Thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi

TheoWilliam Schuyler Jones, MD, Duke University Health System
Xem xét bởiJonathan G. Howlett, MD, Cumming School of Medicine, University of Calgary
Đã xem xét/Đã chỉnh sửa đã sửa đổi Thg 7 2025
v11696380_vi

Các động mạch ngoại biên có thể bị tắc nghẽn cấp tính do huyết khối, cục máu đông di chuyển từ vị trí khác tới, tách thành động mạch chủ hoặc hội chứng khoang cấp tính.

Thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi có thể là kết quả của:

Các triệu chứng và dấu hiệu là khởi phát đột ngột ở 5 P:

  • Pain – Đau (nặng)

  • Pallor – Da nhợt

  • Paresthesias – Mất cảm giác

  • Poikilothermia – Lạnh

  • Pulselessness – Mất mạch

Kết quả tốt nhất khi được chẩn đoán sớm, nhưng đau, nói chung là triệu chứng sớm nhất, không đặc hiệu. Tuy nhiên, cơn đau do thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi có thể không tương xứng với các dấu hiệu thể chất. Do đó, cần nghĩ đến tình trạng thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi trên bệnh nhân có nguy cơ (ví dụ: mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh động mạch ngoại biên) có cơn đau ở chi không tương xứng với các dấu hiệu thực thể, đặc biệt nếu cơn đau khởi phát đột ngột.

Tắc nghẽn có thể được khu trú tại vị trí chia nhánh của động mạch tới vị trí mạch cuối cùng còn cảm nhận được (ví dụ, tại vị trí chia nhánh của động mạch đùi chung khi mạch đùi còn sờ thấy, ở chõ chia nhánh của động mạch khoeo khi mạch khoeo còn sờ được. Các trường hợp nặng có thể gây mất chức năng vận động (liệt thường được coi là triệu chứng P thứ sáu của tình trạng thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi). Sau 6 đến 8 giờ, cơ bắp có thể mềm khi sờ.

Ngọc trai & cạm bẫy

  • Cần cân nhắc tình trạng thiếu máu cục bộ cấp tính chi trên bệnh nhân có nguy cơ bị đau đột ngột không tương xứng với các dấu hiệu thực thể.

Chẩn đoán tình trạng thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi thường dựa trên các dấu hiệu lâm sàng. Chụp mạch máu tức thời là cần thiết để xác định vị trí của tắc nghẽn, xác định tuần hoàn bàng hệ và hướng điều trị.

Điều trị

  • Lấy bỏ huyết khối, tiêu huyết khối, hoặc phẫu thuật bắc cầu.

Điều trị tình trạng thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi bao gồm phẫu thuật cắt bỏ huyết khối hoặc phẫu thuật lấy cục máu đông (qua ống thông hoặc phẫu thuật), tiêu sợi huyết (theo đường toàn thân hoặc qua ống thông) hoặc phẫu thuật bắc cầu chi dưới. Ngoài chuyên môn lâm sàng có sẵn tại địa phương, quyết định thực hiện cắt bỏ thuyên tắc huyết khối bằng phẫu thuật hay tiêu huyết khối dựa trên mức độ nặng của thiếu máu cục bộ, phạm vi hoặc vị trí của cục nghẽn và tình trạng bệnh chung của bệnh nhân (1).

Thuốc tiêu sợi huyết (tiêu fibrin), đặc biệt là khi được truyền qua ống thông trong động mạch, có hiệu quả nhất đối với những bệnh nhân bị tắc nghẽn động mạch cấp tính < 2 tuần và chức năng vận động và cảm giác của chi còn nguyên vẹn (tức là chi có thể cứu chữa được) (1, 2). Chất hoạt hóa plasminogen mô được sử dụng phổ biến nhất. Một ống thông được đưa vào và hướng đến vùng bị tắc nghẽn, sau đó thuốc tiêu sợi huyết được truyền với tốc độ phù hợp với kích thước của bệnh nhân và mức độ rộng của huyết khối. Việc điều trị thường kéo dài trong vòng 4 tiếng đến 24 tiếng, tùy thuộc vào mức độ nặng của thiếu máu cục bộ và các dấu hiệu tan huyết khối (giảm các triệu chứng và mạch trở lại hoặc lưu lượng máu được cải thiện khi siêu âm Doppler). Trong một nghiên cứu quan sát quy mô lớn, từ năm 1998 đến năm 2009, tỷ lệ cắt cụt chi trong 1 năm đã giảm theo thời gian từ khoảng 15% xuống 11% mặc dù tỷ lệ tử vong sau 1 năm vẫn giữ nguyên ở mức khoảng 40% (3).

Tài liệu tham khảo về điều trị

  1. 1. Gornik HL, Aronow HD, Goodney PP, et al. 2024 ACC/AHA/AACVPR/APMA/ABC/SCAI/SVM/SVN/SVS/SIR/VESS Guideline for the Management of Lower Extremity Peripheral Artery Disease: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Joint Committee on Clinical Practice Guidelines [bản sửa lỗi đã xuất bản có trong Circulation ngày 8 tháng 4 năm 2025;151(14):e918. doi: 10.1161/CIR.0000000000001329]. Circulation 2024;149(24):e1313-e1410. doi:10.1161/CIR.0000000000001251

  2. 2. Mazzolai L, Teixido-Tura G, Lanzi S, et al. 2024 ESC Guidelines for the management of peripheral arterial and aortic diseases. Eur Heart J 2024;45(36):3538-3700. doi:10.1093/eurheartj/ehae179

  3. 3. Baril DT, Ghosh K, Rosen AB. Trends in the incidence, treatment, and outcomes of acute lower extremity ischemia in the United States Medicare population. J Vasc Surg 2014;60(3):669-77.e2. doi:10.1016/j.jvs.2014.03.244

Những điểm chính

  • Thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi đặc trưng bởi cơn đau dữ dội, xanh xao, dị cảm (hoặc tê), cảm giác lạnh và mất mạch ở chi bị thương tổn.

  • Điều trị bao gồm lấy bỏ huyết khối, tiêu huyết khối, hoặc phẫu thuật bắc cầu.

  • Mặc dù đã được điều trị, vẫn có khoảng 11% số bệnh nhân bị thiếu máu cục bộ cấp tính ở chi phải cắt cụt chi.

quizzes_lightbulb_red
Test your KnowledgeTake a Quiz!