Các dị vật trực tràng thường được đưa vào trực tràng nhưng cũng có thể do nuốt phải. Đau đột ngột và dữ dội trong lúc đi vệ sinh có thể do dị vật đâm vào thành trực tràng. Chẩn đoán dựa vào thăm trực tràng bằng ngón tay và đôi khi là chẩn đoán hình ảnh. Việc loại bỏ dị vật ở trực tràng có thể có nguy cơ cao và phải do bác sĩ phẫu thuật hoặc bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa có chuyên môn về loại bỏ dị vật thực hiện.
(Xem thêm Tổng quan về các dị vật ở đường tiêu hoá.)
Sỏi túi mật, phân, và các dị vật nuốt phải (bao gồm tăm, xương gà và xương cá) có thể nằm ở chỗ nối hậu môn trực tràng. Sỏi đường tiết niệu, vòng tránh thai, hoặc gạc phẫu thuật, hoặc các dụng cụ có thể ăn mòn vào trực tràng. Các vật lạ, đồ chơi tình dục hoặc gói thuốc phiện được nhét vào nhằm mục đích che giấu chúng khỏi các viên chức thực thi pháp luật có thể được cố ý đưa vào nhưng vô tình bị kẹt lại; đôi khi có thể xảy ra tình trạng thủng trong quá trình nhét vào. Một số vật bị mắc vào thành trực tràng, và một số khác bị mắc kẹt ngay phía trên cơ thắt hậu môn.
Triệu chứng và dấu hiệu của dị vật trực tràng
Đột ngột, đau dữ dội trong lúc đại tiện nên nghi ngờ có dị vật đâm vào thành trực tràng, thường nằm tại chỗ hoặc ngay trên chỗ nối hậu môn trực tràng. Sự xuất hiện của máu tươi cho thấy có rách hoặc thủng. Các biểu hiện khác phụ thuộc vào kích cỡ và hình dạng của dị vật, thời gian lưu lại và sự xuất hiện của nhiễm khuẩn hoặc thủng.
Chẩn đoán dị vật trực tràng
Khám bằng ngón tay
Đôi khi chẩn đoán hình ảnh
Các dị vật thường nằm ở trực tràng giữa, chỗ mà chúng không thể vượt qua góc trước của trực tràng. Có thể sờ thấy dị vật khi thăm trực tràng bằng ngón tay.
Phim chụp X-quang bụng không chuẩn bị thường hữu ích trong việc xác định dị vật. Phim chụp X-quang tư thế thẳng đứng cũng nên được thực hiện để đánh giá tình trạng khí tự do trong phúc mạc do thủng. Chụp CT có thể giúp xác định các vật thể trong suốt không nhìn thấy được trên phim chụp X-quang thường quy (1).
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. Tarasconi A, Perrone G, Davies J, et al. Anorectal emergencies: WSES-AAST guidelines. World J Emerg Surg 2021;16(1):48. doi:10.1186/s13017-021-00384-x
Điều trị dị vật trực tràng
Lấy bằng tay
Việc loại bỏ dị vật ở trực tràng có thể có nguy cơ cao và phải do bác sĩ phẫu thuật hoặc bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa có chuyên môn về loại bỏ dị vật thực hiện. Ống soi hậu môn, ống soi trực tràng và/hoặc sử dụng phễu soi mỏ vịt có thể giúp quan sát trực tiếp và lấy bỏ dị vật trực tràng dễ hơn. Trước khi tiến hành khám trực tràng, nếu bệnh nhân ổn định, cần chẩn đoán hình ảnh để tránh gây thương tổn cho bác sĩ do vật sắc nhọn.
Nếu dị vật có thể sờ thấy tiêm thuốc tê tại chỗ, nong hậu môn bằng panh trực tràng, thử kẹp vào và lấy bỏ dị vật. Gây tê vùng hoặc gây mê toàn thân thì thường không cần đến.
Nếu dị vật không được sờ thấy hoặc nhìn thấy, không nên thử kẹp chặt và lấy dị vật. Nhu động thường làm di chuyển dị vật xuống trực tràng giữa, và có thể thử lấy bỏ dị vật hơn là để tự xuống. Có thể thử can thiệp bằng nội soi và thường là phương pháp điều trị bước đầu trước khi phẫu thuật, trừ khi tình trạng bệnh nhân không ổn định.
Thử lấy dị vật qua ống soi đại tràng sigma hoặc ống soi trực tràng không phải lúc nào cũng thành công. Đôi khi nội soi đại tràng sigma đẩy dị vật đầu gần xa hơn làm chậm sự bài xuất của nó. Nếu những nỗ lực để loại bỏ dị vật không thành công, nội soi ổ bụng đẩy dị vật về phía hậu môn hoặc mở đại tràng lấy dị vật rất hiếm khi cần. Sau khi lấy ra, cần tiến hành nội soi đại tràng sigma để loại trừ tổn thương trực tràng đáng kể.
