Bệnh loiasis là một bệnh nhiễm giun chỉ Loa loa. Các triệu chứng bao gồm phù mạch khu trú (sưng Calabar) ở da và sự di chuyển dưới kết mạc của giun trưởng thành. Việc chẩn đoán bằng cách phát hiện ra những vi ấu trùng trong máu ngoại vi hoặc nhìn thấy những con giun di chuyển qua mắt. Điều trị bằng diethylcarbamazine.
(Xem thêm Tiếp cận bệnh ký sinh trùng và Tổng quan về nhiễm giun chỉ.)
Bệnh loiasis bị giới hạn trong vành đai rừng mưa ở tây và trung Phi. Con người là vật chỉ tự nhiên duy nhất của loại kí sinh trùng này.
Ấu trùng giun chỉ loa loa do ruồi tabanid cắn ban ngày (Chrysops [ruồi hươu hoặc ruồi ngựa]) truyền. Ấu trùng phát triển thành giun trưởng thành ở mô dưới da của vật chủ; con cái dài 40 đến 70 mm, và con đực dài từ 30 đến 34 mm. Giun trưởng thành sản sinh ra vi ấu trùng. Giun trường thành di chuyển trong các mô dưới da và dưới kết mạc, và các vi ấu trùng lưu hành trong máu. Ruồi bị nhiễm khi nuốt máu từ vật chủ trong ngày (khi mức độ vi ấu trùng là cao nhất).
Hình ảnh từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, Y tế Toàn cầu, Phòng Các bệnh Ký sinh trùng và Sốt rét.
Đôi khi, nhiễm trùng gây ra bệnh cơ tim, bệnh thận, hoặc viêm não. Tăng bạch cầu ái toan là thường gặp nhưng không đặc hiệu.
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh Loiasis
Hầu hết những người bị nhiễm không có triệu chứng. Nhiễm trùng có thể tạo ra các vùng phù mạch (sưng Calabar) phát triển ở bất cứ đâu trên cơ thể nhưng chủ yếu ở tứ chi; chúng được cho là phản ánh phản ứng quá mẫn cảm với các chất gây dị ứng do giun trưởng thành di chuyển tiết ra. Ở người bản địa, sưng tấy thường kéo dài từ 1 đến 3 ngày nhưng thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn đối với du khách. Giun cũng có thể di chuyển tới dưới mắt. Việc di chuyển này có thể không đáng lo ngại, nhưng tổn thương mắt còn lại là không phổ biến.
Bệnh thận thường biểu hiện như protein niệu có hoặc không có tiểu máu nhẹ và được cho là do sự tích tụ phức hợp miễn dịch.
Bệnh não thường nhẹ, với các triệu chứng thần kinh trung ương không rõ ràng.
Chẩn đoán Loiasis
Quan sát một con giun trưởng thành di chuyển dưới kết mạc mắt
Xác định một con giun trưởng thành được lấy ra khỏi mắt hoặc da
Xác định và định lượng vi ấu trùng trong máu bằng kính hiển vi hoặc PCR định lượng
nên nghi ngờ Loiasis ở những người nhập cư hoặc những người đi du lịch có tiền sử bị phơi nhiễm trong một vùng lưu hành và những người có biểu hiện giun mắt, nốt sưng Calabar, hoặc tăng bạch cầu ái toan ngoại biên không giải thích được.
Thỉnh thoảng, chẩn đoán loiasis được xác nhận bằng cách quan sát giun trưởng thành di chuyển dưới kết mạc hoặc bằng cách xác định giun sau khi nó được lấy ra khỏi mắt hoặc da.
Kính hiển vi phát hiện vi giun chỉ trong máu ngoại vi thiết lập chẩn đoán; cần định lượng số lượng vi giun chỉ lọc trên một ml máu. Các mẫu máu nên được lấy từ 10 giờ sáng đến 2 giờ chiều, khi mức vi giun chỉ là cao nhất.
Nhiều xét nghiệm huyết thanh học tìm kháng thể không phân biệt Loa loa từ các bệnh nhiễm giun chỉ khác. Những xét nghiệm kháng thể đặc hiệu Loa đã được phát triển, nhưng chúng không phổ biến ở Mỹ. Ngoài ra, xét nghiệm huyết thanh dương tính không phân biệt được nhiễm bệnh trong quá khứ và hiện tại. Xét nghiệm PCR định lượng thời gian thực (qPCR) để xác nhận chẩn đoán và xác định số lượng vi ấu trùng hiện có ở phòng thí nghiệm ký sinh trùng, Viện Y tế Quốc gia.
Những người từ các vùng lưu hành đặc biệt của châu Phi cần được kiểm tra Loa loa trước khi điều trị bằng diethylcarbamazine hoặc ivermectin cho các rối loạn khác vì những thuốc này có thể có tác dụng phụ đáng kể ở những người bị loiasis. Nếu điều trị bằng diethylcarbamazine hoặc ivermectin, những người có ≥ 8000 ấu trùng giun chỉ Loa loa mL/máu có nguy cơ mắc bệnh não có thể gây tử vong, gây ra bởi sự giải phóng các kháng nguyên khỏi các xác ấu trùng giun chỉ.
Điều trị Loiasis
Diethylcarbamazine
Đối với nhiễm trùng nặng, điều trị ban đầu với albendazole và/hoặc bằng apheresis
Điều trị loiasis là phức tạp. Diethylcarbamazine (DEC) là loại thuốc duy nhất giết chết vi ấu trùng và giun trưởng thành. Ở Hoa Kỳ, nó chỉ có sẵn ở CDC sau khi xác nhận bệnh ở phòng xét nghiệm; bác sĩ lâm sàng nên tìm lời khuyên chuyên môn trước khi bắt đầu điều trị, và họ nên làm những điều sau đây trước khi bắt đầu điều trị với DEC:
Đo số lượng ấu trùng giun chỉ trong máu vì sử dụng DEC để điều trị nhiễm nặng (≥ 8000 vi ấu trùng giun chỉ/mL máu) có thể dẫn đến bệnh não nguy hiểm đến tính mạng
Loại trừ đồng nhiễm với bệnh ung thư mắt vì DEC có thể gây ra phản ứng quá mẫn nghiêm trọng (phản ứng Mazzotti) và làm trầm trọng thêm bệnh mắt và da ở bệnh nhân mắc bệnh ung thư mắt
Các bác sỹ lâm sàng nên tìm sự hỗ trợ của chuyên gia khi đo số lượng vi ấu trùng và do đó xác định mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng.
Điều trị nhiễm trùng nhẹ
Bệnh nhân có triệu chứng loiasis và < 8000 ấu trùng giun chỉ/mL máu được cho DEC 2,7 đến 3,3 mg/kg 3 lần/ngày trong 21 ngày.
Điều trị nhiễm trùng nặng
Ở những bệnh nhân bị nhiễm nặng, các kháng nguyên giun chỉ (được giải phóng từ vi ấu trùng do DEC đã giết chúng) có thể gây ra bệnh não, dẫn đến hôn mê và tử vong. Bệnh nhân có ≥ 8000 ấu trùng giun chỉ/mL máu có nguy cơ gây ra tác dụng này và có thể được lợi từ điều trị apheresis hoặc điều trị ban đầu với albendazole 200 mg uống trong 21 ngày; mục tiêu là giảm tải lượng ấu trùng giun chỉ < 8000/mL trước khi bắt đầu DEC. Có thể cần nhiều đợt điều trị DEC.
Những bệnh nhân không thành công ≥ 2 đợt điều trị với DEC có thể được dùng albendazole 200 mg, uống hai lần một ngày trong 21 ngày.
Ivermectin cũng được sử dụng để làm giảm vi ấu trùng, nhưng albendazole được ưa thích hơn bởi vì khởi phát tác dụng chậm hơn và nguy cơ gây bệnh não thấp hơn.
Phòng ngừa Loiasis
Diethylcarbamazine (DEC) 300 mg uống mỗi tuần một lần có thể được sử dụng để ngăn ngừa loiasis ở những người du lịch dài ngày đến các vùng lưu hành.
Sử dụng thuốc đuổi côn trùng (kể cả quần áo tráng permethrin) và mặc quần áo dài có thể làm giảm số vết cắn bởi ruồi bị nhiễm bệnh. Bởi vì ruồi cắn ban ngày, màn chống muỗi có thể không hữu ích.
Những điểm chính
Con người là vật chứa tự nhiên duy nhất được biết đến của Loa loa, được truyền qua những con ruồi ngày.
Hầu hết những người bị nhiễm bệnh không có triệu chứng, nhưng một số bị phù mạch (sưng Calabar), chủ yếu xảy ra ở tứ chi, hoặc báo cáo có giun di chuyển trên mắt của họ.
Chẩn đoán bằng kiểm tra bằng kính hiển vi mẫu máu ngoại vi được lấy ra từ 10 giờ sáng đến 2 giờ chiều, khi mức ấu trùng giun chỉ là cao nhất, xác nhận và đo nồng độ của ấu trùng giun chỉ bằng phản ứng chuỗi polymerase định lượng (qPCR).
Đôi khi, chẩn đoán bệnh giun chỉ được xác nhận bằng cách quan sát một con giun trưởng thành di chuyển dưới kết mạc hoặc bằng cách xác định một con giun sau khi nó được phẫu thuật lấy ra khỏi mắt hoặc da.
Diethylcarbamazine, không nên dùng cho bệnh nhân bị nhiễm Onchocerca volvulus, là loại thuốc duy nhất giết chết giun chỉ và giun trưởng thành; ở Hoa Kỳ, nó chỉ có ở Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh.
Tìm trợ giúp chuyên gia để đo lường số lượng vi ấu trùng và xác định mức độ nhiễm trùng, và tìm lời khuyên của chuyên gia trước khi bắt đầu điều trị.
Ở những bệnh nhân bị nhiễm nặng, cần điều trị trước bằng apheresis hoặc albendazole vì ở những bệnh nhân này, các kháng nguyên giun chỉ được giải phóng do diethylcarbamazine giết chết vi ấu trùng có thể gây ra bệnh não, dẫn đến hôn mê và tử vong.