Có một số kỹ thuật có thể giúp loại bỏ dị vật ra khỏi tai ngoài (1). Việc lựa chọn kỹ thuật phụ thuộc vào hình dạng, thành phần và vị trí của dị vật trong ống tai.
Bơm nước: Đối với những đồ vật nhỏ, không chặt (có đường kính dưới 2 mm), chẳng hạn như những côn trùng nhỏ, cát, hoặc bụi
Ống thông có đầu hút: Đối với những đồ vật mềm (chẳng hạn như đất sét), vỡ khi tiếp xúc, hoặc những đồ vật tròn, nhẵn và khó cầm nắm (ví dụ, những hạt nhỏ)
Dụng cụ thủ công (ví dụ, thìa nạo ráy tai, móc góc vuông): Để loại bỏ nhiều loại đồ vật, gồm côn trùng lớn, đầu bông, pin nút, và những hạt lớn
Nếu không thể dễ dàng lấy pin cúc áo ra khỏi tai, quý vị nên nhanh chóng tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng vì pin hoặc nam châm rất khó lấy ra và có thể gây ra thương tổn đáng kể chỉ sau vài giờ.
(Xem thêm Dị vật trong tai.)
Chỉ định lấy dị vật ở tai
Luôn phải lấy dị vật ra khỏi ống tai ngoài.
Việc này có thể được thực hiện tại phòng cấp cứu hoặc phòng khám ngoại trú. Tuy nhiên, nếu sau vài lần thử nhưng không thành công, cần nhanh chóng tham vấn với bác sĩ chuyên khoa tai họng.
Chống chỉ định lấy dị vật ở tai
Chống chỉ định tuyệt đối
Không được sử dụng biện pháp bơm nước nếu biết hoặc nghi ngờ màng nhĩ bị thủng. Các triệu chứng cho thấy có thể màng nhĩ bị thủng bao gồm chóng mặt, ù tai, giảm thính lực đáng kể, hoặc chảy máu phía sau đối tượng.
Không được sử dụng biện pháp bơm nước nếu đối tượng mềm hoặc hạt hay mẩu thực vật có thể phồng lên khi gặp nước.
Không được sử dụng biện pháp bơm nước nếu đối tượng là pin hoặc nam châm, bởi nước có thể đẩy nhanh tổn thương.
Chống chỉ định liên quan (cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa tai họng)
Nhiễm trùng ống tai ngoài hoặc sưng quanh đối tượng
Đối tượng bị ảnh hưởng
Các biến chứng của lấy dị vật ở tai
Thủng màng nhĩ
Nhiễm trùng do chất bơm hoặc chất hữu cơ còn sót lại
Chấn thương (ví dụ: rách, chảy máu, phù nề) ở ống tai ngoài
Hiếm gặp, tổn thương tai giữa và tai trong
Thiết bị trong lấy dị vật ở tai
Ống soi tai cầm tay
Mỏ vịt soi tai: Dùng loại mỏ vịt lớn nhất vừa với ống tai ngoài
Trong trường hợp bơm nước: ống tiêm 30 đến 60 mL bơm nước vô trùng có nhiệt độ bằng nhiệt độ cơ thể và được gắn vào ống thông hoặc đường ống kích thước 16 đến 19 gauge (chẳng hạn như ống thông kiểu cánh bướm đã cắt bỏ kim tiêm)
Ống thông có đầu hút dịch tai (ống hút Baron số 5 hoặc số 7 có lỗ điều khiển bằng ngón tay cái)
Kẹp
Móc góc vuông hoặc thìa nạo ráy tai
Trong trường hợp loại bỏ côn trùng: Dung dịch lidocaine hoặc dầu khoáng ấm
Đèn đeo đầu và kính lúp phóng đại nếu có
Các cân nhắc bổ sung trong lấy dị vật ở tai
Ghi lại bất kỳ chấn thương nào có từ trước ở ống tai ngoài hoặc khả năng thủng màng nhĩ trước khi tiến hành thủ thuật để không thể được quy cho tình trạng này là do thủ thuật.
Tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng nếu có bất kỳ tình trạng nào sau đây: nhiều lần cố gắng lấy dị vật ra không thành công; chấn thương hoặc nhiễm trùng ống tai ngoài; chấn thương hoặc thủng màng nhĩ; có dị vật nhẵn, tròn và không bị đút nút; có dị vật mắc kẹt ở phần giữa của ống tai ngoài hoặc áp vào màng nhĩ; có thủy tinh, dị vật sắc nhọn, pin đĩa, nam châm hoặc các vật nguy hiểm khác.
Cân nhắc sử dụng thuốc an thần và giảm đau trước khi tiến hành thủ thuật, đặc biệt là ở trẻ em vì trẻ em hiếm khi hợp tác hoàn toàn.
Giải phẫu liên quan để lấy dị vật ở tai
Giải phẫu của ống tai ngoài khác nhau ở mỗi người; nó có thể quanh co, khiến việc loại bỏ các dị vật cứng nằm sâu bên trong có khả năng gây chấn thương.
Ống tai hẹp lại ở phần giữa, nơi dị vật có thể bị kẹt lại.
Xác định tư thế trong lấy dị vật ở tai
Tư thế ngồi hoặc nửa ngồi nửa tựa được sử dụng trong trường hợp bơm nước để nước có thể chảy ra khỏi tai. Đây thường là tư thế được ưu tiên áp dụng cho việc hút ráy tai và cho các kỹ thuật lấy ráy tai thủ công để trọng lực không ảnh hưởng đến nỗ lực lấy đối tượng ra khỏi tai.
Tư thế nằm ngửa đôi khi là cần thiết ở trẻ em và những bệnh nhân được gây tê để hỗ trợ việc làm ổn định đầu bệnh nhân và phòng trường hợp thu đầu lại.
Hãy cân nhắc việc cố định một số trẻ em (ví dụ: trẻ rất nhỏ, trẻ có nguy cơ phải gây mê hoặc pin trong tai) bằng cách sử dụng một tấm ván cố định hoặc ngồi trên đùi người lớn đáng tin cậy giữ chặt tay, chân và đầu của trẻ; chấn thương về mặt cảm xúc khi bị hạn chế thường ít nghiêm trọng hơn so với hậu quả có thể xảy ra do lần khám kéo dài cộng với nguy cơ của việc gây mê theo đường toàn thân.
Mô tả từng bước lấy dị vật ở tai
Những cân nhắc chung
Tiến hành đánh giá thính lực ngay tại giường trước khi thực hiện thủ thuật, tùy thuộc vào khả năng hợp tác của bệnh nhân và thiết bị có sẵn.
Đối với những bệnh nhân cảm thấy khó chịu đáng kể (thường là do côn trùng còn sống hoặc do sưng vì các lần cố gắng lấy dị vật trước đó), bôi thuốc gây tê tại chỗ vào ống tai, chẳng hạn như 4% lidocaine hoặc gây tê tại chỗ dưới dạng phong bế tai theo vùng. Lidocaine tại chỗ có thêm lợi ích là tiêu diệt côn trùng, điều này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc lấy bỏ.
Hướng dẫn bệnh nhân không di chuyển đầu, để giảm thiểu chấn thương có thể gây ra từ việc di chuyển đột ngột trong khi dụng cụ đang ở trong ống tai.
Kéo (hoặc nhờ người trợ giúp kéo) vành tai lên và ra sau (đối với người lớn) hoặc xuống và ra sau (đối với trẻ em) để làm thẳng ống tai và giúp quan sát dễ hơn.
Quan sát ống tai ngoài và dị vật trước và sau khi lấy ra bằng từng kỹ thuật sau.
Bơm nước
Sử dụng kỹ thuật rửa để làm long các vật thể nhỏ rời rạc như cát hoặc đất nhưng không sử dụng cho các vật thể có thể bị phồng lên khi ướt (ví dụ: hạt giống).
Đau khi rửa tai là dấu hiệu của rách ống tai hoặc thủng màng nhĩ và cần phải dừng ngay thủ thuật rửa tai.
Làm đầy nước ấm ở nhiệt độ cơ thể vào ống tiêm và lắp ống thông rửa vào.
Giữ khay quả đậu (khay nôn) dưới tai để hứng nước.
Bơm dòng nước vào sàn trên của ống tai ngoài phía sau dị vật với áp lực vừa phải.
Bơm đủ nước để xối đồ vật ra khỏi tai; cố gắng bắt đầu với 30 đến 60 mL.
Hệ thống hút
Bắt đầu bằng hút để loại bỏ các côn trùng nhỏ hoặc các vật thể mềm, tròn và nhẵn mà dường như không bị đút nút.
Dùng đèn đeo đầu và kính lúp phóng đại nếu có để tối ưu hóa khả năng nhìn của bạn.
Không mở van xả bằng ngón tay cái, đưa ống thông có đầu hút vào vị trí có thể nhìn thấy trực tiếp; tránh tiếp xúc với da ống tai.
Đặt đầu ống thông lên bề mặt của đồ vật.
Dùng ngón tay cái che van nhả của ống thông để bắt đầu hút trong ống thông cho đến khi vật gắn chặt vào đầu ống thông.
Từ từ rút ống thông hút để kéo đồ vật ra khỏi tai.
Kỹ thuật sử dụng dụng cụ cầm tay
Dùng đèn đeo đầu và kính lúp phóng đại nếu có để tối ưu hóa khả năng nhìn của bạn.
Dùng kẹp cho những đồ vật có thể gắp được, chẳng hạn như giấy, côn trùng hoặc bông.
Sử dụng móc góc vuông cho những vật cứng hơn.
Quan sát trực tiếp rồi luồn dụng cụ vào mép đồ vật.
Khi sử dụng móc hoặc que nạo/vòng góc vuông, hãy luồn dụng cụ vào phía sau dị vật và nhẹ nhàng kéo dị vật đó ra khỏi ống tai.
Cách tốt nhất để diệt côn trùng là tiêu diệt chúng trước bằng cách nhỏ dầu khoáng hoặc lidocaine vào ống tai ngoài.
Nhẹ nhàng dùng kẹp cá sấu kẹp chặt thân, cánh hoặc chân của côn trùng và cố gắng kéo nhẹ nhàng và chậm rãi toàn bộ côn trùng đó ra khỏi tai. Nếu bóp kẹp quá nhiều lực thì có thể khiến có côn trùng bị phân mảnh dẫn đến việc lấy côn trùng ra thêm khó khăn.
Sử dụng kỹ thuật hút hoặc rửa để loại bỏ bất kỳ mảnh vỡ nào còn sót lại sau khi sử dụng phương pháp thủ công.
Chăm sóc sau khi lấy dị vật ở tai
Nếu đã đánh giá thính lực trước khi tiến hành thủ thuật, hãy kiểm tra lại để đảm bảo không bị nghe kém do thủ thuật.
Nếu có bất cứ tổn thương ống tai hoặc màng nhĩ nào, hãy yêu cầu bệnh nhân giữ cho tai khô ráo cho đến khi tai được đánh giá lại (cần có những biện pháp phòng ngừa trong vòng 1 tuần trong trường hợp màng nhĩ bị thủng), xem xét kê thuốc nhỏ dạng hỗn dịch ciprofloxacin/corticosteroid cho 3 đến 5 ngày.
Trong trường hợp lấy dị vật không gây chấn thương, không cần phải theo dõi hoặc chăm sóc đặc biệt.
Cảnh báo và các sai sót thường gặp trong lấy dị vật ở tai
Nếu việc lấy dị vật gây chảy máu, không tiếp tục lấy nữa mà ngay lập tức tham khảo ý kiến của bác sĩ tai họng. Chảy máu có thể cho thấy rách da ống tai hoặc dị vật tai thực sự là một polyp tai giữa.
Với mỗi kỹ thuật, hãy cẩn thận để không đẩy dị vật vào sâu hơn trong ống tai ngoài. việc này có thể khiến dị vật bị đút nút lại.
Hãy cân nhắc việc đặt ra giới hạn về số lần và/hoặc thời gian cố gắng lấy dị vật ra trước khi bắt đầu thực hiện thủ thuật.
Đảm bảo tháo pin cúc áo kịp thời; nếu không, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng như đã nêu ở trên.
Mẹo và thủ thuật lấy dị vật ở tai
Ở trẻ em, cần kiểm tra tai còn lại và khoang mũi trước để loại trừ các dị vật khác.
Vì lần thử đầu tiên là cơ hội tốt nhất để loại bỏ một cách đơn giản mà không gây chấn thương, để có được sự hợp tác tối ưu hãy giải thích chi tiết về thủ thuật và khả năng gây cảm giác khó chịu cho bệnh nhân và người đi cùng, đồng thời nhấn mạnh rằng bệnh nhân sẽ phải nằm im trong suốt quá trình thực hiện thủ thuật, ngay cả khi biết là cảm thấy khó chịu có thể xảy ra.
Đối với các đồ vật tròn, cứng, kỹ thuật dùng móc góc vuông hiệu quả nhất.
Ống tai có thể sưng lên nhanh chóng sau nhiều lần cố gắng loại bỏ dị vật. Để làm giảm thiểu chấn thương, hãy lập kế hoạch tiếp cận, thuê trợ lý và hạn chế số lần thực hiện cũng như thời gian thực hiện.
Tài liệu tham khảo
1. Heim SW, Maughan KL. Foreign bodies in the ear, nose, and throat. Am Fam Physician. 2007;76(8):1185-1189.
