Bệnh nấm Sporothrix là một bệnh da do nhiễm phải nấm lưỡng hình Sporothrix schenckii. Nhiễm trùng đường máu hoặc vào phổi thường ít gặp. Triệu chứng da là các tổn thương dạng nốt lan theo hệ bạch huyết, vỡ ra tạo thành apxe và loét. Chẩn đoán nhờ nuôi cấy. Điều trị bằng itraconazol hoặc amphotericin B.
(Xem thêm Tổng quan về Nhiễm nấm.)
Sporothrix schenckii nằm trên bụi hoa hồng hoặc cây bụi, trong rêu trắng và các lớp phủ khác. Người làm vườn, người làm vườn, người làm nông nghiệp và công nhân gỗ hay bị nhiễm bệnh nhất, điển hình là sau những chấn thương nhẹ liên quan đến vật liệu bị nhiễm bẩn. Trái ngược với các loại nấm lưỡng hình khác, nhiễm S. schenckii thường không do hít phải mà nhiễm vào cơ thể thông qua các vết cắt nhỏ và vết xước trên da.
Sporothrix schenckii là một loại nấm lưỡng hình, phát triển dưới dạng nấm men trong mô và trong môi trường nuôi cấy ở nhiệt độ 37°C (98,6°F) nhưng ở dạng nấm sợi ở 30°C (86°F).
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh nấm Sporothrix
Viêm bạch huyết là triệu chứng phổ biến nhất. Tổn thương có thể gặp ở bất cứ vị trí nào trên cơ thể nhưng đặc trưng là ở một bàn tay và cánh tay; tổn thương ban đầu có thể xảy ra trên bề mặt tiếp xúc của bàn chân hoặc mặt.
Tổn thương ban đầu thường dưới dạng nốt nhỏ, chắc hoặc nốt dưới da lan rộng từ từ, cuối cùng hoại tử và có thể loét. Thông thường, sau vài ngày hoặc vài tuầnmột chuỗi các hạch và bạch mạch ở khu vực bị nhiễm sẽ bắt đầu phồng to từ từ, hình thành nên các nốt dưới da di chuyển. Nếu không được điều trị sẽ tạo thành đỏ da nền và sau đó hoại tử, đôi khi gây áp xe, loét, và bội nhiễm vi khuẩn. Thường ít gặp các triệu chứng toàn thân và các dấu hiệu nhiễm trùng.
Hình ảnh của www.doctorfungus.org © 2005.
Hình ảnh của www.doctorfungus.org © 2005.
Hình ảnh do bác sĩ Lucille Georg cung cấp thông qua Thư viện Hình ảnh Y tế Công cộng của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh.
Hình ảnh của BS. Karen McKoy.
Hình ảnh của www.doctorfungus.org © 2005.
Hình ảnh của www.doctorfungus.org © 2005.
Hình ảnh do bác sĩ Lucille Georg cung cấp thông qua Thư viện Hình ảnh Y tế Công cộng của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh.
Hình ảnh của BS. Karen McKoy.
Viêm bạch huyết do sporotrichosis thường mạn tính và không đau; bệnh chỉ gây tử vong khi bội nhiễm vi khuẩn gây nhiễm khuẩn huyết.
Ở những bệnh nhân không có tổn thương viêm bạch huyết tiên phát, hiếm khi gặp nhiễm trùng đường máu đến nhiều khớp ngoại vi không gây đau và ít gặp hơn là bộ phận sinh dục, gan lách, thân và màng não. Nhiễm trùng này phổ biến hơn ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch do rối loạn khác (ví dụ như nghiện rượu). Cũng hiếm gặp viêm phổi mạn tính do hít phải bào tử với tổn thương thâm nhiễm hoặc tạo hang khu trú. Bệnh nếu có thường xảy ra trên bệnh nhân có tiền sử bệnh phổi mạn tính.
Chẩn đoán bệnh nấm Sporothrix
Đánh giá lâm sàng
Nuôi cấy
Chẩn đoán bệnh sporotrichosis được nghi ngờ dựa trên biểu hiện lâm sàng ở bệnh nhân có tiền sử tiếp xúc với nấm (ví dụ: người làm vườn, người làm vườn, người chăn gia súc).
Biểu hiện lâm sàng dạng nốt sần/biểu hiện lâm sàng đặc trưng của bệnh nấm Sporothrix cũng có thể do các mầm bệnh khác gây ra, bao gồm Mycobacterium tuberculosis, mycobacteria không điển hình, Nocardia, Francisella tularensis và Leishmania brasiliensis. Chẩn đoán vi sinh thường có thể được thực hiện khi thu được các vết mô học thích hợp và nuôi cấy các mô được sinh thiết (1). Trong giai đoạn sớm, giai đoạn không lan tỏa, tổn thương ban đầu đôi khi bị chẩn đoán nhầm là nhện cắn.
Nuôi cấy mô từ vị trí đang nhiễm trùng cho chẩn đoán xác định. Tế bào nấm men S. schenckii hiễm khi thấy được khi nhuộm cố định bệnh phẩm, thậm chí cả với các phương pháp nhuộm đặc biệt. Không có xét nghiệm huyết thanh học.
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. Tobin EH, Jih WW: Sporotrichoid lymphocutaneous infections: Etiology, diagnosis and therapy. Am Fam Physician 63(2):326–332, 2001.
Điều trị bệnh nấm Sporothrix
Itraconazole
Lựa chọn đầu tay là Itraconazole 200 mg đường uống một lần/ngày cho đến 2 - 4 tuần sau khi tất cả các tổn thương đã được giải quyết (điển hình là từ 3 đến 6 tháng).
Nhiễm trùng nặng cần điều trị bằng amphotericin B công thức dạng lipid (3-5 mg/kg truyền một lần/ngày); sau khi đáp ứng thuận lợi, điều trị được chuyển sang dùng itraconazole đường uống trong tổng cộng 12 tháng điều trị. Bệnh nhân AIDS có thể cần điều trị duy trì suốt đời bằng itraconazole đối với nhiễm trùng màng não và nhiễm trùng lan tỏa. Posaconazole có thể có hiệu quả.
Thông tin thêm
Tài nguyên bằng tiếng Anh sau đây có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của tài liệu này.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Sporotrichosis: Information about sporotrichosis, including risk and prevention