Gãy xương mũi hoặc chấn thương sụn có thể gây ra sưng nề, điểm đau chói, quá di động, tiếng lạo xạo, chảy máy mũi, và bầm tím quanh ổ mắt. Chẩn đoán thường dựa vào lâm sàng. Điều trị có thể bao gồm nắn chỉnh, làm vững bằng việc nhét gạc chặt bên trong và nẹp bên ngoài. Tụ máu vách ngăn được dẫn lưu không trì hoãn.
Xương mũi là xương mặt bị gãy nhiều nhất vùng mặt vì nó ở vị trí trung tâm và bị nhô ra. Tùy thuộc vào cơ chế chấn thương, gãy xương hàm trên, ổ mắt, hoặc xương sàng và tổn thương các ống dẫn lệ mũi có thể cùng xảy ra.
Các biến chứng bao gồm mất thẩm mỹ và mất chức năng. Tụ máu vách ngăn là sự ứ máu dưới màng sụn có thể dẫn đến hoại tử vô khuẩn hoặc hoại tử nhiễm trùng sụn đi cùng biến dạng sập mũi. Gãy xương sàng có thể gây ra sự rò rỉ dịch não tủy, có nguy cơ cao bị viêm màng não hoặc áp xe não. May mắn thay, biến chứng này rất hiếm.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Các triệu chứng và dấu hiệu của gãy mũi
Chấn thương vùng mặt gây chảy máu mũi gợi ý có gãy xương cánh mũi. Các triệu chứng và dấu hiệu khác bao gồm biến dạng mũi một cách rõ ràng hoặc kín đáo, sưng, điểm đau chói, lạo xạo và mất vững. Có thể có hiện tượng rách, bầm máu (mũi và quanh ổ mắt), lệch vách ngăn, và nghẹt mũi. Tụ máu vách ngăn nhìn giống như một chỗ phồng màu đỏ tía vùng vách ngăn. Chảy dịch não tủy (CSF) ở mũi là dịch trong, nhưng cũng có khi bị lẫn với máu làm cho rất khó xác định.
Chẩn đoán gãy mũi
Khám thực thể
Chẩn đoán dựa trên khám thực thể. Chụp X-quang thường quy gãy xương mũi thường ít hiệu quả do độ nhạy và độ đặc hiệu thấp. Nếu nghi ngờ bị gãy xương hoặc có kèm biến chứng ở mặt, cần thực hiện chụp cắt lớp hàm mặt. Que thử glucose tại giường không xác định chính xác chảy dịch não tủy ở mũi và không được khuyến cáo.
Điều trị gãy mũi
Điều trị triệu chứng
Dẫn lưu không trì hoãn với máu tụ vách ngăn
Với biến dạng, có thể trì hoãn việc nắn chỉnh
Điều trị ngay lập tức bao gồm kiểm soát triệu chứng bằng chườm lạnh và thuốc giảm đau. Tụ máu vách ngăn phải được rạch và dẫn lưu ngay lập tức để tránh nhiễm trùng và hoại tử sụn.
Việc nắn chỉnh chỉ cần thiết trong các gãy xương gây biến dạng lâm sàng có thể nhìn rõ hoặc tắc nghẽn đường thở ở mũi. Mốc nắn chỉnh được xác định bằng nhìn trên lâm sàng hoặc cải thiện hô hấp. Việc nắn chỉnh thường được trì hoãn trong vòng từ 3 đến 5 ngày sau chấn thương để giảm sưng nề, sau đó nên thực hiện trong vòng 2 tuần sau chấn thương, trước khi hình thành can xương. Gãy xương mũi ở người lớn có thể nắn chỉnh sau khi gây tê tại chỗ; với trẻ em thì cần gây mê.
Dụng cụ nâng mũi được đi qua lỗ mũi và đặt dưới xương mũi bị sập, tiến hành nâng xương lên phía trước và ra ngoài, trong khi đó duy trì lực tỳ vào phía bên kia của mũi nhằm đưa sống mũi ra giữa. Mũi có thể được ổn định bằng cách đóng gói bên trong (bao gồm băng gạc tẩm kháng sinh, bọt biển đàn hồi silicone hoặc các sản phẩm tương tự) được đặt cao trong tiền đình mũi, cũng như bằng nẹp bên ngoài. Việc nhét meche trong nên để trong vòng 4 đến 7 ngày; nẹp bên ngoài nên để trong vòng 7 đến 14 ngày. Cần phải dùng dự phòng kháng sinh chống lại tụ cầu trong suốt thời gian nhét meche mũi, để giảm nguy cơ sốc nhiễm trùng nhiễm độc.
Chấn thương sụn thường không cần nắn chỉnh. Trong những trường hợp hiếm gặp, khi biến dạng vẫn còn ngay cả khi đã đỡ sưng nề, cũng thường chỉ cần nắn chỉnh và đặt nẹp dưới tê tại chỗ là đủ.
Gãy vách ngăn rất khó duy trì được vị trí giải phẫu và thường cần phải phẫu thuật vách ngăn sau đó.
Gãy lá sàng và rò rỉ dịch não tủy (CSF) cần nhập viện nghỉ ngơi trên giường, tư thế đầu cao, và đặt dẫn lưu vùng thắt lưng. Chăm sóc dẫn lưu và sử dụng kháng sinh thay đổi theo tùy trường hợp. Nếu sự rò dịch não tủy vẫn không được giải quyết, có thể cần phải phẫu thuật nền sọ.
Những điểm chính
Mối quan tâm chủ yếu của gãy xương mũi là tụ máu vách ngăn, chảy máu mũi, nghẹt mũi, thẩm mỹ và vỡ lá sàng.
Chụp X-quang xương mũi ít cần thiết.
Dẫn lưu máu tụ vách ngăn mũi không trì hoãn.
Trì hoãn nắn chỉnh và một số phương pháp điều trị khác trong vòng từ 3 đến 5 ngày để chờ hết phù nề.