (hoặc ceftriaxone, meropenem, hoặc ceftazidime) thêm Gentamicin, tobramycin, hoặc amikacin^‡ nếu nghi ngờ nhiễm trùng hệ thống	—
Haemophilus influenzae typ b	Trẻ em và người lớn	Ceftriaxone (cefotaxime)	—
Neisseria meningitidis	Trẻ em và người lớn	Ceftriaxone (cefotaxime)	Penicillin G được sử dụng cho các chủng nhạy cảm sau khi có kháng sinh đồ
Streptococcus pneumoniae	Trẻ em và người lớn	Vancomycin và ceftriaxone (cefotaxime)	Penicillin G được sử dụng cho các chủng nhạy cảm sau khi có kháng sinh đồ
Staphylococcus aureus và S. epidermidis	Trẻ em và người lớn	Vancomycin có hoặc không có rifampin	Vancomycin được sử dụng cho các chủng kháng methicillin, hoặc nafcillin hoặc oxacillin có thể được sử dụng sau khi có kháng sinh đồ Rifampin được thêm vào nếu không cải thiện với vancomycin hoặc nafcillin.
Listeria sp	Trẻ em và người lớn	Ampicillin (penicillin G) hoặc Trimethoprim / sulfamethoxazole^‡	Penicillin G được sử dụng cho các chủng nhạy cảm sau khi có kháng sinh đồ Trimethoprim / sulfamethoxazole được sử dụng ở những bệnh nhân dị ứng với penicillin.
Vi khuẩn Gram âm gram âm (ví dụ, Escherichia coli, Klebsiella sp, Proteus sp)	Trẻ em và người lớn	Ceftriaxone (cefotaxime) thêm Gentamicin, tobramycin, hoặc amikacin^‡ nếu nghi ngờ nhiễm trùng hệ thống	—
Pseudomonas sp	Trẻ em và người lớn	Meropenem (ceftaidime hoặc cefepime), thường là một mình nhưng đôi khi với một aminoglycoside hoặc là Aztreonam	—
* Thuốc kháng sinh thay thế nằm trong ngoặc đơn.
^†Nếu vi khuẩn Gram dương thay đổi hình thái , ampicillin được bao gồm để điều trị Listeria sp.
^‡Amikacin được sử dụng khi có sự đề kháng gentamicin. Bởi vì aminoglycosid đi vào dịch não tủy kém, chúng hiếm khi được sử dụng để điều trị viêm màng não. Khi cần, bệnh nhân có thể phải được tiêm vào khoang dưới màng cứng hoặc qua bể Ommaya, đặc biệt ở bệnh nhân bị viêm màng não do Pseudomonas . Khi sử dụng aminoglycosides, cần theo dõi chức năng thận.

Các liều kháng sinh thông thường đường tĩnh mạch đối với viêm màng não do vi khuẩn cấp*

Kháng sinh	Liều dùng
Kháng sinh	Trẻ em> 1 tháng	Người lớn
Ceftriaxone	50 mg/kg, 12 giờ	2 g mỗi 12 giờ
Cefotaxime	50 mg / kg, 6 giờ	2 g mỗi 4-6 h
Ceftazidime	50 mg / kg mỗi 8 h	2 g mỗi 8 h
Cefepime	2 g mỗi 12 giờ	2 g mỗi 8-12 h
Ampicillin	75 mg / kg, 6 giờ	2-3 g mỗi 4 h
Penicillin G	4 triệu đơn vị mỗi 4 h	4 triệu đơn vị mỗi 4 h
Nafcillin và oxacillin	50 mg / kg, 6 giờ	2 g mỗi 4 h
Vancomycin^†	15 mg / kg, 6 giờ	10-15 mg / kg mỗi8 h
Meropenem	40 mg / kg mỗi 8 h	2 g mỗi 8 h
Gentamicin và tobramycin^†	2,5 mg / kg mỗi 8 h	2 mg / kg mỗi 8 h
Amikacin^†	10 mg / kg mỗi 8 h	7,5 mg / kg, 12 giờ
Rifampin	6,7 mg / kg mỗi 8 h	600 mg mỗi 24 h
* Đối với liều dùng sơ sinh, xem Bảng: Khuyến cáo liều đề nghị của một số thuốc kháng sinh dùng đường tĩnh mạch ở trẻ sơ sinh.
^†Nên theo dõi chức năng thận.

Dexamethasone được sử dụng để giảm viêm dây thần kinh, vỏ não và phù não; cần dùng ngay khi bắt đầu điều trị. Người lớn được tiêm tĩnh mạch 10 mg; trẻ em dùng 0,15 mg / kg IV. Dexamethasone được tiêm ngay trước hoặc cùng với liều kháng sinh đầu tiên, tiêm tĩnh mạch mỗi 6 giờ trong 4 ngày.

Sử dụng dexamethasone có tác dụng điều trị tốt nhất cho bệnh nhân viêm màng não do phế cầu.

Hiệu quả của các biện pháp khác ít được chứng minh.

Bệnh nhân có biểu hiện phù gai thị hoặc có biểu hiện thoát vị não sẽ điều trị làm giảm ICP:

Nâng cao đầu giường 30 độ
Tăng thông khí với PCO₂ từ 27 đến 30 mm Hg gây giãn mạch trong sọ
Thuốc lợi tiểu thẩm thấu với mannitol đường tĩnh mạch

Thông thường, người lớn dùng mannitol 1 g / kg IV bolus trong 30 phút, lặp lại khi cần mỗi 3 đến 4 giờ hoặc 0,25 g / kg mỗi 2 đến 3 giờ, và trẻ dùng 0,5 đến 2,0 g / kg trong 30 phút, lặp lại khi cần.

Các biện pháp bổ trợ bao gồm

Bù dịch đường tĩnh mạch
Thuốc chống co giật
Điều trị nhiễm trùng kèm theo
Điều trị các biến chứng cụ thể (ví dụ, corticosteroids cho hội chứng Waterhouse-Friderichsen, phẫu thuật dẫn lưu dịch mủ dưới màng cứng)

Sử dụng vắc-xin giúp phòng viêm màng não do vi khuẩn H. influenzae typ B, ở mức độ nào đó, giúp phòng cả N. meningitidis và S. pneumoniae.

Bệnh nhân được cách ly hô hấp (sử dụng biện pháp phòng ngừa giọt bắn) trong 24 giờ đầu tiên có thể giúp ngăn lây lan viêm màng não. Găng tay, mặt nạ và áo choàng được sử dụng.

Tiêm chủng có thể ngăn ngừa một số loại viêm màng não do vi khuẩn.

Vắc-xin phế cầu liên hợp có hiệu quả chống lại 13 typ, bao gồm > 80% các sinh vật gây viêm màng não, được khuyến cáo cho tất cả trẻ em (xem Bảng: Lịch tiêm chủng khuyến nghị cho trẻ từ 0-6 tuổi).

Tiêm phòng thường xuyên vaccin H. influenzae typ b cho hiệu quả phòng bệnh cao và tiêm mũi đầu tiên khi trẻ 2 tháng.

Vắc-xin phòng não mô cầu tổng hợp được tiêm cho

Trẻ em từ 2 đến 10 tuổi nếu bị suy giảm miễn dịch hoặc bệnh nhân đã cắt lách
Tất cả trẻ em từ 11 đến 12 tuổi với liều bổ sung ở tuổi 16
Những trẻ lớn hơn, sinh viên đại học sống ở ký túc xá, và quân nhân chưa được tiêm vacxin trước đây
Khách du lịch hoặc cư dân của các vùng lưu hành
Nhân viên phòng thí nghiệm thường xuyên xử lý mẫu bệnh phẩm viêm màng não mô cầu

Trong mùa dịch viêm màng não, cần xác định người có nguy cơ cao (ví dụ sinh viên đại học, một thị trấn nhỏ) và quy mô của nó trước khi tiến hành tiêm chủng mở rộng. Tuy là tốn kém và đòi hỏi sự giáo dục và hỗ trợ của cộng đồng, nhưng nó làm giảm tỷ lệ tử vong và tỷ lệ bị bệnh.

Vaccine viêm màng não mô cầu không chống lại viêm màng não mô cầu typ B; nên lưu ý ở bệnh nhân được tiêm vacin nhưng có triệu chứng của viêm màng não.

Bất cứ ai tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân bị viêm màng não (ví dụ: người giúp việc, người chăm sóc, nhân viên y tế và những người khác tiếp xúc với chất bài tiết của bệnh nhân) nên được điều trị dự phòng sau khi tiếp xúc.

Đối với viêm màng não mô cầu, điều trị dự phòng bằng thuốc bao gồm một trong số phác đồ sau:

Rifampin 600 mg (dành cho trẻ em > 1 tháng, 10 mg / kg; cho trẻ em < 1 tháng, 5 mg / kg) uống 4 liều cách nhau 12h.
Ceftriaxone 250 mg (đối với trẻ em < 15 tuổi, 125 mg) tiêm bắp x 1 liều
Đối với người lớn, fluoroquinolone (ciprofloxacin hoặc levofloxacin 500 mg hoặc ofloxacin 400 mg) uống 1 liều

Đối với viêm màng não do H. influenzae typ b, điều trị dự phòng bằng rifampin 20 mg / kg một lần / ngày (tối đa 600 mg / ngày) trong 4 ngày. Chưa có thống nhất về việc trẻ em < 2 tuổi cần phải dự phòng tránh tiếp xúc ở nhà trẻ

Việc điều trị dự phòng thường không cần thiết bởi bệnh nhân có thể tiếp xúc với nhiều loại vi khuẩn gây viêm màng não khác.

Nguyên nhân gây viêm màng não cấp tính bao gồm N. meningitidis và S. pneumoniae ở trẻ em và người lớn và Listeria sp ở trẻ sơ sinh và người cao tuổi; S. aureus gây viêm màng não ở mọi lứa tuổi.
Trẻ sơ sinh, người nghiện rượu, người già, những người bị suy giảm miễn dịch và những bệnh nhân bị viêm màng não sau phẫu thuật thần kinh có thể các triệu chứng không điển hình hoặc kín đáo.
Nếu bệnh nhân có dấu hiệu thần kinh khu trú, lơ mơ, co giật, hoặc phù gai thị (gợi ý tăng ICP hoặc hiệu ứng khối nội sọ) cần trì hoãn chọc dịch não tủy cho đến khi có kết quả chẩn đoán hình ảnh.
Điều trị viêm màng não cấp tính càng sớm càng tốt, ngay cả trước khi có chẩn đoán
Các phác đồ kháng sinh thông thường được chọn theo kinh nghiệm thường bao gồm các cephalosporin thế hệ 3 (đối với S. pneumoniae và N. meningitidis), ampicillin (đối với L. monocytogenes), và vancomycin (đối với các chủng đề kháng penicillin S. pneumoniae va cho S. aureus).
Tiêm chủng định kỳ cho S. pneumoniae và N. meningitidis và điều trị dự phòng chống lại N. meningitidis giúp ngăn ngừa viêm màng não.

MSD Manual

Rời khỏi Trang này?

CÁC CHỦ ĐỀ KHÁC TRONG CHƯƠNG NÀY

Nội dung bổ sung

Kiểm tra kiến thức của quý vị

Thêm nội dung

Viêm màng não do vi khuẩn cấp tính

Sinh lý bệnh

Nguyên nhân

Tuổi tác

Nguyên nhân gây viêm màng não do vi khuẩn theo nhóm tuổi

Đường vào

Nguyên nhân gây viêm màng não do vi khuẩn theo đường vào

Tình trạng miễn dịch

Triệu chứng cơ năng và triệu chứng thực thể

Các triệu chứng không điển hình ở người lớn

Chẩn đoán

Lưu ý

Chọc dịch não tủy

Kết quả DNT trong viêm màng não

Các xét nghiệm khác

Tiên lượng

Điều trị

Kháng sinh

Lưu ý

Kháng sinh ban đầu cho viêm màng não mủ cấp

Thuốc kháng sinh đặc hiệu cho viêm màng não mủ cấp

Các liều kháng sinh thông thường đường tĩnh mạch đối với viêm màng não do vi khuẩn cấp*

Corticosteroid

Các biện pháp khác

Phòng ngừa

Các biện pháp

Tiêm chủng

Điều trị dự phòng

Những điểm chính

Thông tin thêm

Trang này có hữu ích không?

MSD và Cẩm nang MSD