Tổn thương do sét đánh

TheoDaniel P. Runde, MD, MME, University of Iowa Hospitals and Clinics
Đã xem xét/Đã chỉnh sửa Thg 03 2022

Tổn thương do sét đánh bao gồm ngừng tim, mất ý thức, và thiếu hụt thần kinh tạm thời hoặc vĩnh viễn; bỏng nghiêm trọng và tổn thương mô nội tạng rất hiếm. Chẩn đoán lâm sàng; đánh giá đòi hỏi làm điện tâm đồ và theo dõi tim. Điều trị là hỗ trợ.

Mặc dù thương tích và tử vong do sét đánh đã giảm đáng kể trong 50 năm qua, sét đánh vẫn gây ra khoảng 30 cái chết và vài trăm người bị thương mỗi năm ở Mỹ. Sét có xu hướng tấn công những vật cao hoặc bị cô lập, bao gồm cây cối, tháp, mái che, cột cờ, các ô cửa và hàng rào. Một người có thể là vật thể cao nhất trong khoảng trổng. Vật kim loại và nước không thu hút sét nhưng dễ dàng truyền điện một khi sét đánh trúng. Sét đánh có thể trực tiếp trúng người hoặc dòng điện có thể truyền đến người qua mặt đất hoặc vật gần đó. Sấm sét đã được quan sát thấy để tấn công cách xa cơn bão từ 10 dặm trở lên, ngay cả ở những khu vực có bầu trời rõ, tạo ra nguy cơ bất ngờ (1). Sét cũng có thể đi từ điện ngoài trời hoặc đường dây điện đến thiết bị điện trong nhà hoặc đường dây điện thoại. Sét đánh có thể ném người lên đến vài mét.

Bởi vì cơ chế vật lý của tổn thương do sét đánh khác với cơ chế vật lý của năng lượng điện, kiến thức về những ảnh hưởng của việc tiếp xúc với dòng điện gia dụng hoặc điện thế cao không thể ngoại suy ra các tổn thương do sét đánh. Ví dụ, thương tổn do tổn thương do sét đánh không được xác định theo điện thể hoặc cường độ dòng điện. Mặc dù dòng điện sét có chứa một lượng năng lượng lớn, nó chảy trong thời gian rất ngắn (1/10.000 đến 1/1000 giây). Nó hiếm khi, nếu có, gây ra các vết thương trên da nghiêm trọng và hiếm khi gây ra tiêu cơ vân hoặc các tổn thương mô nội tạng nghiêm trọng, không giống như điện thế cao do nguồn điện tạo ra. Bệnh nhân có thể xuất huyết nội sọ do chấn thương thứ phát hoặc, hiếm hơn, từ sét đánh.

Sét có thể ảnh hưởng đến tim nhưng chủ yếu ảnh hưởng đến hệ thần kinh, làm tổn thương não, hệ thống thần kinh tự động, và thần kinh ngoại vi.

Ngọc trai & cạm bẫy

  • Không giống như chấn thương điện thế cao và cường độ dòng điện cao do các nguồn phát sinh, sét hiếm khi, nếu có, gây ra các vết thương trên da nghiêm trọng và hiếm khi gây ra sự hủy hoại mô hoặc tổn thương mô nội tạng nghiêm trọng.

Tài liệu tham khảo chung

  1. 1. Davis C, Engeln A, Johnson EL: Wilderness Medical Society practice guidelines for the prevention and treatment of lightning injuries: 2014 Update Wilderness Environ Med 25(4 Suppl):S86-S95, 2014. doi: 10.1016/j.wem.2014.08.011

Các triệu chứng và dấu hiệu của chấn thương do sét đánh

Điện tích có thể gây vô tâm thu hoặc các rối loạn nhịp tim khác hoặc gây ra các triệu chứng rối loạn chức năng của não, chẳng hạn như mất ý thức, lú lẫn hoặc mất trí nhớ.

Tê liệt thoáng qua là cảm giác tê liệt, lạnh, và mất mạch ở đầu chi và đôi khi 2 chi trên kèm mất cảm giác; nguyên nhân có thể là chấn thương cho hệ thần kinh giao cảm. Tê liệt thoáng qua là phổ biến và thường tự hết trong vài giờ, mặc dù một số trường hợp mất cảm giác vĩnh viễn. Các biểu hiện khác của chấn thương sét có thể bao gồm

  • Bỏng da nhẹ theo mô hình phân nhánh hoặc có lông, có nhánh

  • thủng màng nhĩ

  • Đục thủy tinh thể (trong vòng vài ngày)

Các vấn đề thần kinh có thể bao gồm lú lẫn, thiếu hụt nhận thức, và bệnh lý thần kinh ngoại vi. Các vấn đề về tinh thần kinh (ví dụ rối loạn giấc ngủ, mất chú ý, mất trí nhớ) có thể xảy ra.

Ngừng tuần hoànvào thời điểm sét đánh là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất (xem Ngừng timTổng quan về ngừng hô hấp). Giảm nhận thức, hội chứng đau, và tổn thương hệ thần kinh giao cảm (ví dụ rối loạn chức năng cương dương [1]) là những di chứng lâu dài phổ biến nhất.

Tài liệu tham khảo về các triệu chứng và dấu hiệu

  1. 1. Kim HJ, Choi SH, Shin TS, et al: Erectile dysfunction in patients with electrical injury. Urology 70(6):1200-1203, 2007. doi: 10.1016/j.urology.2007.06.1125

Chẩn đoán chấn thương do sét đánh

  • Nhận biết các biến chứng tim và não

Thương tổn do sét đánh có thể được chứng kiến hoặc không được chứng kiến. Những thương tích không được chứng kiến nên được đặt ra khi nạn nhân được tìm thấy bên ngoài trong hoặc sau khi bão có chứng mất trí hoặc bất tỉnh. Tất cả các bệnh nhân bị sét đánh phải được đánh giá các thương tổn do chấn thương.

Điện tâm đồ có thể được thực hiện nếu tổn thương nghiêm trọng. Các men tim nên được đo ở bệnh nhân với những điều sau đây:

  • Đau ngực

  • Điện tâm đồ bất thường

  • Thay đổi ý thức

Bệnh nhân khởi đầu có tình trạng thần kinh bất thường hoặc thiếu hụt thần kinh khu trú tương thích với tổn thương não đòi hỏi phải được chụp CT hoặc MRI sọ não.

Điều trị chấn thương do sét đánh

  • Chăm sóc hỗ trợ

Hồi sức tim phổi bắt đầu khi ngừng tim hoặc ngừng thở hoặc cả hai. Nên sử dụng máy khử rung tim tự động ngoài nếu có sẵn trong ngừng tuần hoàn Bệnh nhân ngừng tim sau khi sét đánh, không giống như những bệnh nhân bị ngừng tim do các chấn thương khác, thường có tiên lượng rất tốt nếu hồi phục. Do đó, không giống như trong trường hợp nhiều thương vong điển hình, trong đó bệnh nhân ngừng tim được ưu tiên ưu tiên thấp, bệnh nhân như vậy được ưu tiên cao khi nhiều thương vong do sét đánh.

Chăm sóc hỗ trợ được cung cấp. Truyền dịch thường được hạn chế để giảm thiểu phù não. Hầu hết bệnh nhân bị chấn thương do sét đánh có thể xuất viện an toàn trừ khi có nghi ngờ về tim hoặc tổn thương não.

Phòng ngừa chấn thương do sét đánh

Hầu hết các chấn thương do sét đánh có thể được ngăn ngừa bằng các hướng dẫn an toàn chống sét. Mọi người nên biết dự báo thời tiết và có một kế hoạch thoát hiểm như di tản đến một khu vực an toàn hơn (tốt nhất là một tòa nhà lớn, có thể sống được). Họ nên chú ý đến thời tiết trong khi ngoài trời để có thể thực hiện kế hoạch thoát hiểm nếu có bão. Vào thời điểm nghe thấy sấm sét, mọi người đang gặp nguy hiểm và nên tìm chỗ trú ẩn (ví dụ như trong một tòa nhà hoặc một chiếc xe kim loại kín). Những cấu trúc nhỏ, mở như liều bạt, không an toàn. Mọi người không nên đi ngoài trời chờ 30 phút sau khi nhìn thấy tiếng sét đánh cuối hoặc nghe thấy tiếng sấm cuối cùng.

Khi ở trong nhà trong một cơn bão điện, mọi người nên tránh ống nước và các thiết bị điện, tránh xa cửa sổ và cửa ra vào, và không sử dụng điện thoại có dây, máy chơi game hoặc máy tính có dây hoặc tai nghe được gắn bằng cáp vào hệ thống âm thanh. Điện thoại di động và các thiết bị cầm tay khác và máy tính xách tay an toàn khi sử dụng pin chỉ vì chúng không thu sét.

Những điểm chính

  • Chấn thương do sét đánh có xu hướng gây rối loạn nhịp tim và rối loạn chức năng não, không giống như các chấn thương do điện giật từ nguồn điện, có xu hướng gây ra các vết bỏng da và tổn thương mô nội tạng.

  • Chấn thương nghi ngờ do sét đánh nếu bệnh nhân bị phát hiện bất tỉnh hoặc ở ngoài trời sau cơn bão.

  • Khi đánh giá bệnh nhân, hãy khám kĩ thương tích chấn thương, rối loạn nhịp tim, và tổn thương não và tim.

  • Điều trị hỗ trợ bệnh nhân.

  • Hầu hết các chấn thương do sét đánh có thể được ngăn ngừa bằng các hướng dẫn an toàn chống sét.