Hội chứng bong vẩy da do tụ cầu (Staphylococcal scalded skin syndrome) là tình trạng ly thượng bì cấp tính do một độc tố tụ cầu. Trẻ sơ sinh và trẻ em dễ bị ảnh hưởng nhất. Triệu chứng là các bọng nước lan rộng với sự bong của lớp thượng bì. Chẩn đoán dựa vào triệu chứng lâm sàng, đôi khi phải dựa vào sinh thiết. Điều trị bằng kháng sinh chống tụ cầu và chăm sóc tại chỗ. Tiên lượng tốt nếu điều trị kịp thời.
(Xem thêm Tổng quan về nhiễm trùng da do vi khuẩn.)
Hội chứng bong vảy da do tụ cầu hầu như luôn ảnh hưởng đến trẻ em < 6 tuổi (đặc biệt là trẻ sơ sinh); hiếm khi xảy ra ở người cao tuổi trừ khi họ bị suy thận hoặc bị suy giảm miễn dịch. Các bệnh dịch có thể xảy ra ở các nhà trẻ, có thể được truyền qua tay của nhân viên tiếp xúc với trẻ sơ sinh bị nhiễm bệnh hoặc những người dịch mũi có mang Staphylococcus aureus. Các trường hợp lẻ tẻ cũng xảy ra.
Hội chứng bong vảy da do tụ cầu do tụ cầu dương tính với coagulase nhóm II gây ra, thường là thể thực khuẩn loại 55 và 71, tạo ra exfoliatin (còn gọi là epidermolysin), một loại độc tố phân tách phần trên của biểu bì ngay bên dưới lớp tế bào hạt bằng cách nhắm đích desmoglein-1 (xem Nhiễm tụ cầu).
Nhiễm trùng tiên phát thường bắt đầu trong những ngày đầu đời ở khu vực rốn hoặc quấn tã; ở trẻ lớn hơn, mặt là vị trí thường gặp. Độc tố được sản xuất trong những vùng này sẽ đi vào tuần hoàn và ảnh hưởng đến toàn bộ da.
Các triệu chứng và dấu hiệu của hội chứng bong vảy da do tụ cầu
Khi có thể tìm thấy một vùng nhiễm trùng khu trú (ví dụ: chốc lở), tổn thương ban đầu thường ở nông và đóng vảy. Trong vòng 24 tiếng, vùng da xung quanh trở nên đau và đỏ, các thay đổi nhanh chóng lan sang các khu vực khác. Da có thể cuộn lại một cách tinh tế và nhăn giống như giấy cuộn thuốc lá.
Các bọng nước nhăn nheo lớn xuất hiện trên da đỏ và nhanh chóng vỡ để lại vết trợt. Bọng nước thường xuất hiện ở những vùng ma sát, chẳng hạn như khu vực nếp kẽ, mông, bàn tay và bàn chân. Bọng nước nguyên vẹn sẽ trở nên lan rộng khi đè ép nhẹ (dấu hiệu Nikolsky).
Các lớp biểu bì có thể dễ dàng bong ra, thường là bong các vẩy to. Bong vảy lan rộng xảy ra trong vòng 36 tiếng đến 72 tiếng và bệnh nhân có thể trở nên ốm yếu với các biểu hiện toàn thân (ví dụ: khó chịu, ớn lạnh, sốt). Các khu vực bị bong vẩy xuất hiện các vẩy da. Mất lớp hàng rào bảo vệ da có thể dẫn đến nhiễm trùng và sự mất cân bằng nước và điện giải.
Hội chứng bỏng da do tụ cầu là tình trạng tan máu do độc tố tụ cầu gây ra. Các dấu hiệu phát hiện bao gồm ban đỏ kèm theo bong vảy bên trên thành từng mảng, đặc biệt là ở vùng kẽ của bẹn và nách. Thường cũng có bong tróc quanh miệng.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Bức ảnh này cho thấy chân của một bệnh nhân với cả ba giai đoạn nhiễm trùng: ban đỏ (ở giữa), bọng nước (trái) và bong vảy (phải).
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
Hình ảnh này cho thấy hội chứng da bong vảy do tụ cầu có mụn nước nông trên da do nhiễm tụ cầu. Hội chứng này hiếm gặp ở người lớn nhưng có thể xảy ra ở những người bị suy giảm miễn dịch hoặc những người bị suy thận hoặc bị một bệnh mạn tính khác.
DermPics/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Hội chứng bỏng da do tụ cầu là tình trạng tan máu do độc tố tụ cầu gây ra. Các dấu hiệu phát hiện bao gồm ban đỏ kèm theo bong vảy bên trên thành từng mảng, đặc biệt là ở vùng kẽ của bẹn và nách. Thường cũng có bong tróc quanh miệng.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Bức ảnh này cho thấy chân của một bệnh nhân với cả ba giai đoạn nhiễm trùng: ban đỏ (ở giữa), bọng nước (trái) và bong vảy (phải).
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
Hình ảnh này cho thấy hội chứng da bong vảy do tụ cầu có mụn nước nông trên da do nhiễm tụ cầu. Hội chứng này hiếm gặp ở người lớn nhưng có thể xảy ra ở những người bị suy giảm miễn dịch hoặc những người bị suy thận hoặc bị một bệnh mạn tính khác.
DermPics/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Chẩn đoán hội chứng bong vảy da do tụ cầu
Khám lâm sàng
Nuôi cấy vi khuẩn ở vùng nghi ngờ tổn thương tiên phát
Chẩn đoán hội chứng bỏng da do tụ cầu được nghi ngờ trên lâm sàng, nhưng việc xác nhận có thể cần sinh thiết (phần đông lạnh có thể cho kết quả sớm hơn). Các mẫu bệnh phẩm cho thấy sự phân chia bề mặt không viêm của thượng bì.
Bệnh phẩm nuôi cấy nên được lấy từ kết mạc, mũi họng, máu, nước tiểu và các khu vực có thể là nhiễm trùng tiên phát, như rốn ở trẻ sơ sinh hoặc các thương tổn da nghi ngờ. Không nên lấy dịch cấy từ bọng nước vì các bọng nước này vô trùng, không giống như bệnh chốc lở bọng nước khi nuôi cấy dịch trong bọng nước tạo ra mầm bệnh.
Chẩn đoán phân biệt
Chẩn đoán phân biệt bao gồm quá mẫn cảm với thuốc, ngoại ban do vi rút, tinh hồng nhiệt, bỏng do nhiệt, bệnh bọng nước di truyền (ví dụ: một số loại bệnh ly thượng bì bọng nước), bệnh bọng nước mắc phải (ví dụ: pemphigus vulgaris, dạng pemphigus bọng nước) và hoại tử thượng bì nhiễm độc (xem bảng Phân biệt hội chứng bong vảy da do tụ cầu (SSSS) và hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN) và xem Hội chứng Stevens-Johnson và hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN)).
Bề mặt niêm mạc bình thường trong hội chứng bong vảy da do tụ cầu; tuy nhiên, các bề mặt da đó bị thương tổn trong hội chứng Stevens-Johnson và hoại tử thượng bì nhiễm độc.
Phân biệt Hội Chứng bong vẩy da do tụ cầu (SSSS) và Hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN)
Đặc điểm | SSSS | Hoại tử thượng bì nhiễm độc |
|---|---|---|
Đối tượng bệnh nhân | Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người lớn bị suy giảm miễn dịch | Người cao tuổi |
Tiền sử bệnh nhân | Nhiễm tụ cầu gần đây | Sử dụng thuốc |
Mức độ phân hủy lớp thượng bì (hình thành bọng nước)* | Trong lớp tế bào hạt (lớp ngoài cùng) của thượng bì | Giữa lớp thượng bì và lớp trung bì hoặc ở lớp tế bào đáy |
* Xác định bằng thử nghiệm Tzanck hoặc bằng một mẫu cắt lạnh của một mô tươi. | ||
Điều trị hội chứng bong vảy da do tụ cầu
Thuốc kháng sinh
Gel băng vết thương
Thuốc kháng sinh chống tụ cầu kháng penicillinase đường tĩnh mạch phải được bắt đầu ngay lập tức. Thông thường, nafcillin được dùng cho đến khi ghi nhận có cải thiện, sau đó là cloxacillin đường uống. Oxacillin và cephalosporin (ví dụ: cefazolin) là những lựa chọn thay thế. Hầu hết các trường hợp là do S. aureus nhạy cảm với methicillin (MSSA) gây ra, nhưng vancomycin, linezolid hoặc các loại kháng sinh khác có hiệu quả chống lại MRSA nên được xem xét ở những khu vực có tỷ lệ hiện hành của S. aureus kháng methicillin (MRSA) cao hoặc trên những bệnh nhân lần đầu điều trị thất bại. Corticosteroid là chống chỉ định.
Để ngăn ngừa mất nước từ da bị loét sử dụng chất làm mềm (ví dụ, xăng dầu trắng). Tuy nhiên, điều trị tại chỗ và xử lý bệnh nhân phải được giảm thiểu.
Nếu bệnh lan rộng và tổn thương ướt thì điều trị tổn thương da nên được điều trị như bỏng. Băng gel polyme thủy phân có thể rất hữu ích; số lần thay băng cần phải được giảm thiểu. Bệnh nhân cần phải được theo dõi và điều trị các biến chứng tương tự như các biến chứng xảy ra với bỏng (ví dụ: mất cân bằng nước và điện giải, nhiễm trùng huyết).
Các bước phát hiện người mang mầm bệnh và ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh dịch ở trẻ sơ sinh được thảo luận ở phần khác (xem phòng ngừa nhiễm trùng bệnh viện ở trẻ sơ sinh).
Tiên lượng về hội chứng bong vảy da do tụ cầu
Với chẩn đoán và điều trị kịp thời, tử vong hiếm khi xảy ra; lớp sừng nhanh chóng được thay thế, và bệnh thường khỏi trong vòng 5 đến 7 ngày sau khi bắt đầu điều trị.
Những điểm chính
Bong da toàn thân và bệnh toàn thân thường biểu hiện hội chứng bong vảy da do tụ cầu (SSSS) ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ (và đôi khi ở người lớn bị suy giảm miễn dịch), trong khi ở người cao tuổi, bong da thường cho thấy hoại tử thượng bì nhiễm độc.
Nuôi cấy dịch kết mạc, dịch mũi-họng, máu, nước tiểu và các vùng có khả năng nhiễm trùng ban đầu, chẳng hạn như rốn và các tổn thương da nghi ngờ.
Điều trị bằng kháng sinh chống tụ cầu, nếu bệnh lan rộng nên điều trị tại chuyên khoa bỏng.
Theo dõi và điều trị các biến chứng tương tự xảy ra với bỏng (ví dụ, sự mất cân bằng nước và điện giải, nhiễm khuẩn huyết).
