Nấc

(Nấc, Nấc cụt)

TheoJonathan Gotfried, MD, Lewis Katz School of Medicine at Temple University
Đã xem xét/Đã chỉnh sửa Thg 01 2022

Nấc là các co thắt không tự chủ lặp đi lặp lại của cơ hoành sau đó là đóng đột ngột thanh môn, việc này cản trở dòng khí vào và gây ra âm thanh đặc trưng. Các cơn nấc ngắn rất phổ biến. Nấc dai dẳng (> 2 ngày) và khó chữa (> 1 tháng) không thường gặp nhưng khá phiền toái.

Căn nguyên của nấc

Nấc sau khi có kích thích các dây thần kinh hoành hướng tâm hoặc ly tâm hoặc các trung tâm ở hành tủy chi phối các cơ hô hấp, đặc biệt là cơ hoành. Nấc thường gặp ở nam giới hơn.

Nguyên nhân gây nấc thường không rõ, nhưng nấc trong thời gian ngắn thường là do các nguyên nhân sau:

  • Giãn dạ dày

  • Uống rượu

  • Nuốt các đồ nóng hoặc các chất kích thích

Nấc dai dẳng và khó chữa có rất nhiều nguyên nhân ( xem Bảng: Một số nguyên nhân gây nấc khó chữa).

Bảng

Đánh giá nấc

Lịch sử

Tiền sử của bệnh hiện tại cần phải được lưu ý đến thời gian nấc, các phương thuốc đã thử dùng và mối liên quan giữa khởi phát bệnh với bệnh lý hoặc phẫu thuật gần đây.

Xem xét các hệ thống tìm kiếm các triệu chứng của đường tiêu hóa (GI) kèm theo như trào ngược dạ dày thực quản và khó nuốt; các triệu chứng ở ngực như ho, sốt, hoặc đau ngực; và bất cứ các triệu chứng thần kinh nào.

Bệnh sử cần phải tìm hiểu các rối loạn ở đường tiêu hóa và các rối loạn thần kinh. Tiền sử dùng thuốc cần phải bao gồm các chi tiết liên quan đến việc sử dụng rượu.

Khám thực thể

Việc thăm khám thường xuyên không được khuyến khích nhưng cần phải tìm các dấu hiệu của bệnh mạn tính (ví dụ: suy mòn). Khám thần kinh toàn diện là rất quan trọng.

Các dấu hiệu cảnh báo

Cần đặc biệt quan tâm những điều sau:

  • Triệu chứng hoặc dấu hiệu thần kinh

Giải thích các dấu hiệu

Một vài dấu hiệu đặc hiệu. Nấc sau khi uống rượu hoặc phẫu thuật có thể liên quan đến các biến cố này. Các nguyên nhân khác có thể gặp ( xem Bảng: Một số nguyên nhân gây nấc khó chữa) đều rất nhiều và hiếm khi là nguyên nhân gây nấc.

Xét nghiệm

Với tình trạng nấc cấp tính, đánh giá đặc hiệu là không cần thiết nếu bệnh sử và khám thực thể thường quy không có gì nổi bật; những bất thường cần phải được lưu ý bằng kiểm tra thích hợp.

Bệnh nhân có thời gian nấc kéo dài và không có nguyên nhân rõ ràng cần phải được làm xét nghiệm, có thể bao gồm xét nghiệm điện giải huyết thanh, urea nitrogen máu (BUN) và creatinine, X-quang ngực và điện tâm đồ. Cần phải cân nhắc nội soi đường tiêu hóa trên và có thể theo dõi pH thực quản. Nếu những xét nghiệm này không có gì đáng kể thì có thể chụp MRI não và CT ngực.

Điều trị nấc

Các vấn đề đã xác định cần phải được điều trị (ví dụ: thuốc ức chế bơm proton để điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản, thuốc giãn cơ để điều trị chít hẹp thực quản).

Để giảm triệu chứng, có thể thử nhiều biện pháp đơn giản, mặc dù không có biện pháp nào hiệu quả hơn một chút: PaCO2 có thể được tăng lên và hoạt động của cơ hoành có thể bị ức chế bằng một loạt các lần nín thở sâu hoặc hít thở sâu vào và ra khỏi túi giấy. (THẬN TRỌNG: Túi nhựa có thể dính sát vào các lỗ mũi và không nên dùng.) Kích thích dây thần kinh phế vị bằng cách kích thích họng (ví dụ: nuốt bánh mì khô, đường cát, hoặc đá lạnh nghiền; kéo lưỡi; kích thích nôn) có thể có tác dụng. Có nhiều biện pháp điều trị khác trong dân gian.

Những cơn nấc liên tục thường khó điều trị. Hàng loạt các loại thuốc đã được sử dụng không có tính khoa học. Baclofen, thuốc chủ vận axit gamma-aminobutyric (5 mg uống, 6 tiếng một lần, tăng đến 20mg/liều), có thể có hiệu quả. Các loại thuốc uống khác bao gồm chlorpromazine từ 10 đến 50 mg, 3 lần/ngày khi cần, metoclopramide 10 mg từ 2 đến 4 lần/ngày và các thuốc chống co giật khác nhau (ví dụ: gabapentin). Ngoài ra, có thể có chỉ định thử điều trị theo kinh nghiệm bằng các thuốc ức chế bơm proton. Đối với các triệu chứng nặng, có thể dùng chlorpromazine 25 đến 50 mg tiêm bắp hoặc theo đường tĩnh mạch.

Trong các trường hợp khó chữa, phong bế thần kinh hoành bằng một lượng nhỏ dung dịch procaine 0,5%, tiến hành thận trọng để tránh suy hô hấp và tràn khí màng phổi. Thậm chí cắt thần kinh hoành hai bên không hiệu quả với tất cả các trường hợp.

Những điểm chính

  • Nguyên nhân thường không rõ.

  • Hiếm khi có rối loạn nghiêm trọng.

  • Đánh giá thường là không hiệu quả nhưng cần được tiến hành khi nấc kéo dài.

  • Có rất nhiều biện pháp khắc phục tồn tại, không có biện pháp nào có tính ưu việt rõ ràng (hoặc thậm chí là hiệu quả).