Não úng thủy áp lực bình thường được đặc trưng bởi rối loạn dáng đi, tiểu không tự chủ, sa sút trí tuệ, giãn não thất, và áp lực dịch não bình thường hoặc tăng nhẹ.
(Xem thêm Tổng quan về sảng và Sa sút trí tuệ)
Sa sút trí tuệ là sự suy giảm của nhận thức mạn tính, toàn bộ, thường không thể đảo ngược.
Não úng thủy áp lực bình thường được cho là hậu quả của một bất thương trong tái hấp thu CSF của các hạt pachioni trong khoang dưới nhện. Sa sút trí tuệ trán-thái dương (FTD) chiếm tới 6% số bệnh nhân sa sút trí tuệ.
Não úng thủy áp lực bình thường được phân loại là
Thứ phát: Khi nó phát triển như một biến chứng của rối loạn khác (ví dụ: xuất huyết dưới nhện, viêm màng não, chấn thương sọ não)
Vô căn: Khi không thể xác định được rối loạn tiềm ẩn
Không nền nhầm sa sút trí tuệ với sảng mặc dù có rối loạn nhận thức ở cả hai bệnh. Những điều sau giúp phân biệt chúng:
Sa sút trí tuệ ảnh hưởng chủ yếu đến trí nhớ, điển hình là do các thay đổi giải phẫu trong não, khởi phát chậm hơn, và thường không thể hồi phục được.
Sảng ảnh hưởng chủ yếu đến sự chú ý, điển hình là do bệnh cấp tính hoặc ngộ độc thuốc (đôi khi đe doạ đến tính mạng), và thường có thể hồi phục được.
Các đặc điểm đặc hiệu khác cũng giúp phân biệt sa sút trí tuệ và sảng (xem bảng Phân biệt chứng sa sút trí tuệ và mê sảng).
Các triệu chứng và dấu hiệu của não úng thủy áp lực bình thường
Rối loạn dáng đi trong tràn dịch não áp lực bình thường không ổn định và không đặc hiệu, mặc dù dáng đi như có nam châm ở chân (chân dường như dính vào sàn nhà) được coi là rối loạn dáng đi đặc trưng.
Sa sút trí tuệ có thể không xảy ra cho đến giai đoạn cuối của rối loạn này. Các triệu chứng sớm phổ biến nhất của sa sút trí tuệ là các rối loạn chức năng hành chính và sự chú ý; trí nhớ có khuynh hướng suy giảm muộn hơn.
Tiểu không tự chủ phổ biến.
Chẩn đoán não úng thủy áp lực bình thường
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán hình ảnh thần kinh
Đôi khi phải lấy bớt CSF
Các triệu chứng cổ điển (rối loạn dáng đi, tiểu không tự chủ và sa sút trí tuệ), thậm chí còn kết hợp, không đặc hiệu đối với tràn dịch não áp lực bình thường, đặc biệt ở người cao tuổi. Ví dụ, một số thể sa sút trí tuệ do mạch có thể gây ra sa sút trí tuệ, rối loạn dáng đi, và ít gặp hơn là tiểu không tự chủ.
Nói chung chẩn đoán bệnh sa sút trí tuệ đòi hỏi tất cả những điều sau đây:
Các triệu chứng nhận thức hoặc hành vi (neuropsychiatric) ảnh hưởng đến khả năng làm việc hoặc thực hiện các hoạt động hàng ngày thông thường.
Các triệu chứng này biểu hiện sự suy giảm so với các mức độ hoạt động trước đó.
Những triệu chứng này không do mê sảng hoặc rối loạn tâm thần.
Đánh giá chức năng nhận thức bao gồm khai thác bệnh sử từ bệnh nhân và từ một người biết bệnh nhân cộng với việc kiểm tra tình trạng tâm thần tại giường hoặc, nếu thăm khám tại giường không kết luận được, cần làm trắc nghiệm thần kinh tâm lý kỹ lưỡng.
Hình ảnh não có thể cho thấy não thất giãn không tương xứng với teo vỏ não; phát hiện này không đặc hiệu nhưng có thể hỗ trợ chẩn đoán tràn dịch não áp lực bình thường. Sulci cao trên vỏ não lồi thường bị chèn ép, và các vết nứt của Sylvian là teo không cân xứng.
Chọc dịch não tủy được thực hiện. Áp lực khi mở CSF cần phải bình thường ở những bệnh nhân bị não úng thủy áp lực bình thường. Lấy 30 đến 50 mL CSF có thể được thực hiện như một thử nghiệm chẩn đoán. Cải thiện về dáng đi, khả năng tự chủ và nhận thức sau khi lấy dịch não tủy gợi ý rằng bệnh nhân có thể là một ứng cử viên tốt cho phẫu thuật tạo shunt não thất-ổ bụng, nhưng mức cải thiện có thể không rõ ràng cho đến vài giờ sau khi lấy dịch não tủy. CSF bổ sung có thể rò rỉ ra sau khi chọc dò tủy sống, đôi khi góp phần cải thiện triệu chứng thần kinh.
Điều trị não úng thủy áp lực bình thường
Đôi khi phải dẫn lưu não thất ổ bụng
Dẫn lưu não thất ổ bụng rất hữu ích cho những bệnh nhân có nguy cơ phẫu thuật chấp nhận được. Những cải thiện sau khi chọc dò thắt lưng để loại bỏ CSF, được thực hiện trong quá trình chẩn đoán, có thể dự đoán đáp ứng đối với việc dẫn lưu dịch. Trong một số nghiên cứu (nhưng không có thử nghiệm ngẫu nhiên), bệnh nhân đã được cải thiện đáng kể về dáng đi, hoạt động hàng ngày, sau khi dẫn lưu; cải thiện nhận thức là ít phổ biến hơn.
Những điểm chính
Nghi ngờ tràn dịch não áp lực bình thường dựa trên các triệu chứng kinh điển (rối loạn dáng đi, tiểu không tự chủ, sa sút trí tuệ), nhưng xem xét việc chọc dịch não tủy để loại bỏ dịch não tủy dư thừa như là một thử nghiệm chẩn đoán.
Nếu nguy cơ phẫu thuật có thể chấp nhận được, hãy đặt shunt não thất-ổ bụng, việc này có thể cải thiện đáng kể dáng đi, khả năng tự chủ và hoạt động hàng ngày; ít cải thiện chức năng tâm thần hơn.