Viêm tai giữa cấp là nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virut ở tai giữa, thường đi cùng với nhiễm trùng đường hô hấp trên. Các triệu chứng bao gồm đau tai, thường có triệu chứng toàn thân (ví dụ như sốt, buồn nôn, nôn ói, tiêu chảy), đặc biệt ở trẻ nhỏ. Chẩn đoán dựa trên soi tai. Điều trị với thuốc giảm đau và đôi khi dùng kháng sinh.
Mặc dù viêm tai giữa cấp có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường xảy ra ở lứa tuổi 3 tháng tuổi tới 3 tuổi. Ở lứa tuổi này, vòi Eustachian có cấu trúc và chức năng chưa trưởng thành - góc của ống eustach nằm ngang hơn, và góc của cơ căng khẩu cái và sụn của vòi tai mở ra kém hiệu quả hơn so với người lớn.
Nguyên nhân của viêm tai giữa cấp có thể là do virut hoặc vi khuẩn. Nhiễm vi trùng thường phức tạp do nhiễm khuẩn thứ phát. Ở trẻ sơ sinh, khuẩn que gram âm trong ruột, đặc biệt Escherichia coli, và Staphylococcus aureus gây ra viêm tai giữa cấp. Ở trẻ lớn hơn và trẻ < 14 tuổi, vi khuẩn phổ biến nhất là Streptococcus pneumoniae, Moraxella (Branhamella) catarrhalis, và Haemophilus influenzae không định type; các nguyên nhân ít phổ biến hơn là Liên cầu tan huyết beta nhóm A và S. aureus. Ở bệnh nhân > 14 tuổi, S. pneumoniae, liên cầu tan huyết beta nhóm A, và S. aureus là phổ biến nhất, theo sau là H. influenzae.
Các yếu tố nguy cơ
Sự có mặt của hút thuốc trong gia đình là một yếu tố nguy cơ đáng kể cho viêm tai giữa cấp. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm tiền sử gia đình về viêm tai giữa, sống trong vùng ô nhiễm môi trường cao hoặc có nguồn lực thấp, bú sữa bình (tức là, thay vì cho con bú sữa mẹ), và đến nhà trẻ.
Các biến chứng
Các biến chứng của viêm tai giữa cấp tính là không phổ biến. Trong một số ít trường hợp, nhiễm trùng tai giữa ở vi khuẩn lan tràn tại chỗ, kết quả là viêm xương chũm cấp, viêm xương đá, hoặc viêm mê nhĩ. Sự lan vào nội sọ rất hiếm và thường gây ra viêm màng não, nhưng áp xe não, áp xe dưới, áp xe ngoài màng cứng,huyết khối xoang tĩnh mạch bên, hay tràn dịch não tủy do tai có thể xảy ra. Ngay cả khi điều trị bằng kháng sinh, biến chứng trong sọ cũng tiến triển chậm chạp, đặc biệt ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch.
Triệu chứng và dấu hiệu Viêm tai giữa cấp
Triệu chứng ban đầu thông thường là đau tai, thường với giảm sức nghe. Trẻ sơ sinh có thể trở nên cáu kỉnh hoặc khó ngủ. Sốt, buồn nôn, nôn ói, và tiêu chảy thường xảy ra ở trẻ nhỏ. Nội soi tai có thể cho thấy một màng nhĩ (PI) phồng, không rõ cấu trúc bình thường và mất nón sáng. Giảm thông khí tai giữa (ống soi tai có bơm hơi) cho thấy tính di động kém của màng nhĩ. Sự thủng tự nhiên của màng nhĩ làm mủ chảy ra ống tai ngoài hoặc chảy mủ tai.
CLINICA CLAROS/SCIENCE PHOTO LIBRARY
© Springer Science+Business Media
Đau đầu trầm trọng, nhầm lẫn, hoặc các dấu hiệu thần kinh khu trú có thể xảy ra với sự lây lan nhiễm trùng vào nội sọ. Liệt mặt hoặc chóng mặt cho thấy sự mở rộng của nhiễm trùng đến ống Fallop hoặc mê nhĩ.
Chẩn đoán Viêm tai giữa cấp
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán viêm tai giữa cấp tính thường là lâm sàng, dựa trên sự xuất hiện đau cấp tính (trong vòng 48 giờ), phồng màng nhĩ và đặc biệt ở trẻ em, có sự hiện diện của các triệu chứng tràn dịch tai giữa đối với ống soi tai bơm hơi. Ngoại trừ mủ được lấy trong quá trình trích nhĩ cấy vi khuẩn thường không được thực hiện.
Điều trị Viêm tai giữa cấp
Thuốc giảm đau
Đôi khi kháng sinh
Hiếm khi cần trích nhĩ
Cần cung cấp thuốc giảm đau khi cần thiết, bao gồm cả trẻ sơ sinh có biểu hiện hành vi đau (ví dụ như kéo hoặc chà xát tai, khóc quá nhiều hoặc ngớ ngẩn). Thuốc giảm đau uống, chẳng hạn như acetaminophen hoặc ibuprofen, thường hiệu quả; liều lượng dựa trên liều được sử dụng cho trẻ em. Nhiều loại các thuốc nhỏ tai tại chỗ được sử dụng. Mặc dù không được nghiên cứu kỹ lưỡng, một số thuốc nhỏ tai có thể giúp đau nhưng có thể không lâu hơn 20 đến 30 phút. Không nên sử dụng các thuốc nhỏ tai giảm đau khi có thủng màng nhĩ.,
Mặc dù 80% số trường hợp tự khỏi, nhưng ở Hoa Kỳ, thuốc kháng sinh thường được sử dụng ([1]; xem bảng Thuốc kháng sinh điều trị viêm tai giữa). Thuốc kháng sinh làm giảm các triệu chứng nhanh hơn (mặc dù kết quả sau 1 đến 2 tuần là tương tự nhau) và có thể làm giảm nguy cơ nghe kém kéo dài và di chứng ở mê đạo tai hoặc di chứng nội sọ. Tuy nhiên, gần đây khi xuất hiện các sinh vật kháng thuốc, các tổ chức nhi khoa đã khuyến nghị mạnh mẽ các loại thuốc kháng sinh ban đầu chỉ dành cho một số trẻ nhất định (ví dụ: trẻ nhỏ hoặc trẻ bị bệnh nặng hơn – xem bảng Kháng sinh ở những trẻ bị viêm tai giữa cấp tínhKháng sinh ở những trẻ bị viêm tai giữa cấp tính) hoặc dành cho những trẻ bị viêm tai giữa cấp tính tái phát (ví dụ: ≥ 4 đợt trong 6 tháng).
Những người khác, nếu có theo dõi tốt, an toàn có thể được quan sát thấy trong 48 đến 72 giờ và chỉ cho thuốc kháng sinh nếu không có cải thiện; nếu theo dõi theo điện thoại, bạn có thể được kê toa tại lần khám đầu tiên để tiết kiệm thời gian và chi phí. Quyết định theo dõi chưa kê đơn nên được thảo luận với người chăm sóc trẻ.
Tất cả bệnh nhân đều dùng thuốc giảm đau (ví dụ: acetaminophen, ibuprofen).
Ở người lớn, các thuốc co mạch mũi, như phenylephrine 0,25% 3 giọt mỗi 3 giờ, cải thiện chức năng của vòi tai. Để tránh ngạt mũi trở lại, không nên sử dụng các chế phẩm này > 4 ngày. Thuốc cường giao cảm toàn thân(ví dụ, pseudoephedrine 30 đến 60 mg uống mỗi 6 giờ khi cần) có thể hữu ích. Thuốc chống dị ứng (ví dụ, chlorpheniramine uống 4 mg sau 4 đến 6 giờ trong 7 đến 10 ngày) có thể cải thiện chức năng vòi tai ở những người bị dị ứng nhưng nên dành riêng cho dị ứng thực sự.
Đối với trẻ em, không dùng gây co mạch và cả các thuốc chống histamine đều có lợi.
Có thể bác sĩ chuyên khoa sẽ thực hiện phẫu thuật trích nhĩ cho màng nhĩ phồng, đặc biệt nếu đau dữ dội hoặc liên tục, sốt, nôn hoặc tiêu chảy xuất hiện. Thính lực, đo nhĩ lượng, hình ảnh màng nhĩ và chuyển động của màng nhĩ được theo dõi cho đến khi bình thường.
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Lieberthal AS, Carroll AE, Chonmaitree T, et al: The diagnosis and management of acute otitis media. Pediatrics e964–99, 2013.
Phòng ngừa Viêm tai giữa cấp
Tiêm phòng ở trẻ thơ thường lệ chống lại phế cầu (vắc-xin phế cầu liên hợp), H. influenzae loại B, và cúm làm giảm tỷ lệ viêm tai giữa cấp. Trẻ sơ sinh không nên ngủ và bú sữa bình, và loại bỏ việc hút thuốc trong gia đình có thể làm giảm tỷ lệ. Kháng sinh dự phòng không được khuyến cáo cho trẻ em gặp phải các đợt tái phát viêm tai giữa cấp.
Viêm tai giữa cấp và tái phát viêm tai giữa có thể được ngăn ngừa bằng cách đặt ống thông nhĩ.
Những điểm chính
Dùng thuốc giảm đau cho tất cả bệnh nhân.
Kháng sinh nên được sử dụng có chọn lọc dựa trên độ tuổi của bệnh nhân, mức độ nghiêm trọng của bệnh, và sự sẵn có của việc theo dõi.
Thuốc kháng histamin và thuốc co mạch không được khuyến cáo cho trẻ em; thuốc co mạch mũi tại chỗ hoặc toàn thân có thể giúp người lớn, thuốc kháng histamine dành cho người lớn có nguyên nhân dị ứng.