Thoát vị của thành bụng là sự nhô ra của các tạng trong ổ bụng qua một vùng thành bụng yếu hoặc khuyết tật bẩm sinh. Nhiều thoát vị không có triệu chứng, nhưng một số trường hợp bị kẹt hoặc bị nghẹt gây đau và cần được phẫu thuật ngay. Chẩn đoán là lâm sàng. Điều trị là phẫu thuật sửa chữa.
(Xem thêm Đau bụng cấp tính.)
Thoát vị ở bụng cực kỳ phổ biến, đặc biệt là ở nam giới, cần khoảng 700.000 ca phẫu thuật mỗi năm ở Hoa Kỳ.
Phân loại thoát vị bụng
Thoát vị bụng được phân loại dựa theo vị trí.
Thoát vị thành bụng
Thoát vị bẹn
Khoảng 75% các thoát vị trong ổ bụng là thoát vị bẹn. Thoát vị vết mổ chiếm 10 đến 15%. Thoát vị đùi và các thoát vị không thường gặp khác chiếm khoảng 10 đến 15%.
Thoát vị nghẹt là thoát vị có thiếu máu cục do cản trở cơ học dòng cấp máu. Tình trạng nghẹt có thể gây nhồi máu ruột, thủng ruột và viêm phúc mạc.
Thoát vị thành bụng
Các loại thoát vị thành bụng bao gồm
Thoát vị rốn
Thoát vị thành bụng vùng thượng vị
Thoát vị qua cung douglas
Thoát vị vết mổ (mặt bụng)
Thoát vị rốn (thoát vị qua vòng rốn) chủ yếu là bẩm sinh, nhưng một số là mắc phải ở người trưởng thành do béo phì, cổ trướng, mang thai, hoặc lọc màng bụng kéo dài.
Thoát vị thành bụng vùng thượng vị là thoát vị qua đường trắng giữa.
Thoát vị qua cung douglaslà thoát vị qua các điểm yếu của cơ ngang bụng phía bên của bao cơ thẳng bụng, thường dưới rốn.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Thoát vị vết mổ là thoát vị qua vết rạch của phẫu thuật bụng trước đây.
Thoát vị bẹn
Thoát vị bẹn bao gồm
Thoát vị bẹn
Thoát vị đùi
Thoát vị bẹn xảy ra trên dây chằng bẹn. Thoát vị bẹn gián tiếp là thoát vị qua vòng bẹn vào trong ống bẹn, thoát vị bẹn trực tiếp đi thẳng ra ngoài không qua ống bẹn. (Xem thêm Thoát vị bẹn ở trẻ sơ sinh.)
Thoát vị đùi xảy ra dưới dây chằng bẹn và đi vào ống đùi.
Thoát vị thể thao
Thoát vị thể thao không phải là thoát vị thật sự bởi vì không có khiếm khuyết vùng bụng để thành phần trong ổ bụng trồi ra. Thay vào đó, rối loạn do rách của một hoặc nhiều cơ, gân, hoặc dây chằng ở vùng bụng dưới hoặc ở bẹn, đặc biệt là nơi chúng gắn vào xương mu. Nó được gọi là đau đầu thể thao thích hợp hơn.
Các triệu chứng và dấu hiệu của thoát vị thành bụng
Hầu hết bệnh nhân chỉ phàn nàn về một chỗ phình có thể nhìn thấy được, có thể gây cảm giác khó chịu mơ hồ hoặc không có triệu chứng. Họ thường có thể làm giảm khối thoát vị bằng cách đẩy nó trở lại qua chỗ khuyết ở thành bụng.
Thoát vị nghẹt gây đau từ từ liên tục tăng dần, điển hình bằng triệu chứng buồn nôn và nôn. Bản thân khối thoát vị mềm, có thể đỏ da phía ngoài; viêm phúc mạc có thể có tùy vị trí, ấn đau lan tỏa, phản ứng thành bụng và cảm ứng phúc mạc.
Chẩn đoán thoát vị thành bụng
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán thoát vị bụng là chẩn đoán lâm sàng. Bởi vì khối thoát vị có thể chỉ nhìn rõ khi áp lực bụng tăng lên nên bệnh nhân nên được khám ở tư thế đứng. Nếu không nhìn thấy khối thoát vị, nên yêu cầu bệnh nhân ho hoặc thực hiện nghiệm pháp Valsava trong khi người khám sờ thành bụng. Khám tập trung vào rốn, vùng bẹn (dùng một ngón tay trong ống bẹn ở nam giới), tam giác xương đùi và bất kỳ vết mổ nào hiện có.
Hầu hết các thoát vị, thậm chí cả những thoát vị lớn có thể bé lại nhờ đẩy lên bằng tay; đặt bệnh nhân ở tư thế Trendelenburg có thể có tác dụng. Thoát vị nghẹt không thể làm nhỏ lại và có thể gây tắc ruột.
Các khối vùng bẹn có thể giống như thoát vị có thể là hậu quả của bệnh hạch (nhiễm trùng hoặc bệnh ác tính), tinh hoàn lạc chỗ hoặc u mỡ. Những khối này là rắn và không bé lại được. Một khối ở bìu có thể là giãn tĩnh mạch thừng tinh, nang nước thừng tinh, hoặc u tinh hoàn. Có thể làm siêu âm nếu khám thực thể không có triệu chứng rõ ràng.
Điều trị thoát vị thành bụng
Sửa chữa bằng phẫu thuật
Thoát vị bẹn thường cần phải phục hồi theo lịch mổ phiên do nguy cơ bị nghẹt gây tỉ lệ mắc bệnh cao hơn (và có thể tử vong ở những bệnh nhân cao tuổi). Có thể theo dõi thoát vị bẹn không triệu chứng ở nam giới; nếu có triệu chứng, có thể phục hồi theo lịch mổ phiên. Việc phục hồi bằng phẫu thuật có thể là mổ mở tiêu chuẩn hoặc nội soi ổ bụng.
Thoát vị nghẹt hoặc kẹt bất kể loại nào đều cần phẫu thuật cấp cứu để phục hồi.
Tiên lượng về thoát vị thành bụng
Thoát vị rốn bẩm sinh hiếm khi bị nghẹt và không được điều trị; hầu hết khỏi một cách tự nhiên trong vòng vài năm. Những khiếm khuyết lớn có thể được phục hồi hiệu quả sau 2 tuổi.
Thoát vị rốn ở người lớn gây khó chịu về thẩm mỹ có thể phục hồi theo lịch mổ phiên; nghẹt hoặc kẹt không thường xảy ra nhưng nếu có thường gặp thoát vị mạc nối hơn là thoát vị ruột.