Đặc điểm của suy giảm miễn dịch đa dạng phổ biến (gamaglobulin thấp tiên phát hoặc thứ phát) có đặc điểm là mức globulin miễn dịch thấp (Ig) với các tế bào B bình thường kiểu hình có thể sinh sôi nảy nở nhưng không phát triển thành tế bào sản xuất Ig. Bệnh nhân có nhiễm trùng hô hấp tái phát. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào nồng độ Ig huyết thanh. Điều trị bao gồm liệu pháp thay thế IgG dự phòng và kháng sinh cho nhiễm trùng.
(Xem thêm Tổng quan các rối loạn về miễn dịch và Cách tiếp cận với bệnh nhân có rối loạn miễn dịch.)
Bệnh suy giảm miễn dịch đa dạng phổ biến (CVID) là rối loạn suy giảm miễn dịch cơ bản có liên quan đến khiếm khuyết về miễn dịch dịch thể. Việc này bao gồm một số khiếm khuyết phân tử khác nhau, nhưng ở hầu hết các bệnh nhân, khiếm khuyết phân tử đó không rõ. Các đột biến là lẻ tẻ trong > 90% số trường hợp. CVID có tính lâm sàng tương tự như thiếu gammaglobulin máu liên kết X trong các loại nhiễm trùng phát triển, nhưng khởi phát có xu hướng muộn hơn (thường là từ 20 đến 40 tuổi). Suy giảm khả năng miễn dịch tế bào T cũng có thể xuất hiện ở một số bệnh nhân.
Rối loạn tự miễn có thể xảy ra, bao gồm giảm tiểu cầu tự miễn dịch, thiếu máu tán huyết tự miễn dịch hoặc thiếu máu ác tính, lupus ban đỏ hệ thống, bệnh Addison, viêm tuyến giáp, viêm khớp dạng thấp và rụng tóc từng vùng. Bệnh nhân cũng có thể bị kém hấp thu, tăng sản hạch bạch huyết dạng nốt ở đường tiêu hóa, viêm u hạt toàn thân, viêm phổi kẽ tăng bạch cầu lympho, lách to và/hoặc giãn phế quản. Ung thư biểu mô dạ dày hoặc u lympho xảy ra ở 10% số bệnh nhân.
Các triệu chứng và dấu hiệu của CVID
Bệnh nhân CVID bị nhiễm trùng xoang-phổi tái phát gây tắc nghẽn và chèn ép xoang, ho, khó thở, đau ngực, tiết nhầy, sốt, ớn lạnh và/hoặc nổi hạch.
Chẩn đoán CVD
Đo nồng độ immunoglobulin (Ig) huyết thanh và kháng thể huyết thanh
Đo dòng tế bào T và các tế bào B-cell
Điện di protein huyết thanh
Chẩn đoán suy giảm miễn dịch thông thường được gợi ý bởi nhiễm trùng hô hấp tái phát và đòi hỏi tất cả những điều sau đây:
Nồng độ IgG thấp (ít nhất 2 độ lệch chuẩn dưới mức trung bình)
Mức IgA, IgM thấp, hoặc cả hai
Phản ứng kém với chủng ngừa (thường là cả vắc-xin protein và polysaccharide)
Loại trừ các rối loạn miễn dịch khác
Không nên đo nồng độ kháng thể hoặc tự kháng thể nếu bệnh nhân đã được điều trị bằng globulin miễn dịch đường tĩnh mạch (IVIG) trong vòng 6 tháng trước đó vì bất kỳ kháng thể nào được phát hiện đều có thể là từ IVIG.
Việc xác định số lượng tế bào B và tế bào T bằng phương pháp đo dòng chảy được thực hiện để loại trừ các rối loạn miễn dịch khác và phân biệt suy giảm miễn dịch đa dạng phổ biến (CVID) khỏi chứng rối loạn agammaglobulin máu liên kết X, đa u tủy xương và bệnh bạch cầu lympho mạn tính; các phát hiện có thể bao gồm số lượng thấp các tế bào B nhớ chuyển nhóm hoặc các tế bào CD21+. Protein huyết thanh trong huyết thanh được thực hiện để chẩn đoán các bệnh lý tuyến đơn dòng (ví dụ, u tủy), có thể liên quan với mức giảm các isotypes immunoglobulin khác.
Đo chức năng hô hấp, công thức máu, xét nghiệm chức năng gan và bảng chuyển hóa cơ bản được khuyến cáo hàng năm để kiểm tra các rối loạn liên quan. Nếu thay đổi chức năng phổi, CT nên được thực hiện.
Vì những đột biến thường không lẻ tẻ nên không khuyến cáo người thân đi sàng lọc trừ khi có tiền sử CVID gia đình đáng kể.
Điều trị CVD
Liệu pháp thay thế globulin miễn dịch dự phòng (IgG)
Kháng sinh cho các bệnh nhiễm trùng
Điều trị bệnh đặc hiệu đối với các rối loạn suy giảm miễn dịch kèm theo như là bệnh phổi u hạt hoặc bệnh tự miễn liên quan
Điều trị CVID bao gồm globulin miễn nhiễm và kháng sinh nếu cần để điều trị nhiễm trùng.
Rituximab, vedolizumab, thuốc ức chế yếu tố hoại tử khối u (TNF)-alpha (ví dụ: etanercept, infliximab), corticosteroid và/hoặc các phương pháp điều trị khác có thể cần phải có để điều trị các biến chứng như rối loạn tự miễn dịch, bệnh đường ruột miễn dịch, viêm phổi kẽ bạch huyết và viêm u hạt.
Các thử nghiệm gần đây đã khẳng định lợi ích của kháng sinh dự phòng ở những bệnh nhân bị thiếu hụt kháng thể (1).
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Milito C, Pulvirenti F, Cinetto F, et al: Double-blind, placebo-controlled, randomized trial on low-dose azithromycin prophylaxis in patients with primary antibody deficiencies. J Allergy Clin Immunol 144:584–593. e7, 2019. doi: 10.1016/j.jaci.2019.01.051