Đứt gân Achilles thường gặp là do gập cổ chân, đặc biệt khi gân bị căng. Chẩn đoán dựa vào khám lâm sàng và đôi khi cần chụp MRI. Điều trị là nẹp và chuyển ngay đến bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình; phẫu thuật thường là cần thiết.
(Xem thêm Tổng quan tổn thương dây chằng và các chấn thương mô mềm khác.)
Đứt gân Achilles hay gặp. Thường xảy ra trong quá trình chạy hoặc nhảy và phổ biến nhất ở nam độ tuổi trung niên và vận động viên. Rất hiếm khi đứt gân Achilles tự phát xảy ra ở những người dùng kháng sinh fluoroquinolone hoặc corticosteroid.
Rách gân Achilles có thể là một phần hoặc toàn bộ.
Các triệu chứng và dấu hiệu của rách gân Achilles
Đau ở phần dưới bắp chân làm cho việc đi lại khó khăn, đặc biệt khi đứt hoàn toàn. Bắp chân có thể bị sưng và tụ máu.
Đứt gân hoàn toàn có thể dẫn đến chỗ khuyết thường xảy ra từ 2 đến 6 cm đầu gần vị trí bám tận.
Chẩn đoán rách gân Achilles
Đánh giá lâm sàng
Có thể chỉ định MRI hoặc siêu âm khớp
Chẩn đoán đứt gân Achilles là dựa vào lâm sàng (1). Khả năng cử động cổ chân của bệnh nhân không loại trừ được đứt gân.
Nếu bác sĩ lâm sàng nghi ngờ đứt gân Achilles, có thể làm 3 test chính để xác nhận chẩn đoán.
Nghiệm pháp Thompson (nghiệm pháp nắn bắp chân), bệnh nhân nằm sấp, sờ bắp chân tại vị trí chuyển tiếp gân cơ để đánh giá gấp gan chân. Các kết quả bao gồm:
Nếu đứt hoàn toàn, gấp cổ chân về phía gan chân mất hoặc giảm.
Nếu đứt một phần, kết quả thường là bình thường, vì vậy thường bị bỏ sót.
Nghiệm pháp Matles là một hình thức căng cơ khi nghỉ. Bệnh nhân có xu hướng gấp gối 90° để làm giãn cơ bụng chân. Bàn chân bệnh nhân được so sánh hai bên. Các kết quả bao gồm:
Nếu gân Achilles còn nguyên vẹn, có thể gấp cổ chân về phía gan chân góc 20 đến 30°.
Nếu gân Achilles bị đứt, chân rơi về tư thế trung gian.
Nghiệm pháp Matles có độ nhạy 88% và độ đặc hiệu 85% cho đứt gân.
Sờ chỗ gián đoạn của gân, bệnh nhân được yêu cầu đứng bằng chân tổn thương (nếu có thể). Sau đó, bác sĩ nhẹ nhàng sờ dọc gân Achilles và thấy một khoảng trống; một khoảng trống nghĩa là gân bị đứt.
Khám thực thể thì dễ phát hiện hơn so với chụp MRI để phát hiện đứt gân Achilles (2). Một nghiên cứu về các bệnh nhân bị đứt gân Achilles (2012) phát hiện rằng nếu tất cả 3 test (Thompson, Matles, sờ tìm khoảng gián đoạn) đều dương tính, độ nhạy của rách gân Achilles là 100%. Theo hướng dẫn của Viện Hàn lâm Chỉnh hình Mỹ (2009), chẩn đoán đứt chỉ cần một trong những điều sau đây (3):
2 trong số 3 nghiệm pháp này dương tính.
1 trong số các nghiệp pháp dương tính và yếu gấp cổ chân về gan chân.
Siêu âm ngày càng được sử dụng nhiều hơn để xác nhận rách gân hoặc để phân biệt giữa rách một phần và rách hoàn toàn khi cần chẩn đoán hình ảnh. Độ chính xác chẩn đoán có vẻ tốt khi được thực hiện bởi các bác sĩ phẫu thuật có kinh nghiệm.
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. Maffulli N: The clinical diagnosis of subcutaneous tear of the Achilles tendon: A prospective study in 174 patients. Am J Sports Med 26 (2):266–270, 1998 doi:10.1177/03635465980260021801
2. Garras DN, Raikin SM, Bhat SB, et al: MRI is unnecessary for diagnosing acute Achilles tendon ruptures: Clinical diagnostic criteria. Clin Orthop Relat Res 470 (8):2268–2273, 2012. doi: 10.1007/s11999-012-2355-y
3. Chiodo CP, Glazebrook M, Bluman EM, et al: Diagnosis and treatment of acute Achilles tendon rupture: Practice guideline. J Am Acad Orthop Surg 18 (8):503–510, 2010. doi: 10.5435/00124635-201008000-00007
Điều trị rách gân Achilles
Bó bột ở tư thế gấp cổ chân về phía gan chân.
Chuyển bệnh nhân về trung tâm chấn thương chỉnh hình
Đôi khi cần phải phẫu thuật
Điều trị ban đầu của đứt gân Achilles bao gồm nẹp cổ chân tư thế gấp cổ chân về phía gan chân và chuyển ngay đến bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình.
Đứt gân cần được điều trị bằng phẫu thuật hay không vẫn đang còn tranh cãi.
Điều trị có thể bao gồm nẹp cố định cổ chân gấp về phía gan chân khoảng 4 tuần và tránh tự đi lại.