© Springer Science+Business Media
Bất đồng kích thước đồng tử (Anisocoria) là kích thước đồng tử không đồng đều nhau. Bất đồng kích thước đồng tử không biểu hiện triệu chứng.
Căn nguyên của chứng bất đồng kích thước đồng tử
Nguyên nhân phổ biến nhất của bất đồng kích thước đồng tử là
Sinh lý học (hiện diện ở khoảng 20% số người): Sự khác biệt giữa kích thước đồng tử trong dị thường sinh lý thường là khoảng ≤ 1 mm.
Xem bảng Một số nguyên nhân phổ biến của giãn đồng tử cho các nguyên nhân khác của giãn đồng tử.
Một số nguyên nhân thường gặp của bất đồng kích thước đồng tử
Nguyên nhân | Những phát hiện gợi ý |
|---|---|
Đồng tử cường lực Adie giãn tự phát | Đồng tử phản xạ tốt hơn khi điều tiết so với ánh sáng chiếu từ xa; giãn chậm sau khi co |
Đồng tử Argyll Robertson (do giang mai) | Các đồng tử có thể phản xạ tốt hơn khi điều tiết so với ánh sáng chiếu từ xa; gợi ý giang mai |
Khuyết mống mắt bẩm sinh | Liên quan đến các bất thường mắt, rối loạn nhiễm sắc thể, khuyết tật bẩm sinh ngoài mắt, mạn tính |
Thuốc (ví dụ: miếng dán scopolamine; cocaine, pilocarpine, vòng cổ hoặc thuốc xịt bọ chét động vật, organophosphate hoặc ipratropium dạng khí dung nếu thuốc tiếp xúc với mắt; thuốc nhỏ mắt gây liệt điều tiết, giãn đồng tử, clonidine hoặc apraclonidine) | Tiền sử sử dụng hoặc tiếp xúc |
Hội chứng Horner (ví dụ, bẩm sinh, chấn thương, hậu phẫu, migraine hoặc u phổi) | Ptosis, miosis, anhidrosis, giãn nở chậm sau khi co thắt, các đặc điểm của rối loạn nguyên nhân |
Mống mắt hoặc rối loạn chức năng của mắt sau phẫu thuật | Tiền sử phẫu thuật nội nhãn |
Bất đồng kích thước đồng tử sinh lý | Mạn tính, không có các triệu chứng liên quan, khác nhau < 1 mm (thường là < 0,4 mm) giữa kích thước đồng tử hai bên, phản xạ đồng tử bình thường |
Dây thần kinh ba (ví dụ, do phình mạch hoặc u) | Hạn chế vận nhãn, sụp mi |
Giãn đồng tử do chấn thương | Bệnh sử hoặc bằng chứng chấn thương |
Nhiều bệnh kèm theo bất đồng kích thước đồng tử hai bên do mống mắt hoặc bất thường thần kinh nhưng thương biểu hiện với các rối loạn nặng nề khác (ví dụ, viêm màng bồ đào, đột quỵ, xuất huyết dưới nhện, glôcôm góc đóng cấp tính).
Đánh giá chứng bất đồng kích thước đồng tử
Mục đích của việc thăm khám là để làm sáng tỏ cơ chế sinh lý của bất đồng kích thước đồng tử hai bên. Bằng cách xác định các cơ chế nhất định (ví dụ: hội chứng Horner, liệt dây thần kinh sọ thứ ba), các bác sĩ lâm sàng có thể chẩn đoán rối loạn tiềm ẩn nghiêm trọng thường xuyên (ví dụ: khối u, phình động mạch) biểu hiện bằng đồng tử không đều.
Lịch sử
Bệnh sử của bệnh hiện tại bao gồm sự hiện diện, tính chất, và thời gian kéo dài của các triệu chứng. Bất kỳ bệnh sử nào về chấn thương đầu hoặc mắt đều được ghi nhận.
Việc rà soát hệ thống nhằm tìm kiếm các triệu chứng có thể gợi ý nguyên nhân, chẳng hạn như dị tật bẩm sinh hoặc bất thường về nhiễm sắc thể (khuyết tật bẩm sinh); sụp mí mắt, ho, đau ngực hoặc khó thở (hội chứng Horner); tổn thương bộ phận sinh dục, hạch, phát ban hoặc sốt (giang mai); và đau đầu hoặc các triệu chứng thần kinh khác (hội chứng Horner hoặc liệt dây thần kinh sọ thứ ba).
Bệnh sử trước đây bao gồm các rối loạn và phẫu thuật mắt đã biết và tiếp xúc với thuốc.
Khám thực thể
Kích thước và phản xạ đồng tử trong ánh sáng mạnh và ánh sáng yếu. Nên kiểm tra điều tiết và vận nhãn. Khám các cấu trúc của mắt và sụp mi bằng sinh hiển vi hoặc dụng cụ quang học phóng đại. Khám các triệu chứng khác của mắt khi có nghi ngờ trên lâm sàng. Nên kiểm tra một bức ảnh cũ của bệnh nhân hoặc giấy phép lái xe của bệnh nhân (dưới độ phóng đại nếu có thể) để xem liệu dị tật đồng tử (và sụp mi, nếu có) có xuất hiện trước đó hay không.
Các dấu hiệu cảnh báo
Những phát hiện sau đây cần được quan tâm đặc biệt:
Sụp mi
Giảm tiết mồ hôi
Đồng tử phản xạ tốt hơn khi chiếu sáng gần so với chiếu sáng xa
Hạn chế vận nhãn
Giải thích các dấu hiệu
Nếu sự khác biệt về kích thước lớn hơn trong bóng tối, đồng tử nhỏ hơn là bất thường (vì đồng tử sẽ giãn ra trong bóng tối để đón nhiều ánh sáng hơn). Các nguyên nhân thường gặp bao gồm hội chứng Horner và bất đồng kích thước sinh lý. Các bác sĩ mắt có thể phân biệt giữa hai biểu hiện vì đồng tử co trong hội chứng Horner không giãn sau khi tra thuốc giao cảm (ví dụ, cocaine 10%). Trong bất đồng kích thước sinh lý, sự khác biệt không thay đổi giữa ánh sáng và bóng tối.
Nếu sự khác biệt về kích thước đồng tử trong ánh sáng càng lớn thì đồng tử càng lớn là bất thường (vì đồng tử co lại trong ánh sáng để lọt vào ít ánh sáng hơn). Nếu khả năng vận động của mắt bị suy giảm, đặc biệt là khi bị sa mí mắt, có thể xảy ra liệt dây thần kinh sọ thứ ba. Nếu vận nhãn bình thường, bác sĩ mắt có thể phân biệt rõ hơn giữa các nguyên nhân bằng cách đắp một giọt thuốc cường phó giao cảm làm co đồng tử (ví dụ pilocarpine 0,1%). Nếu đồng tử lớn co lại thì nguyên nhân có thể là do đồng tử tăng trương lực Adie; nếu đồng tử lớn không co lại, nguyên nhân có thể là do tổn thương về mặt dược lý hoặc cấu trúc (ví dụ: chấn thương, phẫu thuật) của mống mắt.
Xét nghiệm
Xét nghiệm thường không cần thiết nhưng được chỉ định cho các trường hợp nghi ngờ. Bệnh nhân mắc hội chứng Horner hoặc liệt dây thần kinh sọ thứ ba thường cần chụp MRI hoặc chụp CT não và với hội chứng Horner là chụp CT ngực.
Điều trị chứng bất đồng kích thước đồng tử
Điều trị bản thân chứng bất đồng kích thước đồng tử là không cần thiết. Không cần điều trị Bệnh lý nền (ví dụ, Hội chứng Horner) nên được đánh giá và điều trị theo chỉ định.
Những điểm chính
Dị vật sinh lý rất phổ biến và nguyên nhân < 1 mm chênh lệch giữa các con ngươi về kích thước; sự khác biệt lớn hơn yêu cầu đánh giá.
Kiểm tra đồng tử trong ánh sáng và bóng tối và kiểm tra một bức ảnh cũ hoặc bằng lái xe của bệnh nhân có thể giúp xác định đồng tử bất thường; sử dụng thuốc nhỏ làm giãn và co đồng tử và kiểm tra mắt thêm có thể cung cấp thêm thông tin chẩn đoán.
Các rối loạn nghiêm trọng nên được xem xét ở những bệnh nhân mắc hội chứng Horner hoặc liệt dây thần kinh sọ thứ ba.
