Chứng mất trí nhớ toàn bộ thoáng qua được đặc trưng bởi chứng mất trí nhớ khởi phát đột ngột và chứng mất trí nhớ ngược chiều thường kéo dài đến 24 giờ. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào lâm sàng, nhưng các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm và chẩn đoán hình ảnh được thực hiện để loại trừ các rối loạn khác. Mất trí nhớ thường tự hồi phục một cách tự phát nhưng có thể tái diễn. Không có cách điều trị cụ thể trừ khi có bệnh nền.
Tỷ lệ mắc chứng mất trí nhớ toàn cầu thoáng qua hàng năm là từ 3,4 đến 10,4/100.000. Hầu hết các trường hợp mất trí nhớ chung thoáng qua xảy ra ở những người từ 50 tuổi đến 70 tuổi; rối loạn này hiếm khi xảy ra ở người < 50 tuổi. Ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn nữ giới một chút (1).
Tài liệu tham khảo
1. Miller TD, Butler CR: Acute-onset amnesia: Transient global amnesia and other causes. Pract Neurol 22 (3):201–208, 2022 doi: 10.1136/practneurol-2020-002826 Xuất bản điện tử ngày 3 tháng 5 năm 2022.
Căn nguyên nhân của mất trí nhớ toàn bộ tạm thời
Nguyên nhân của mất trí nhớ toàn bộ tạm thời không rõ ràng. Cơ chế được đề xuất bao gồm các cơ chế liên quan đến chứng migraine, thiếu oxy và/hoặc thiếu máu cục bộ, bất thường dòng chảy tĩnh mạch hoặc động kinh cũng như các yếu tố tâm lý.
Dữ liệu gần đây cho thấy tính dễ bị tổn thương của các nơ-ron ở khu CA1 của vùng dưới đồi đối với căng thẳng về chuyển hóa; tổn thương này khởi phát một chuỗi các thay đổi dẫn đến suy giảm chức năng vùng hải mã.
Một thể lành tính riêng biệt của mất trí nhớ toàn bộ có thể xuất hiện sau khi uống rượu quá mức, liều thuốc an thần mức độ vừa phải, sử dụng một số loại thuốc bất hợp pháp, hoặc đôi khi một liều benzodiazepine tương đối nhỏ (đặc biệt là midazolam và triazolam).
Các sự kiện có thể gây ra sự mất trí nhớ toàn bộ tạm thời bao gồm
Ngâm mình đột ngột trong nước nóng hoặc lạnh
Gắng sức
Căng thẳng về cảm xúc hoặc tâm lý
Đau
Một số thủ thuật y tế
Quan hệ tình dục
Nghiệm pháp Valsalva
Tuy nhiên, thường không thể xác định được yếu tố kích hoạt nào.
Các triệu chứng và dấu hiệu của mất trí nhớ toàn bộ thoáng qua
Biểu hiện kinh điển của mất trí nhớ toàn bộ tạm thời là
Khởi phát đột ngột mất trí nhớ thuận chiều trầm trọng.
Tuy nhiên, quên ngược chiều ít nghiêm trọng hơn có thể là triệu chứng biểu hiện bệnh.
Các giai đoạn thường kéo dài từ 1 đến 8 giờ nhưng có thể kéo dài từ 30 phút đến 24 giờ (hiếm khi). Bệnh nhân thường bị mất phương hướng về thời gian và địa điểm nhưng thường không mất định hướng bản thân. Nhiều bệnh nhân lo lắng hoặc kích động và có thể liên tục đặt câu hỏi về các sự kiện đang diễn ra (ví dụ: "Chúng ta đang ở đâu?" hoặc "Chuyện gì đã xảy ra?"). Chức năng ngôn ngữ, chú ý, các kỹ năng thị giác không gian và kỹ năng xã hội được giữ lại. Các rối loạn dần dần hồi phục khi giai đoạn quên giảm dần.
Mất trí nhớ lành tính thoáng qua sau khi ăn một chất gì đó rất khác biệt vì loại này:
Là quên chọn lọc ngược chiều (tức là, quên đối với các sự kiện đang diễn ra và trước khi ngộ độc)
Liên quan đặc hiệu đến các sư kiện do ma túy
Không gây lú lẫn (một khi nhiễm độc cấp tính có giải quyết)
Chỉ xuất hiện lại nếu sử dụng lượng thuốc tương đương cùng một loại
Chẩn đoán mất trí nhớ toàn bộ thoáng qua
Đánh giá chủ yếu bằng lâm sàng
Hình ảnh não
Chẩn đoán mất trí nhớ toàn bộ tạm thời chủ yếu dựa vào lâm sàng. Khám thần kinh thường không phát hiện bất kỳ bất thường nào khác ngoài rối loạn trí nhớ. Cần phải loại trừ thiếu máu não.
Các xét nghiệm phải bao gồm công thức máu (CBC), xét nghiệm đông máu và đánh giá trạng thái tăng đông máu. Những xét nghiệm này có thể giúp loại trừ các nguyên nhân có thể khác gây ra chứng mất trí nhớ (ví dụ như thiếu máu trầm trọng, rối loạn đông máu).
MRI não được thực hiện trong giai đoạn mất trí nhớ toàn bộ thoáng qua thường là bình thường; tuy nhiên, MRI rất hữu ích trong việc loại trừ đột quỵ hoặc tổn thương chiếm chỗ. MRI hữu ích nhất sau khi thời gian mất trí nhớ đã được giải quyết. Tại sao các tổn thương lại lộ rõ hơn sau này, khi bệnh nhân đã bình phục thì vẫn chưa rõ.
Điện não đồ (EEG) được thực hiện để kiểm tra hoạt động co giật. Nó thường cho thấy những bất thường không đặc hiệu và không cần thiết trừ khi nghi ngờ có cơn động kinh hoặc các đợt tái phát.
Cần loại trừ các tình trạng sau đây trước khi chẩn đoán chứng mất trí nhớ toàn cầu thoáng qua:
Đột quỵ thiếu máu cục bộ cấp tính liên quan đến vùng hải mã
Chứng mất trí nhớ động kinh thoáng qua
Chứng mất trí nhớ tâm lý
Chứng mất trí nhớ liên quan đến độc tố hoặc ma túy
Chứng mất trí nhớ sau chấn thương
Một đánh giá sâu rộng hơn có thể được thực hiện nếu các đợt mất trí nhớ thoáng qua tái diễn.
Điều trị mất trí nhớ toàn bộ thoáng qua
Điều trị bất kỳ bệnh nền nào khi cần thiết
Không có phương pháp điều trị đặc hiệu nào được chỉ định cho chứng mất trí nhớ toàn bộ thoáng qua. Tuy nhiên, bất kỳ bệnh nền (ví dụ: thiếu máu não cục bộ) đều cần được điều trị.
Tiên lượng về mất trí nhớ toàn bộ thoáng qua
Tiên lượng tốt. Triệu chứng thường kéo dài < 24 giờ. Khi bệnh lý thoái lui, mất trí nhớ giảm đi, nhưng trí nhớ cho các sự kiện trong khi bị bệnh có thể bị mất.
Mặc dù chứng quên toàn bộ thoáng qua thường không tái diễn nhưng khoảng 15% số bệnh nhân có nhiều hơn một đợt bệnh.
Nguy cơ đột quỵ không tăng.
Những điểm chính
Mất trí nhớ toàn bộ thoáng qua thường ảnh hưởng đến bệnh nhân từ 50 đến 70 tuổi.
Chụp MRI não khuếch tán theo trọng số có độ phân giải cao để loại trừ bệnh nền (ví dụ: thiếu máu não cục bộ) là nguyên nhân gây ra các triệu chứng.
Mặc dù những ký ức đã mất có thể không phục hồi được, nhưng chức năng của bộ nhớ có xu hướng hồi phục trong vòng 24 giờ, và các giai đoạn bệnh thường không tái diễn.