Bệnh lý thần kinh thực vật là bệnh lý thần kinh ngoại biên trong đó có tổn thương các sợi thần kinh thực vật.
(Xem thêm Tổng quan về hệ thần kinh thực vật.)
Các bệnh thần kinh thực vật được biết đến nhiều nhất là những bệnh lý thần kinh ngoại vi đi kèm do bệnh tiểu đường, thoái hóa dạng tinh bột hoặc rối loạn tự miễn dịch.
Bệnh lý hạch thần kinh thực vật tự miễn là một bệnh tự miễn thường phát sinh sau khi nhiễm vi rút; khởi phát có thể bán cấp.
Suy giảm chức năng thần kinh thực vật có thể là biểu hiện muộn của bệnh thần kinh do rối loạn sử dụng rượu.
Các nguyên nhân khác có thể bao gồm độc tố, thuốc, và hội chứng cận u.
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh thần kinh thực vật
Các triệu chứng thông thường của các bệnh thần kinh thực vật bao gồm hạ huyết áp tư thế đứng, bàng quang thần kinh, rối loạn chức năng cương dương, liệt ruột và táo bón khó điều trị.
Khi tổn thương các sợi thần kinh thân thể kèm theo, có thể có mất cảm giác kiểu găng - vớ và yếu cơ ngọn chi.
Chẩn đoán bệnh thần kinh thực vật
Bệnh sử và khám lâm sàng
Đôi khi đánh giá trong phòng thí nghiệm
Chẩn đoán bệnh lý thần kinh thực vật dựa trên việc chứng minh suy giảm chức năng thần kinh thực vật và, khi có thể, xác định nguyên nhân cụ thể của bệnh lý thần kinh (ví dụ: bệnh tiểu đường, bệnh thoái hóa dạng tinh bột).
Có thể nghi ngờ bệnh lý hạch thần kinh thực vật tự miễn sau khi nhiễm vi rút.
Các xét nghiệm phát hiện kháng thể alpha-3 của thụ thể nicotinic acetylcholine hạch huyết thanh (kháng thể kháng hạch AChR [α3-AChR]) có thể được thực hiện. Kháng thể này có ở khoảng một nửa số bệnh nhân mắc bệnh lý thần kinh thực vật ự miễn và đôi khi có ở những bệnh nhân mắc các bệnh lý thần kinh thực vật khác (1, 2).
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. Lamotte G, Sandroni P. Updates on the Diagnosis and Treatment of Peripheral Autonomic Neuropathies. Curr Neurol Neurosci Rep 2022;22(12):823-837. doi:10.1007/s11910-022-01240-4
2. Vernino S. Autoimmune Autonomic Disorders. Continuum (Minneap Minn) 2020;26(1):44-57. doi:10.1212/CON.0000000000000812
Điều trị bệnh thần kinh thực vật
Điều trị các bệnh lý nền
Đôi khi liệu pháp miễn dịch, trao đổi huyết tương hoặc globulin miễn dịch theo đường tĩnh mạch
Điều trị bệnh nền, cũng như các triệu chứng. Nếu bị hạ huyết áp tư thế đứng, các liệu pháp không dùng thuốc được khuyến nghị như bù nước, tăng lượng natri, mặc quần áo bó và tập thể dục. Nếu nặng, có thể sử dụng thuốc để điều trị hạ huyết áp tư thế đứng. Nếu đau quá nghiêm trọng, có thể sẽ phải dùng liệu pháp tại chỗ hoặc thuốc giảm đau bệnh thần kinh.
Bệnh lý thần kinh thực vật tự miễn có thể đáp ứng với liệu pháp miễn dịch (1); trao đổi huyết tương hoặc globulin miễn dịch theo đường tĩnh mạch (2) có thể được sử dụng cho các trường hợp kháng trị.
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Kaur D, Tiwana H, Stino A, Sandroni P. Autonomic neuropathies. Muscle Nerve 2021;63(1):10-21. doi:10.1002/mus.27048
2. Tavee J, Brannagan TH 3rd, Lenihan MW, et al. Updated consensus statement: Intravenous immunoglobulin in the treatment of neuromuscular disorders report of the AANEM ad hoc committee. Muscle Nerve 2023;68(4):356-374. doi:10.1002/mus.27922
Những điểm chính
Chẩn đoán dựa trên việc xác định các triệu chứng do suy giảm chức năng thần kinh thực vật (ví dụ: hạ huyết áp tư thế đứng, bàng quang thần kinh, rối loạn chức năng cương dương, liệt dạ dày, táo bón khó chữa) và nếu có thể, xác định nguyên nhân gây bệnh thần kinh.
Điều trị các bệnh nền nếu được xác định; thử liệu pháp miễn dịch nếu chẩn đoán bệnh lý hạch thần kinh thực vật tự miễn hoặc nếu các triệu chứng nặng, có thể thay huyết tương hoặc gamma-globulin theo đường tĩnh mạch.
