Ống hậu môn bắt đầu từ rìa hậu môn và kết thúc ở chỗ nối hậu môn-trực tràng (đường lược, chỗ nối niêm mạc-da, đường răng) hậu môn trực tràng, nơi có 8 đến 12 hố hậu môn và 5 đến 8 nhú. Ống hậu môn có lót da hậu môn, tiếp nối với da bên ngoài. Ống hậu môn và vùng da lân cận được bao bọc bởi các dây thần kinh cảm giác cơ thể và rất dễ bị kích thích gây đau đớn. Dẫn lưu tĩnh mạch từ ống hậu môn xảy ra thông qua hệ thống tĩnh mạch chủ, nhưng chỗ nối hậu môn-trực tràng có thể chảy vào cả hệ thống tĩnh mạch cửa và hệ thống tĩnh mạch chủ. Bạch huyết từ ống hậu môn đi đến các hạch trong tiểu khung, thành sau âm đạo và các hạch bẹn. Sự phân bố tĩnh mạch và bạch huyết xác định cách bệnh ác tính và nhiễm trùng lây lan.
Trực tràng là phần tiếp theo của đại tràng sigma bắt đầu từ ngang mức đốt sống cùng 3 và tiếp đến chỗ nối hậu môn-trực tràng. Niêm mạc trực tràng bao gồm niêm mạc tuyến, sáng lấp lánh, màu đỏ, có nguồn cung cấp thần kinh thực vật và tương đối không nhạy cảm với đau. Dẫn lưu tĩnh mạch xảy ra qua hệ tĩnh mạch cửa. Sự trở lại của bạch huyết từ trực tràng xảy ra dọc theo cuống mạch trĩ trên đến mạc treo tràng dưới và các hạch động mạch chủ.
Vòng cơ thắt bao quanh ống hậu môn được tạo nên bởi cơ thắt trong, phần trung tâm cơ nâng hậu môn và các phần của cơ thắt ngoài. Phần phía trước, dễ bị chấn thương, có thể dẫn đến đại tiện không tự chủ. Các cơ mu-trực tràng tạo nên một vòng cơ quanh trực tràng để hỗ trợ tiểu tiện và đại tiện.
Các rối loạn ở hậu môn trực tràng bao gồm
(Xem thêm Tổng quan về các dị vật đường tiêu hoá.)
Lịch sử
Bệnh sử nên khai thác chi tiết về chảy máu, đau, phần lồi ra, chảy dịch tiết, sưng, cảm giác bất thường, thói quen đại tiện, đại tiện không tự chủ, đặc điểm phân, dùng thuốc nhuận tràng và thuốc thụt tháo, các triệu chứng bụng và các triệu chứng tiết niệu.
Tất cả các bệnh nhân cần được khai thác về quan hệ tình dục qua đường hậu môn và các nguyên nhân có thể gây ra chấn thương và nhiễm trùng.
Khám thực thể
Khám bệnh nên nhẹ nhàng và có ánh sáng tốt. Thăm khám bao gồm nhìn bên ngoài, sờ xung quanh hậu môn và bên trong trực tràng, khám bụng và sờ trực tràng âm đạo bằng hai ngón tay.
Soi hậu môn và soi đại tràng sigma bằng ống cứng hoặc ống mềm thường soi cả phía trên rìa hậu môn 15 đến 60 cm ( xem Soi hậu môn và soi đại tràng sigma). Nhìn, sờ, soi hậu môn và soi đại tràng sigma được thực hiện thuận lợi nhất khi bệnh nhân nằm nghiêng bên trái (tư thế Sims) hoặc nằm phủ phục trên bàn. Trong trường hợp tổn thương hậu môn gây đau đớn, có thể cần phải gây tê tại chỗ (mỡ bôi lidocaine 5%), gây tê vùng hoặc thậm chí gây mê toàn thân. Nếu có thể dung nạp được, thuốc xổ phosphat làm sạch ruột có thể tạo điều kiện thuận lợi cho nội soi đại tràng xích ma. Có thể lấy sinh thiết, làm phiến đồ và nuôi cấy và chỉ định chẩn đoán hình ảnh nếu cần.