Trẻ sơ sinh có trọng lượng là 90 phần trăm theo tuổi thai được phân loại là lớn đối với tuổi thai. Thai to là khi trọng lượng khi sinh > 4000 g ở trẻ đủ tháng. Nguyên nhân chủ yếu là tiểu đường ở người mẹ. Các biến chứng bao gồm chấn thương sanh, hạ đường huyết, tăng độ nhớt máu và tăng bilirubin máu.
Tuổi thai được định nghĩa một cách nôm na là số tuần giữa ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt cuối cùng của mẹ và ngày sinh. Chính xác hơn, tuổi thai là chênh lệch giữa 14 ngày trước ngày thụ thai và ngày sinh. Tuổi thai không phải là tuổi thai thực sự của bào thai, nhưng nó là tiêu chuẩn chung của các bác sĩ sản khoa và sơ sinh để thảo luận về sự trưởng thành của bào thai.
Biểu đồ tăng trưởng Fenton đưa ra đánh giá chính xác hơn về sự tăng trưởng so với tuổi thai (xem hình Biểu đồ tăng trưởng Fenton cho bé trai sinh non và Biểu đồ tăng trưởng Fenton cho bé gái sinh non).
Biểu đồ tăng trưởng Fenton dành cho bé trai sinh non
Fenton T, Kim J: Một tổng quan có hệ thống và siêu phân tích để điều chỉnh biểu đồ tăng trưởng Fenton cho trẻ sơ sinh non tháng. BMC Pediatrics 13:59, 2013. doi: 10.1186/1471-2431-13-59; được sử dụng với sự cho phép. Có tại www.biomedcentral.com. |
Biểu đồ tăng trưởng Fenton dành cho bé gái sinh non
Fenton T, Kim J: Một tổng quan có hệ thống và siêu phân tích để điều chỉnh biểu đồ tăng trưởng Fenton cho trẻ sơ sinh non tháng. BMC Pediatrics 13:59, 2013. doi: 10.1186/1471-2431-13-59; được sử dụng với sự cho phép. Có tại www.biomedcentral.com. |
Căn nguyên của trẻ sơ sinh có LGA
Ngoài yếu tố về gen di truyền, các nguyên nhân bao gồm, mẹ tiểu đường là nguyên nhân chính gây thai lớn hơn tuổi thai (LGA). Cỡ lớn là kết quả từ các hiệu ứng đồng hóa của thai nhi cao do tăng sản xuất insulin để đáp ứng với lượng đường trong máu cao của người mẹ trong thời kỳ mang thai và đôi khi do tăng lượng của người mẹ bù đắp cho lượng đường trong nước tiểu. Bệnh tiểu đường của người mẹ khi mang thai càng được kiểm soát kém thì kích thước của thai nhi càng lớn.
Các nguyên nhân hiếm gặp khác gây thai to bao gồm hội chứng Beckwith-Wiedemann (đặc trưng bởi Thai to, thoát vị rốn, lưỡi to và hạ đường huyết) và hội chứng Sotos, Marshall, và Weaver.
Triệu chứng, dấu hiệu và điều trị trẻ sơ sinh có LGA
Trẻ sơ sinh có LGA to lớn và đa huyết. 5 phút Điểm số Apgar có thể thấp. Những trẻ này có thể li bì phản xạ chậm hơn, trương lực cơ giảm và bú kém.
Các biến chứng sản khoa có thể xảy ra do thai to. Các dị tật bẩm sinh và một số biến chứng về chuyển hóa và tim mạch là đặc trưng của trẻ nhũ nhi LGA có mẹ mắc bệnh tiểu đường.
Các biến chứng khi sinh
Do kích thước lớn của trẻ sơ sinh nên chuyển dạ đẻ thường thường khó khăn và có nguy cơ chấn thương khi sinh, bao gồm
Ngạt chu sinh
Các biến chứng khác xảy ra khi trọng lượng > 4000 g. Tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tử vong tăng lên tương ứng vì những lý do sau:
Suy hô hấp (cần hỗ trợ thở máy)
Trẻ sơ sinh của bà mẹ mắc bệnh tiểu đường
Trẻ sơ sinh có mẹ mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ bị
Một số bất thường bẩm sinh
Hạ đường huyết rất có khả năng trong vài giờ đầu sau sinh vì tình trạng tăng insulin trong máu từ giai đoạn bào thai và ngừng cung cấp glucose đột ngột từ mẹ sau khi cắt rốn. Hạ đường huyết ở trẻ sơ sinh có thể giảm bằng cách kiểm soát chặt chẽ bệnh tiểu đường của người mẹ trước khi sinh và cho trẻ sơ sinh bú thường xuyên sớm. Nồng độ glucose trong máu phải được theo dõi chặt chẽ bằng xét nghiệm tại giường từ khi sinh ra cho đến ít nhất 24 giờ đầu tiên.
Điều trị hạ đường huyết có thể bao gồm từ việc cho ăn qua đường miệng hoặc qua ống thông mũi dạ dày đến truyền dịch có dextrose đường tĩnh mạch. Điều trị bằng đường uống bằng gel glucose 40% có thể ngăn ngừa việc cần phải tách trẻ sơ sinh ra khỏi mẹ để đặt đường truyền tĩnh mạch, nhưng nếu hạ đường huyết kéo dài, dịch có dextrose qua đường tĩnh mạch sẽ được cho dùng theo đường tĩnh mạch. Cần thêm bằng chứng về tác dụng của gel uống đối với tình trạng khuyết tật thần kinh lâu dài so với các phương pháp điều trị hạ đường huyết khác (1).
Hạ canxi máu và hạ magie máu có thể xảy ra nhưng thường là thoáng qua và không có triệu chứng. Kiểm soát đường huyết trước khi sinh tốt làm giảm nguy cơ hạ canxi máu sau sinh. Hạ canxi máu thường không cần điều trị trừ khi có dấu hiệu lâm sàng hoặc tổng lượng canxi huyết thanh < 7 mg/dL (< 1,75 mmol/L) hoặc nồng độ canxi ion hóa < 4 mg/dL (< 1 mmol/L) ở trẻ đủ tháng. Điều trị nên dựa trên nồng độ canxi ion hóa vì các nồng độ này phản ánh chính xác hơn lượng canxi có sẵn. Điều trị bằng tiêm tĩnh mạch canxi gluconat. Hạ magiê máu có thể cản trở việc tiết hormone tuyến cận giáp, do đó hạ canxi máu có thể không đáp ứng với điều trị cho đến khi nồng độ magiê được điều chỉnh.
Đa hồng cầu phổ biến hơn một chút ở trẻ sơ sinh của bà mẹ mắc bệnh tiểu đường. Nồng độ insulin tăng cao làm tăng quá trình chuyển hóa của thai nhi và do đó làm tăng tiêu thụ oxy. Nếu nhau thai không thể đáp ứng được nhu cầu oxy tăng lên, thì tình trạng thiếu oxy máu ở thai nhi xảy ra, gây ra tăng bài tiết erythropoietin do đó làm tăng hematocrit.
Tăng bilirubin máu xảy ra vì một vài lý do. Trẻ sơ sinh của bà mẹ mắc bệnh tiểu đường thường giảm khả năng dung nạp thức ăn bằng đường miệng (đặc biệt khi trẻ sinh non) trong những ngày đầu đời, điều này làm tăng lưu thông gan ruột của bilirubin. Ngoài ra, do tình trạng đa hồng cầu, việc chuyển hóa Hem nhiều hơn làm tăng bilirubin máu.
Hội chứng suy hô hấp (RDS) có thể xảy ra vì nồng độ insulin tăng làm giảm sản sinh chất hoạt động bề mặt; do đó sự trưởng thành của phổi có thể bị trì hoãn cho đến cuối thai kỳ. RDS có thể phát triển ngay cả khi trẻ sơ sinh được sinh non muộn hay đủ tháng. Điều trị hội chứng suy hô hấp được thảo luận ở nơi khác.
Thở nhanh thoáng qua của trẻ sơ sinh có nguy cơ cao gấp 2 đến 3 lần ở trẻ sơ sinh của bà mẹ mắc bệnh tiểu đường do sự thanh lọc dịch phổi của thai nhi chậm lại.
Dị tật bẩm sinh có nhiều khả năng xảy ra ở trẻ sơ sinh của bà mẹ mắc bệnh tiểu đường vì tăng đường huyết của mẹ tại thời điểm bất lợi cho việc hình thành cơ quan. Các bất thường bao gồm
Bệnh tim bẩm sinh (bệnh cơ tim phì đại, thông liên thất, đảo gốc động mạch và hẹp động mạch chủ)
Dị tật ống sống
Hội chứng đại tràng trái nhỏ
Nồng độ insulin tăng liên tục cũng có thể dẫn đến tăng lắng đọng glycogen và chất béo vào tế bào cơ tim. Sự lắng đọng này có thể gây ra bệnh cơ tim phì đại tạm thời, chủ yếu là phần vách.
Tài liệu tham khảo
1. Edwards T, Liu G, Battin M, et al: Oral dextrose gel for the treatment of hypoglycaemia in newborn infants. Cochrane Database Syst Rev 3(3):CD011027, 2022 doi: 10.1002/14651858.CD011027.pub3
Những điểm chính
Bệnh đái tháo đường mẹ là nguyên nhân chính cho trẻ sơ sinh to so với tuổi thai.
Chính bản thân kích thước thai lớn sẽ làm tăng nguy cơ chấn thương khi sinh (ví dụ, gãy xương đòn hay các xương dài của chi) và ngạt chu sinh.
Trẻ sơ sinh của bà mẹ mắc bệnh tiểu đường cũng có thể bị các biến chứng chuyển hóa ngay sau khi sinh, bao gồm hạ đường huyết, hạ canxi máu và đa hồng cầu.
Trẻ sơ sinh có mẹ mắc bệnh tiểu đường cũng có nguy cơ mắc hội chứng suy hô hấp và dị tật bẩm sinh.
Kiểm soát tốt lượng đường huyết của người mẹ trong thai kỳ giảm thiểu nguy cơ biến chứng.