U dây thần kinh gian ngón (Morton) là một bệnh xơ hóa quanh dây thần kinh lành tính của dây thần kinh gan chân của ngón chân, có thể gây đau, triệu chứng này có thể không đặc hiệu, nóng rát hoặc đau rát hoặc cảm giác có dị vật. Một cách gọi sai được chấp nhận, những khối u thần kinh này về bản chất không phải là khối u nếu không có sự phát triển của khối u thần kinh. Chẩn đoán thường dựa vào lâm sàng. Điều trị có thể bao gồm chọn giầy thích hợp, tiêm tại chỗ hoặc đôi khi phẫu thuật cắt bỏ.
(Xem thêm Tổng quan các bệnh lý bàn chân và cổ chân.)
U dây thần kinh gian ngón là nguyên nhân phổ biến gây đau bàn chân. Dây thần kinh giữa các ngón chân ở mặt dưới bàn chân và giữa các xương bàn chân, kéo dài ra tới chi phối các ngón chân. U thần kinh của dây thần kinh gian ngón dọc theo phần phân bố ở đầu xa của nó gần xương bàn chân phát triển chủ yếu do đi giày không phù hợp hoặc đi giày chật hoặc, ít phổ biến hơn, lực kéo dây thần kinh do cấu trúc bàn chân bất thường (ví dụ: biến dạng bàn chân bẹt). Do chấn thương lặp đi lặp lại mạn tính, dây thần kinh sẽ dày lên hoặc xơ hóa lành tính (u thần kinh Morton).
Các triệu chứng và dấu hiệu của u dây thần kinh gian ngón
U dây thần kinh gian ngón đặc trưng bởi đau xung quanh đầu xương bàn chân hoặc các ngón chân, thường gặp nhất ở khoang gian xương bàn chân thứ ba, nhưng nó có thể xảy ra ở các khoang gian xương bàn chân khác (ví dụ: thứ nhất, thứ hai hoặc thứ tư) hoặc nhiều khoang gian xương bàn chân.
U thần kinh gian ngón giai đoạn đầu có liên quan đến quá trình viêm cấp tính và thường gây đau nhức nhẹ hoặc cảm giác khó chịu ở mu bàn chân, thường là khi đi một đôi giày cụ thể, chẳng hạn như những đôi giày quá hẹp ở phía trước. Đau dây thần kinh thường là một bên, nhưng đôi khi có thể là cả hai bên.
Khi tình trạng tiến triển, tình trạng xơ hóa quanh dây thần kinh xảy ra. Đau trở nên nặng hơn, thường kèm nóng rát hoặc đau nhói hoặc dị cảm. Trong khi đó, bệnh nhân không thể đi hầu hết những đôi giầy kín ngón chân. Khi đi bộ, bệnh nhân thường cảm nhận như có một viên sỏi trong giầy của họ, mà họ loại bỏ để giảm đau.
Chẩn đoán u dây thần kinh gian ngón
Đánh giá lâm sàng
Các triệu chứng của u dây thần kinh gian ngón thường cụ thể và chẩn đoán được xác nhận khi ấn đau khi sờ nắn vùng kẽ ngón ở mặt gan chân và khi cách tái tạo cơn đau lan tỏa, thường kèm theo tiếng click đáng chú ý, bằng cách ép vào khoảng đó (dấu hiệu Mulder). Mặc dù MRI thường không xác định được u dây thần kinh, nhưng có thể hữu ích trong việc loại trừ các tổn thương khác hoặc viêm khớp khác gây ra các triệu chứng tương tự.
Điều trị u dây thần kinh gian ngón
Thay đổi giày dép thích hợp và tiêm
U dây thần kinh khởi phát gần đây có thể khỏi nhanh chóng khi đi giày và lót giày vừa vặn hoặc tiêm thuốc gây tê cục bộ. Sử dụng một miếng đệm đặt ở vị trí gần với đầu xương ngón chân giữa khoang gian đốt bị ảnh hưởng cũng có thể giúp làm giảm các triệu chứng.
Các triệu chứng dai dẳng có thể cần một hoặc nhiều lần tiêm corticosteroid tác dụng kéo dài vào quang dây thần kinh kèm theo gây tê cục bộ. Tiêm theo góc 45° so với bàn chân, vào khoảng trống ngang mức mặt mu chân của khớp bàn ngón chân (xem Cân nhắc khi sử dụng corticosteroid dạng tiêm). Dụng cụ chỉnh hình với miếng đệm u dây thần kinh, nghỉ ngơi, túi lạnh và đi giày phù hợp thường làm giảm các triệu chứng. Các kỹ thuật triệt đốt dây thần kinh, chẳng hạn như tiêm thuốc gây tê cục bộ 20% cồn trực tiếp vào dây thần kinh dưới sự hướng dẫn của siêu âm, triệt đốt bằng tần số vô tuyến (1) hoặc đông lạnh dây thần kinh bằng phương pháp đông lạnh có thể giúp làm giảm triệu chứng nhưng tiêm xơ cứng bằng cồn có nguy cơ làm tăng xơ hóa quanh dây thần kinh.
Nếu các phương pháp điều trị khác không có hiệu quả, cắt bỏ thường mang lại hiệu quả giảm đau hoàn toàn. Một khối u thần kinh thực sự đôi khi phát triển ở vị trí cắt bỏ dây thần kinh (cắt cụt hoặc u dây thần kinh gốc), có thể cần phải phẫu thuật bổ sung.
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Connors JC, Boike AM, Rao N, Kingsley JD: Radiofrequency ablation for the treatment of painful neuroma. J Foot Ankle Surg 59(3):457-461, 2020 doi:10.1053/j.jfas.2019.09.003
Những điểm chính
Đau xương bàn chân có thể là do sự kích thích hoặc dày lên lành tính của dây thần kinh giữa các ngón chân.
Ban đầu, đau nhẹ do mang giày chật có thể nặng hơn và đau nhói, đôi khi có cảm giác tê bì và/hoặc dị cảm.
Chẩn đoán dựa vào các dấu hiệu lâm sàng, bao gồm nhạy cảm đau và tái phát các triệu chứng khi ấn vào khoảng gian các ngón chân.
Điều trị bằng cách thay đổi giày dép thích hợp, tiêm thuốc gây tê tại chỗ và đôi khi là tiêm corticosteroid, tiến hành các kỹ thuật phong bế dây kinh hoặc phẫu thuật.