Viêm da do ứ máu là tình trạng viêm, điển hình là da ở cẳng chân, do phù mạn tính. Các triệu chứng là ngứa, đóng vẩy và tăng sắc tố. Loét có thể là một biến chứng. Chẩn đoán là lâm sàng. Điều trị được hướng vào các nguyên nhân gây ra phù nề và ngăn ngừa loét.
(Xem thêm Định nghĩa viêm da.)
Viêm da do ứ máu xảy ra ở những bệnh nhân bị phù mạn tính do suy tĩnh mạch mạn tính, suy tim phải hoặc phù bạch huyết. Áp lực mao mạch tăng lên cùng với sự xâm phạm tính toàn vẹn của nội mô trong vi mạch dẫn đến rò rỉ fibrin và phá vỡ chức năng hàng rào biểu mô dẫn đến viêm tại chỗ. Viêm da do ứ máu xảy ra phổ biến nhất ở ống chân nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến các khu vực khác bị phù mạn tính, chẳng hạn như cánh tay sau khi điều trị bằng tia xạ các hạch bạch huyết ở nách.
Viêm da do ứ đọng cũng như suy tĩnh mạch mạn tính và loét chân, thường đi kèm với viêm da do ứ đọng, đôi khi được điều trị bằng các loại thuốc bôi khác nhau. Do đó, viêm da tiếp xúc thường biến chứng thành viêm da do ứ máu (1).
Tài liệu tham khảo chung
1. Erfurt-Berge C, Geier J, Mahler V: The current spectrum of contact sensitization in patients with chronic leg ulcers or stasis dermatitis: New data from the Information Network of Departments of Dermatology (IVDK). Contact Dermatitis 77(3):151–158, 2017. doi: 10.1111/cod.12763
Các triệu chứng và dấu hiệu của viêm da do ứ máu
Các biểu hiện điển hình của viêm da do ứ máu bao gồm ngứa, ban đỏ không rõ nguyên nhân, đóng vẩy và đóng vẩy tiết, thường gặp nhất là ở ống chân. Ngoài ra còn có các mảng, thường khóc và đóng vẩy, thường là do bội nhiễm vi khuẩn.
Khi suy tĩnh mạch mạn tính là nguyên nhân, các biểu hiện khác thường bao gồm giãn tĩnh mạch, ban xuất huyết jaune d'ocre (đổi màu vàng nâu do lắng đọng hemosiderin trong lớp hạ bì) và xơ cứng da-mỡ (xơ cứng lớp mỡ dưới da do viêm lớp mỡ dưới da, còn gọi là viêm lớp mỡ dưới da xơ cứng), tạo cho cẳng chân có hình dạng đinh ghim bowling ngược với phần bắp chân phình ra và thu hẹp ở cổ chân.
Viêm da ứ đọng mạn tính có thể xuất hiện dưới dạng dày da và tăng sắc tố da. Những thay đổi là đặc trưng ở cả người da sáng (trên) và người da tối (dưới), ở đây xuất hiện rõ rệt hơn trong ảnh dưới.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Bức ảnh này cho thấy một vết trợt lớn ở trung tâm có nguy cơ cao phát triển thành vết loét mạn tính ở chân. Quanh vết trợt có những thay đổi mạn tính của suy tĩnh mạch kèm theo tăng sắc tố và da xơ dày.
Roberto A. Penne-Casanova/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Các vết loét do ứ trệ ở tĩnh mạch phát sinh do hậu quả của viêm da do ứ trệ không được điều trị đầy đủ; các vết loét này có thể nhanh chóng xuất hiện theo dấu hiệu đầu tiên của viêm da do ứ trệ.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Viêm da ứ đọng mạn tính có thể xuất hiện dưới dạng dày da và tăng sắc tố da. Những thay đổi là đặc trưng ở cả người da sáng (trên) và người da tối (dưới), ở đây xuất hiện rõ rệt hơn trong ảnh dưới.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Bức ảnh này cho thấy một vết trợt lớn ở trung tâm có nguy cơ cao phát triển thành vết loét mạn tính ở chân. Quanh vết trợt có những thay đổi mạn tính của suy tĩnh mạch kèm theo tăng sắc tố và da xơ dày.
Roberto A. Penne-Casanova/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Các vết loét do ứ trệ ở tĩnh mạch phát sinh do hậu quả của viêm da do ứ trệ không được điều trị đầy đủ; các vết loét này có thể nhanh chóng xuất hiện theo dấu hiệu đầu tiên của viêm da do ứ trệ.
Hình ảnh do bác sĩ Thomas Habif cung cấp
Chẩn đoán viêm da do ứ máu
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán viêm da do ứ máu dựa vào lâm sàng với sự xuất hiện đặc trưng tổn thương da và các dấu hiệu khác của phù chân mạn tính và suy tĩnh mạch.
Có thể cần tư vấn với chuyên gia về mạch máu và xét nghiệm (như siêu âm Doppler).
Điều trị viêm da do ứ máu
Điều trị các nguyên nhân gây sưng tấy
Băng ép và nâng cao
Điều trị các biến chứng (ví dụ: nhiễm trùng thứ phát, viêm da tiếp xúc dị ứng, loét)
Nguyên nhân của tình trạng sưng mạn tính nên được điều chỉnh ở mức độ có thể. Nâng cao và băng ép chân thường được chỉ định. Suy tĩnh mạch mạn tính cần được điều trị.
Ngoài ra, viêm da do ứ máu không ăn mòn thường giảm bớt khi dùng corticosteroid bôi tại chỗ có hiệu lực trung bình (ví dụ, kem hoặc thuốc mỡ triamcinolone acetonide 0,1%). Với một thương tổn bị trợt (rỉ dịch), một băng keo hydrocolloid có thể hiệu quả nhất.
Loét được xử lý tốt nhất với nén và băng vết thương nhạt (ví dụ, bột oxit kẽm); các loại băng khác (ví dụ, chất hydrocolloid) cũng có hiệu quả ( xem thêm Chăm sóc vết thương trực tiếp). Vết loét ở bệnh nhân ngoại trú có thể được làm lành bằng băng keo Unna (kẽm gelatin), băng keo kẽm gelatin ít hơn, hoặc keo dán keo (tất cả đều có bán trên thị trường). Băng dạng keo được sử dụng dưới sự hỗ trợ đàn hồi có hiệu quả hơn so với ống dán Unna. Có thể cần phải thay băng vết thương mỗi 2 hoặc 3 ngày, nhưng khi phù nề và vết loét lành lại thay băng một hoặc hai lần/tuần. Sau khi vết loét lành lại, nên đùng băng đàn hồi trước khi bệnh nhân đứng lên vào buổi sáng. Cho dù loại băng này được sử dụng, giảm phù (thường là do nén) là điều tối quan trọng để chữa bệnh.
Viêm mô bào điều trị bằng kháng sinh uống (ví dụ, cephalosporin, dicloxacillin). Thuốc kháng sinh tại chỗ (như mupirocin, silver sulfadiazine) rất hiệu quả trong điều trị trợt và loét. Khi phù nề và sưng tấy viêm, phẫu thật ghép da có thể cần cho các vết loét lớn.
Không nên sử dụng các loại thuốc bôi phức hợp hoặc nhiều loại hoặc các phương thuốc điều trị không kê đơn. Da trong viêm da do ứ đọng dễ bị tổn thương hơn với các chất kích thích trực tiếp và các thuốc dạng bôi có khả năng gây nhạy cảm (ví dụ: thuốc kháng sinh; thuốc gây tê; tá dược lỏng của thuốc dạng bôi, đặc biệt là lanolin hoặc cồn wool).
Những điểm chính
Viêm da do ứ máu là kết quả của chứng phù nề mạn tính, điển hình nhất là ở ống chân.
Các dấu hiệu bao gồm ban đỏ, đóng vẩy, ngứa và liken hóa và có thể bao gồm trợt da và đóng vẩy tiết.
Các biến chứng bao gồm nhiễm trùng thứ cấp, loét và nhạy cảm với tiếp xúc.
Thường cần phải nâng cao và băng ép.
