Rối loạn triệu chứng thần kinh chức năng

Rối loạn chuyển đổi

TheoJoel E. Dimsdale, MD, University of California, San Diego
Đã xem xét/Đã chỉnh sửa Thg 08 2022

Rối loạn triệu chứng thần kinh chức năng, trước đây được gọi là rối loạn chuyển đổi, bao gồm các triệu chứng hoặc thiếu hụt thần kinh phát sinh một cách vô thức và vô điều kiện và thường liên quan đến chức năng vận động hoặc chức năng cảm giác. Các biểu hiện này không tương thích với các cơ chế sinh lý bệnh hay các quá trình giải phẫu. Sự khởi phát, trầm trọng, hoặc duy trì các triệu chứng chuyển di thường được cho là do các yếu tố tâm thần, như căng thẳng hoặc chấn thương. Chẩn đoán được dựa trên tiền sử sau khi loại trừ rối loạn thể chất có thể là nguyên nhân. Việc điều trị bắt đầu bằng cách thiết lập một mối quan hệ bác sĩ-bệnh nhân lâu dài, có hỗ trợ; liệu pháp tâm lý có thể có hiệu quả, cũng như thôi miên và vật lý trị liệu.

(Xem thêm Tổng quan về Cơ thể hóa.)

Rối loạn triệu chứng thần kinh chức năng là một dạng cơ thể hóa - biểu hiện của các hiện tượng tâm thần như các triệu chứng thể chất (cơ thể).

Rối loạn này có xu hướng phát triển trong thời thơ ấu đến đầu tuổi trưởng thành nhưng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Rối loạn phổ biến hơn ở phụ nữ.

Triệu chứng và Dấu hiệu

Các triệu chứng của rối loạn này thường phát sinh đột ngột và khởi phát đôi khi có thể theo sau một sự kiện căng thẳng. Điển hình là, các triệu chứng liên quan đến sự thiếu hụt chức năng cảm giác hoặc vận động chủ động nhưng đôi khi bao gồm các động tác lắc và suy giảm nhận thức (gợi ý các cơn co giật) và các tư thế chi bất thường (gợi ý một chứng rối loạn thần kinh hoặc rối loạn thể chất nói chung). Ví dụ, bệnh nhân có thể có sự kém điều phối hoặc cân bằng, yếu, tê liệt cánh tay hoặc chân, mất cảm giác một phần cơ thể, các cơn co giật, không đáp ứng, mù, nhìn đôi, điếc, mất tiếng, khó nuốt, cảm giác u cục trong cổ họng, hoặc bí tiểu.

Bệnh nhân có thể có một giai đoạn đơn thuần hoặc lặp đi lặp lại một cách rời rạc; các triệu chứng có thể trở thành mạn tính. Thông thường, các giai đoạn có thời gian kéo dài ngắn.

Chẩn đoán

  • Đánh giá lâm sàng

Chẩn đoán rối loạn triệu chứng thần kinh chức năng chỉ được xem xét sau khi khám và xét nghiệm toàn diện để loại trừ các rối loạn thần kinh hay các bệnh lý thể chất chung mà có thể giải thích đầy đủ các triệu chứng và tác động của chúng. Một đặc điểm quan trọng là các triệu chứng và dấu hiệu không phù hợp với bệnh lý thần kinh. Ví dụ, các triệu chứng không thể theo các phân bố giải phẫu (ví dụ như giảm cảm giác có liên quan đến các phần của đa rễ thần kinh), hoặc các phát hiện có thể khác nhau ở các lần thăm khám khác nhau hoặc khi đánh giá theo những cách khác nhau, như sau:

  • Một bệnh nhân có thể có phản xạ bàn chân bị yếu khi kiểm tra trên giường nhưng có thể đi bộ bình thường trên ngón chân.

  • Ở một bệnh nhân nằm ngửa, bàn tay của người thăm khám nằm dưới gót chân "tê liệt" phát hiện áp lực hướng xuống dưới khi bệnh nhân nâng chân không bị tổn thương lên chống lại lực kháng (dấu hiệu Hoover).

  • Biểu hiện run bị thay đổi hoặc biến mất khi bệnh nhân bị phân tâm (ví dụ, bằng cách cho bệnh nhân bắt chước một chuyển động nhịp nhàng với bàn tay không bị ảnh hưởng).

  • Việc kháng cự mở mắt được phát hiện trong một cơn co giật rõ ràng.

  • Thiếu hụt thị giác biểu hiện thị trường hình ống (thị trường đường hầm).

Ngoài ra, để đáp ứng các tiêu chuẩn trở thành một rối loạn, các triệu chứng phải đủ nghiêm trọng để gây ra tình trạng khó chịu đáng kể hoặc làm ảnh hưởng đến các lĩnh vực xã hội, nghề nghiệp hoặc các khu vực hoạt động quan trọng khác.

Điều trị

  • Đôi khi thôi miên hoặc liệu pháp nhận thức-hành vi

Một mối quan hệ bác sĩ-bệnh nhân luôn tin tưởng và hỗ trợ là điều cần thiết. Điều trị cộng tác bao gồm một bác sĩ tâm thần và một bác sĩ từ một lĩnh vực khác (ví dụ như bác sĩ thần kinh học, bác sĩ nội khoa) có vẻ hữu ích nhất. Sau khi bác sĩ loại trừ rối loạn thể chất nói chung và trấn an bệnh nhân rằng các triệu chứng không cho thấy một rối loạn cơ bản nghiêm trọng, bệnh nhân có thể bắt đầu cảm thấy tốt hơn, và các triệu chứng có thể mờ dần.

Các phương pháp điều trị sau đây có thể giúp:

  • Sự thôi miên có thể giúp bệnh nhân bằng cách cho phép bệnh nhân kiểm soát các ảnh hưởng của stress và trạng thái tinh thần lên các chức năng cơ thể của họ.

  • Thôi miên có hỗ trợ thuốc là một thủ thuật hiếm khi được sử dụng tương tự như thôi miên ngoại trừ bệnh nhân được cho một thuốc an thần để gây ra một trạng thái ngủ bán phần.

  • Liệu pháp tâm lý, bao gồm điều trị nhận thức-hành vi, có hiệu quả đối với một số người.

  • Vật lý trị liệu có thể giúp một số người.

Bất kỳ rối loạn tâm thần nào tồn tại (ví dụ, trầm cảm) cần được điều trị.