Bệnh não do chấn thương mạn tính (CTE) là bệnh lý thoái hóa não tiến triển, có thể xảy ra sau chấn thương đầu tái diễn hoặc r b các tổn thương do sóng nổ.
(Xem thêm Tổng quan về sảng và Sa sút trí tuệ)
Sa sút trí tuệ pugilistica, được xác định ở các võ sĩ quyền Anh trong thập niên 1920, và bệnh não do chấn thương mạn tính, một thuật ngữ mơi hơn, được cho là cùng một rối loạn. Bệnh não do chấn thương mạn tính (CTE) đã được nghiên cứu rộng rãi. Bệnh được ghi nhận ở một số vận động viên chuyên nghiệp hoặc vận động viên ở trường đại học đã nghỉ hưu chơi bóng bầu dục Mỹ và các vận động viên khác bị chấn thương đầu lặp đi lặp lại và ở một số binh sĩ bị tổn thương não thứ phát do chấn thương đầu kín vì chấn thương do vụ nổ.
Hiện chưa biết tại sao chỉ một số người bị chấn thương đầu lặp đi lặp lại bị CTE và có những nguy cơ nào phát sinh bệnh này sau một loạt các chấn thương đầu khác nhau (ví dụ: bao nhiêu lần, lực mạnh ở mức nào). Khoảng 3% số vận động viên từng bị chấn động não nhiều lần (thậm chí rõ ràng là nhẹ) bị CTE.
Về mặt bệnh học, CTE được đặc trưng bởi sự lắng đọng của protein tau tăng phosphoryl hóa dưới dạng đám rối sợi thần kinh, nổi bật nhất là ở các khoang quanh mạch máu, độ sâu rãnh vỏ não và vùng dưới đồi và vùng quanh não thất.
Triệu chứng và dấu hiệu của CTE
Các triệu chứng ban đầu của bệnh não do chấn thương mạn tính thường bao gồm ≥ 1 trong số các triệu chứng sau:
Rối loạn khí sắc: Trầm cảm, cáu kỉnh, và/hoặc tuyệt vọng
Bất thường hành vi: Xung động, bùng nổ, và/hoặc kích động
Suy giảm nhận thức: Suy giảm trí nhớ, rối loạn chức năng điều hành, và/hoặc chứng sa sút trí tuệ
Những bất thường về vận động: Hội chứng Parkinson, thất điều, và/hoặc rối loạn phát âm
Có hai kiểu tiến triển lâm sàng riêng biệt:
Rối loạn khí sắc và bất thường về hành vi xảy ra trong thời kỳ thanh niên (ví dụ, trong thời kỳ tuổi 30 của bệnh nhân), và suy giảm nhận thức phát triển sau đó.
Sự suy giảm nhận thức phát triển muộn trong cuộc đời (ví dụ trong độ tuổi 60 của bệnh nhân) và rối loạn khí sắc và bất thường về hành vi có thể phát triển sau khi suy giảm nhận thức.
Chẩn đoán CTE
Tiêu chuẩn lâm sàng
Tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng bệnh não do chấn thương mạn tính (CTE) bao gồm:
Tiền sử chấn thương đầu
Các triệu chứng và dấu hiệu phù hợp với CTE
Không có giải thích nào khác rõ ràng hơn cho các biểu hiện lâm sàng
Các tiêu chí này cũng được sử dụng trong nghiên cứu.
Kết quả của chẩn đoán hình ảnh thần kinh thông thường như CT hoặc MRI thường là bình thường. Hiện tại, không có chất chỉ điểm sinh học của CTE in vivo khách quan nào được xác nhận.
Chẩn đoán xác định CTE dựa trên kiểm tra bệnh học thần kinh trong quá trình khám nghiệm tử thi.
Điều trị CTE
Các biện pháp hỗ trợ
Không có điều trị đặc hiệu cho bệnh não do chấn thương mạn tính.
Nếu chứng mất trí phát triển, các biện pháp hỗ trợ, như đối với các hội chứng sa sút trí tuệ khác có thể hỗ trợ. Ví dụ, môi trường nên đủ sáng, vui vẻ, và quen thuộc, và cần được thiết kế để củng cố khả năng định hướng (ví dụ, đặt đồng hồ lớn và lịch trong phòng). Cần thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn bệnh nhân (ví dụ hệ thống giám sát tín hiệu cho bệnh nhân lang thang).
Các vấn đề giai đoạn cuối đời
Bởi vì khả năng hiểu biết và đánh giá suy giảm ở bệnh nhân sa sút trí tuệ, cho nên có thể cần phải chỉ định một thành viên trong gia đình, người giám hộ, hoặc luật sư để giám sát tài chính. Giai đoạn sớm của sa sút trí tuệ, trước khi bệnh nhân hết khả năng, cần làm rõ mong muốn của bệnh nhân về chăm sóc và nên thực hiện các thỏa thuận về tài chính và pháp lý (ví dụ: giấy uỷ quyền lâu dài, quyền lực lâu dài của luật sư đối với việc chăm sóc sức khoẻ). Khi các tài liệu này được ký kết, năng lực của bệnh nhân cần được đánh giá, và kết quả đánh giá ghi nhận. Các quyết định về việc nuôi dưỡng thụ động và điều trị các rối loạn cấp tính được thực hiện tốt nhất trước khi nhu cầu phát triển.
Trong sa sút trí tuệ gai đoạn muộn, các biện pháp giảm nhẹ có thể thích hợp hơn các can thiệp tích cực hoặc chăm sóc tại bệnh viện.
Phòng ngừa CTE
Các biện pháp phòng ngừa là những can thiệp quan trọng nhất. Vì bệnh não chấn thương mạn tính thường do chấn thương ở đầu tái diễn, những người đã bị chấn động não được khuyên nên nghỉ ngơi và quay lại hoạt động thể thao từ từ. Những người đã từng bị chấn động não vài lần nên được thông báo về những nguy cơ nếu tiếp tục hoạt động thể thao.