Ngưng thở khi ngủ do trung ương (CSA) ít phổ biến hơn nhiều so với ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) bao gồm nhiều giai đoạn đóng một phần hoặc hoàn toàn đường hô hấp trên xảy ra trong khi ngủ và dẫn đến ngừng thở (được định nghĩa là khoảng thời gian ngưng... đọc thêm nhưng không hiếm gặp. Ngưng thở khi ngủ do trung ương hiện diện ở khoảng 0,9% số người trong cộng đồng (1 Tài liệu tham khảo chung Ngưng thở trung ương khi ngủ (CSA) là một nhóm không đồng nhất các điều kiện được đặc trưng bởi sự thay đổi trong điều khiển thông khí mà không bị tắc nghẽn đường thở. Hầu hết các điều kiện... đọc thêm ). Ngưng thở khi ngủ do trung ương phổ biến hơn ở người cao tuổi, nam giới và bệnh nhân mắc bệnh tim mạch. Ngưng thở khi ngủ do trung ương cũng có thể xảy ra ở trẻ em (2 Tài liệu tham khảo chung Ngưng thở trung ương khi ngủ (CSA) là một nhóm không đồng nhất các điều kiện được đặc trưng bởi sự thay đổi trong điều khiển thông khí mà không bị tắc nghẽn đường thở. Hầu hết các điều kiện... đọc thêm ).
Tài liệu tham khảo chung
1. Donovan LM, Kapur VK: Prevalence and characteristics of central compared to obstructive sleep apnea: analyses from the sleep heart health study cohort. Sleep 39(7):1353-9, 2016. doi: 10.5665/sleep.5962. PMID: 27166235; PMCID: PMC4909617.
2. McLaren AT, Bin-Hasan S, Narang I: Diagnosis, management and pathophysiology of central sleep apnea in children. Paediatr Respir Rev 30:49-57, 2019. doi:10.1016/j.prrv.2018.07.005
Sinh bệnh học của ngưng thở khi ngủ do trung ương
Không giống như ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) bao gồm nhiều giai đoạn đóng một phần hoặc hoàn toàn đường hô hấp trên xảy ra trong khi ngủ và dẫn đến ngừng thở (được định nghĩa là khoảng thời gian ngưng... đọc thêm , trong đó tắc nghẽn đường thở hạn chế luồng không khí, ngưng thở khi ngủ do trung ương (CSA) là do những thay đổi của trung khu hô hấp, trong khi ngủ phụ thuộc nhiều vào nồng độ carbon dioxit. Phân biệt hai cơ chế:
Ngưng thở khi ngủ do trung ương liên quan đến giảm thông khí: Giảm khả năng thông khí dẫn đến giảm tạm thời và/hoặc tạm dừng hô hấp.
Ngưng thở khi ngủ do trung ương liên quan đến tăng thông khí: Tăng khả năng thông khí trong khi ngủ dẫn đến giảm CO2 máu, gây ra sự giảm thông khí bù trừ, nếu kéo dài một cách bất thường, dẫn đến ngưng thở do trung ương tái phát suốt ngày đêm.
Ngưng thở khi ngủ do trung ương liên quan đến giảm thông khí thường xảy ra ở những bệnh nhân có rối loạn ở hệ thần kinh trung ương hoặc ở thần kinh cơ trực tiếp làm suy giảm khả năng thông khí, dẫn đến nồng độ CO2 cao (CO2 tăng trong máu). Hiếm khi, bệnh nhân bị suy giảm đáp ứng thụ thể hóa học đối với chứng tăng CO2 máu (giảm thông khí phế nang nguyên phát).
Nghịch lý thay, hầu hết ngưng thở khi ngủ do trung ương đều liên quan đến các giai đoạn tăng thông khí. Tăng thông khí thoáng qua vì bất kỳ lý do gì có thể vượt quá mức carbon dioxit mục tiêu, gây ra tình trạng giảm CO2 máu. Ở hầu hết mọi người, cơ chế bù trừ phục hồi thông khí bình thường mặc dù giảm CO2 máu. Ở những bệnh nhân có ngưng thở khi ngủ do trung ương, các cơ chế bù trừ không đáp ứng đủ nhanh và tình trạng giảm CO2 máu gây ra các giai đoạn giảm thông khí và/hoặc ngưng thở dẫn đến tăng CO2 máu. Bệnh nhân có thể lặp lại chu kỳ giữa tăng thông khí và giảm thông khí, như trong kiểu thở Cheyne-Stokes, trong đó bệnh nhân có những khoảng thời gian ngưng thở ngắn, sau đó là thở nhanh hơn và sâu hơn, sau đó trở nên chậm hơn và nông hơn cho đến khi họ ngưng thở trở lại và lặp lại chu kỳ đó.
Rối loạn thông khí xảy ra chủ yếu trong khi ngủ vì trong lúc thức có thêm các kích thích bên ngoài đối với hô hấp.
Ngưng thở khi ngủ do trung ương có thể cản trở giấc ngủ đủ để gây buồn ngủ ban ngày quá mức Mất ngủ và buồn ngủ ban ngày quá mức (EDS) Nhiều bệnh lý giấc ngủ biểu hiện với mất ngủ và buồn ngủ ban ngày quá mức (EDS). Mất ngủ là khó bắt đầu hoặc khó duy trì giấc ngủ, thức dậy sớm, hoặc cảm giác ngủ không thoải mái. EDS là tình... đọc thêm .
Căn nguyên của ngưng thở trung ương khi ngủ
Các nguyên nhân gây ngưng thở khi ngủ do trung ương liên quan đến giảm thông khí kèm theo tăng CO2 máu bao gồm suy giáp Suy giáp Chứng suy giáp là thiếu hụt hormone tuyến giáp. Các triệu chứng bao gồm không dung nạp lạnh, mệt mỏi và tăng cân. Các dấu hiệu có thể bao gồm vẻ mặt điển hình, giọng nói chậm khàn và da khô... đọc thêm , tổn thương thần kinh (ví dụ: nhồi máu thân não, viêm não Viêm não Viêm não là tình trạng viêm nhu mô não do vi rút xâm nhập trực tiếp hoặc xảy ra như một biến chứng miễn dịch sau nhiễm trùng do phản ứng quá mẫn với vi rút hoặc một protein lạ khác. Triệu chứng... đọc thêm , dị tật loại Chiari II) và một số loại thuốc (phổ biến nhất là opioid – bao gồm cả methadone).
Hội chứng giảm thông khí trung tâm bẩm sinh (lời nguyền Ondine) là một dạng ngưng thở khi ngủ do trung ương vô căn hiếm gặp biểu hiện ở trẻ sơ sinh, trong một số trường hợp có liên quan đến bệnh Hirschsprung Bệnh Hirschsprung Bệnh Hirschsprung là một dị tật bẩm sinh bao gồm không có sự tồn tại của tế bào thần kinh (và do đó mất khả năng phân bố thần kinh) ở ruột dưới, thường giới hạn ở đại tràng, dẫn đến tắc một... đọc thêm . Đột biến gen PHOX2 là nguyên nhân của 80 đến 90% trường hợp. Đột biến này tạo ra các kiểu hình khác nhau. Các trường hợp rõ ràng về mặt lâm sàng được di truyền theo kiểu gen trội. Có thể thấy giảm thông khí khi ngủ ở cha mẹ.
Một tình trạng cực kỳ hiếm gặp có thể gây ra ngưng thở khi ngủ do trung ương là hội chứng béo phì khởi phát nhanh (tăng cân rõ rệt trong < 1 năm) kèm theo rối loạn chức năng vùng dưới đồi, giảm thông khí và rối loạn điều hòa thần kinh thực vật (ROHHAD); nguyên nhân là do nhiều yếu tố. Bệnh nhân hiện ở thập kỷ thứ hai hoặc thứ ba, thường sau một căng thẳng như nhiễm trùng hoặc phẫu thuật.
Ngưng thở khi ngủ do trung ương liên quan đến tăng thông khí xảy ra ở độ cao lớn ở những người khỏe mạnh do hậu quả của tình trạng thiếu oxy do giảm áp. Nó cũng xảy ra ở những bệnh nhân bị suy tim Suy tim (HF) Suy tim (HF) là một hội chứng rối loạn chức năng tâm thất. Suy thất trái (LV) gây khó thở và mệt mỏi và suy thất phải (RV) gây tích tụ dịch ngoại vi và tích tụ dịch trong ổ bụng; các tâm thất... đọc thêm và đôi khi trong quá trình điều trị chứng ngưng thở do tắc nghẽn Điều trị Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) bao gồm nhiều giai đoạn đóng một phần hoặc hoàn toàn đường hô hấp trên xảy ra trong khi ngủ và dẫn đến ngừng thở (được định nghĩa là khoảng thời gian ngưng... đọc thêm .
Các triệu chứng và dấu hiệu của ngưng thở trung ương khi ngủ
Ngưng thở khi ngủ do trung ương có thể không có triệu chứng, do những người chăm sóc hoặc bạn cùng giường phát hiện, những người này nhận thấy những khoảng dừng hô hấp dài, lặng lẽ và hơi thở nông, sau đó là thở gấp hoặc ngủ không yên.
Khi các triệu chứng xảy ra, bệnh nhân có thể cảm thấy buồn ngủ quá mức vào ban ngày Mất ngủ và buồn ngủ ban ngày quá mức (EDS) Nhiều bệnh lý giấc ngủ biểu hiện với mất ngủ và buồn ngủ ban ngày quá mức (EDS). Mất ngủ là khó bắt đầu hoặc khó duy trì giấc ngủ, thức dậy sớm, hoặc cảm giác ngủ không thoải mái. EDS là tình... đọc thêm (đôi khi được gọi là buồn ngủ lúc thức giấc), thờ ơ và đau đầu vào buổi sáng.
Chẩn đoán ngưng thở trung ương khi ngủ
Đánh giá lâm sàng
Thông thường phải đo đa ký giấc ngủ
Chẩn đoán ngưng thở khi ngủ do trung ương dựa trên các dấu hiệu lâm sàng và, khi cần thiết, được xác nhận bằng cách kiểm tra giấc ngủ tại nhà bằng thiết bị cầm tay hoặc trong phòng thí nghiệm giấc ngủ bằng cách sử dụng kỹ thuật chụp đa ký giấc ngủ Xét nghiệm Gần một nửa dân số ở Hoa Kỳ có các vấn đề liên quan đến giấc ngủ. Bệnh lý về giấc ngủ có thể gây ra rối loạn cảm xúc, khó ghi nhớ, khả năng vận động kém, làm việc không hiệu quả và tăng nguy... đọc thêm . Tuy nhiên, việc kiểm tra có thể không cần thiết nếu nguyên nhân rõ ràng và có thể đảo ngược (ví dụ: đi du lịch ở độ cao lớn, suy tim Suy tim (HF) Suy tim (HF) là một hội chứng rối loạn chức năng tâm thất. Suy thất trái (LV) gây khó thở và mệt mỏi và suy thất phải (RV) gây tích tụ dịch ngoại vi và tích tụ dịch trong ổ bụng; các tâm thất... đọc thêm ) hoặc ở những bệnh nhân không có triệu chứng.
Để chẩn đoán nguyên nhân hệ thống thần kinh trung ương của chứng ngưng thở có tăng CO2 máu, có thể chỉ định chụp não hoặc thân não. Khí máu động mạch và nồng độ bicarbonate trong lúc thức giấc rất hữu ích để phân biệt tình trạng tăng CO2 máu với sinh lý bệnh học giảm CO2 máu.
Điều trị ngưng thở trung ương khi ngủ
Điều trị nguyên nhân
Chăm sóc hỗ trợ
Điều trị ban đầu của ngưng thở khi ngủ do trung ương là xử trí tối ưu các bệnh nền và tránh hoặc giảm sử dụng các opioid, rượu và các loại thuốc an thần khác (1 Tài liệu tham khảo về điều trị Ngưng thở trung ương khi ngủ (CSA) là một nhóm không đồng nhất các điều kiện được đặc trưng bởi sự thay đổi trong điều khiển thông khí mà không bị tắc nghẽn đường thở. Hầu hết các điều kiện... đọc thêm ). Điều trị bước 2 cho những bệnh nhân có triệu chứng có thể là thử bổ sung oxy hoặc ở những bệnh nhân bị ngưng thở khi ngủ do trung ương có tăng CO2 máu có triệu chứng mặc dù đã có các phương pháp điều trị khác, có thể chỉ định thông khí áp lực dương không xâm lấn Thông khí áp lực dương không xâm nhập (NIPPV) Thông khí cơ học có thể Không xâm lấn, liên quan đến các loại mặt nạ Xâm nhập, bao gồm đặt nội khí quản Lựa chọn và sử dụng các kỹ thuật thích hợp đòi hỏi sự hiểu biết về cơ học hô hấp. Có nhiều... đọc thêm .
Đối với những bệnh nhân bị ngưng thở khi ngủ do trung ương và kiểu thở Cheyne-Stokes, oxy bổ sung có thể làm giảm các đợt ngưng thở và giảm thở; phương thức đường thở dương đã được sử dụng, nhưng hiệu quả không rõ ràng.
Acetazolamide, gây toan chuyển hóa và kích thích hô hấp, có hiệu quả đối với ngưng thở khi ngủ do trung ương do độ cao và hữu ích ở một số bệnh nhân suy tim.
Tạo nhịp điện của cơ hoành, thường được thực hiện bằng cách kích thích dây thần kinh cơ hoành qua đường tĩnh mạch, là một phương án, chẳng hạn như đối với trẻ em > 2 tuổi bị hội chứng giảm thông khí do trung ương bẩm sinh hoặc đối với người lớn bị ngưng thở khi ngủ do trung ương tái phát có triệu chứng. Các hệ thống kích thích cơ hoành hoặc dây thần kinh cơ hoành lập trình được có thể tạo ra kiểu thở nhịp nhàng giúp ổn định thể tích khí lưu thông, luồng không khí và quá trình oxy hóa, điều hòa hơi thở trong khi ngủ và có khả năng làm thay đổi diễn biến bệnh (2 Tài liệu tham khảo về điều trị Ngưng thở trung ương khi ngủ (CSA) là một nhóm không đồng nhất các điều kiện được đặc trưng bởi sự thay đổi trong điều khiển thông khí mà không bị tắc nghẽn đường thở. Hầu hết các điều kiện... đọc thêm ).
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Dempsey JA: Central sleep apnea: misunderstood and mistreated! F1000Res. 8:F1000 Faculty Rev-981, 2019. doi: 10.12688/f1000research.18358.1
2. Schwartz AR, Sgambati FP, James KJ, et al: Novel phrenic nerve stimulator treats Cheyne-Stokes respiration: polysomnographic insights. J Clin Sleep Med 16(5):817–820, 2020. doi: 10.5664/jcsm.8328
Thông tin thêm
Sau đây là các tài nguyên tiếng Anh có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của các tài nguyên này.
American Thoracic Society: What is Central Sleep Apnea in Adults?: Two page central sleep apnea summary for patients
American Academy of Sleep Medicine: Detailed patient information explaining the importance of healthy sleep and treatment options for sleep disorders