Liệt hai chi dưới co cứng do di truyền

TheoMichael Rubin, MDCM, New York Presbyterian Hospital-Cornell Medical Center
Xem xét bởiMichael C. Levin, MD, College of Medicine, University of Saskatchewan
Đã xem xét/Đã chỉnh sửa đã sửa đổi Thg 3 2025
v1046798_vi

Liệt hai chi dưới co cứng do di truyền là một nhóm các rối loạn di truyền hiếm gặp được đặc trưng bởi liệt nhẹ chân, co cứng, không phân đoạn, theo cột sống, tiến triển, đôi khi kèm theo thiểu năng trí tuệ, co giật và các khiếm khuyết ngoài tủy sống khác. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng và đôi khi bằng xét nghiệm di truyền. Điều trị triệu chứng, bao gồm thuốc giảm co cứng.

(Xem thêm Tổng quan về Rối Loạn Tủy sống.)

Chưa biết rõ cơ sở di truyền của nhiều dạng liệt hai chi dưới co cứng do di truyền khác nhau. Có hơn 80 đột biến gen được biết đến gây ra chứng liệt cứng hai chân di truyền (1).

Sự thoái hóa xảy ra ở bó vỏ não gai đi xuống và, ở một mức độ thấp hơn, ở các cột sau và các bó tủy tiểu não thoái hóa, đôi khi kèm theo mất các tế bào sừng trước.

Khởi phát có thể ở bất cứ độ tuổi nào, từ những năm đầu đời đến tuổi già, tùy thuộc vào dạng di truyền cụ thể. Liệt hai chi dưới co cứng do di truyền ảnh hưởng đến cả hai giới.

Tài liệu tham khảo

  1. 1. OMIM (Online Mendelian Inheritance in Man). An online catalog of human genes and genetic disorders. Truy cập ngày 27 tháng 1 năm 2025.

Các triệu chứng và dấu hiệu của liệt hai chi dưới co cứng do di truyền

Các triệu chứng và dấu hiệu của liệt hai chi dưới co cứng do di truyền bao gồm liệt nhẹ chân co cứng kèm theo dáng đi khó khăn tăng dần, tăng phản xạ, rung giật và phản ứng cơ duỗi gan bàn chân. Rối loạn chức năng tiểu tiện khá phổ biến, trong đó tiểu gấp là biểu hiện sớm. Cảm giác thường không bị ảnh hưởng mặc dù có thể phát hiện mất rung động nhẹ ở xa khi kiểm tra. Cánh tay thường được giữ nguyên. Những khiếm khuyết không giới hạn cục bộ tại một phân đoạn tủy sống.

Ở một số dạng, bệnh nhân cũng có các khiếm khuyết thần kinh ngoài tủy sống (ví dụ: các triệu chứng ở tiểu não và ở mắt, các triệu chứng ngoài tháp, teo dây thần kinh thị giác, thoái hóa võng mạc, mất thính lực, khuyết tật trí tuệ, sa sút trí tuệ, động kinh, bệnh lý đa dây thần kinh, các đặc điểm dị dạng [ví dụ: đầu to, đầu nhỏ, vóc dáng thấp, dị dạng khuôn mặt và các hội chứng biến dạng phức tạp khác]).

Chẩn đoán liệt hai chi dưới co cứng do di truyền

  • Bệnh sử và khám lâm sàng

  • Đôi khi xét nghiệm di truyền

Liệt hai chi dưới co cứng do di truyền được gợi ý theo tiền sử gia đình và bất kỳ dấu hiệu nào của liệt hai chi dưới co cứng.

Chẩn đoán liệt hai chi dưới co cứng do di truyền bằng cách loại trừ các nguyên nhân khác và đôi khi (ví dụ: nếu nguyên nhân không rõ ràng) bằng xét nghiệm di truyền. Tham khảo ý kiến của một cố vấn di truyền được khuyến nghị.

Điều trị liệt hai chi dưới co cứng do di truyền

  • Điều trị triệu chứng, bao gồm cả thuốc giảm co cứng

Điều trị tất cả các dạng liệt hai chi dưới co cứng do di truyền là điều trị triệu chứng. Baclofen hoặc tizanidine được dùng để điều trị chứng co cứng (1). Các lựa chọn thay thế bao gồm diazepam, clonazepam, dantrolene và độc tố botulinum (độc tố botulinum loại A hoặc độc tố botulinum loại B). Thuốc kháng cholinergic, chẳng hạn như oxybutynin, có thể được sử dụng để điều trị chứng co thắt bàng quang.

Vật lý trị liệu và tập luyện có thể giúp duy trì khả năng vận động và cơ lực, cải thiện biên độ vận động và độ dẻo dai, giảm mệt mỏi và ngăn ngừa co cứng. Một số bệnh nhân được lợi từ việc sử dụng thanh nẹp, nạng, hoặc gậy chống.

Tài liệu tham khảo về điều trị

  1. 1. Shribman S, Reid E, Crosby AH, Houlden H, Warner TT. Hereditary spastic paraplegia: from diagnosis to emerging therapeutic approaches. Lancet Neurol. 2019;18(12):1136-1146. doi:10.1016/S1474-4422(19)30235-2

Những điểm chính

  • Trong tất cả các dạng liệt hai chi dưới co cứng do di truyền, các bỏ vỏ-gai và ở mức độ thấp hơn là các bó cột sau và các bó gai-tiểu não bị thoái hóa.

  • Bệnh nhân bị liệt cứng hai chi dưới, đi lại khó khăn, tăng phản xạ, giật rung và phản ứng duỗi gan bàn chân; một số dạng gây ra các khiếm khuyết thần kinh ngoài tủy sống.

  • Nghi ngờ liệt hai chi dưới co cứng do di truyền trên những bệnh nhân có tiền sử gia đình và có các dấu hiệu liệt hai chi dưới co cứng; loại trừ các nguyên nhân khác và nếu chẩn đoán không rõ ràng, hãy nghĩ đến việc xét nghiệm di truyền.

  • Điều trị các triệu chứng (ví dụ: dùng baclofen hoặc tizanidine để điều trị co cứng, vật lý trị liệu).

quizzes_lightbulb_red
Test your KnowledgeTake a Quiz!