Tạo xương bất toàn là một rối loạn collagen di truyền gây ra sự mỏng manh bất thường của xương và đôi khi đi kèm với mất thính giác thần kinh, củng mạc mắt xanh, tạo răng bất toàn, và sự tăng vận động của khớp. Chẩn đoán thường dựa vào lâm sàng. Điều trị bao gồm hormone tăng trưởng đối với một số thể, bisphosphonates và denosumab.
Có 4 loại chính của bệnh tạo xương bất toàn (1):
I: Củng mạc nhẹ, xanh dương
II: Củng mạc xanh dương gây tử vong trẻ sơ sinh
III: Màu củng mạc tăng dần, thay đổi
IV: Thay đổi và biến dạng, màu củng mạc bình thường
Kiểu di truyền của họ thường là gen trội trên nhiễm sắc thể thường. 90% số người mắc một trong những loại chính này có đột biến gen mã hóa chuỗi pro-alpha của procollagen loại I (một thành phần cấu trúc của xương, dây chằng và gân), COL1A1 hoặc COL1A2.
Có một số loại khác, hiếm hơn (loại V đến XXI), do các đột biến ở các gen khác nhau gây ra.
Tài liệu tham khảo
1. Van Dijk FS, Sillence DO: Osteogenesis imperfecta: Clinical diagnosis, nomenclature and severity assessment. Am J Med Genet A 164A(6):1470–1481, 2014 doi: 10.1002/ajmg.a.36545. Clarification and additional information. Am J Med Genet A 167A(5):1178, 2015 doi: 10.1002/ajmg.a.36784
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh tạo xương bất toàn
Nghe kém xuất hiện ở 50% đến 65% trong số tất cả các bệnh nhân mắc bệnh tạo xương bất toàn và có thể xảy ra ở bất kỳ loại nào trong 4 thể chính.
Nhóm I là nhẹ nhất. Các triệu chứng và dấu hiệu ở một số bệnh nhân chỉ có củng mạc mắt xanh (do thiếu mô liên kết cho phép các mạch máu phía dưới được nhìn thấy) và đau cơ xương khớp do tăng động khớp. Gãy xương tái phát ở trẻ em là có thể.
Loại II (loại gây tử vong sơ sinh hoặc tạo xương bất toàn bẩm sinh) là nặng nhất và gây tử vong. Gãy nhiều xương bẩm sinh gây hậu quả ngắn các xương chi. Củng mạc mắt màu xanh. Hộp sọ mềm và khi ấn vào, cảm thấy như một túi xương. Vì hộp sọ mềm, chấn thương trong khi sinh có thể gây ra xuất huyết trong sọ và thai chết lưu, hoặc trẻ sơ sinh có thể chết đột ngột trong vài ngày hoặc vài tuần đầu đời.
Loại III tiến triển và là dạng tạo xương bất toàn không gây tử vong nặng nhất. Bệnh nhân nhóm III có vóc dáng ngắn, cột sống cong vẹo và gãy xương tái phát. Đầu to với mặt hình tam giác và biến dạng xương ức là phổ biến. Màu sắc củng mạc mắt thay đổi.
Loại IV trung gian trong mức độ nghiêm trọng. Tỷ lệ sống sót cao. Thể này hay thay đổi và gây biến dạng. Xương dễ gãy ở thời thơ ấu trước tuổi vị thành niên. Củng mạc mắt thường có màu sắc bình thường. Chiều cao thấp ở mức trung bình. Chẩn đoán chính xác là rất quan trọng vì những bệnh nhân này có thể được hưởng lợi từ điều trị.
Chẩn đoán bệnh tạo xương bất toàn
Đánh giá lâm sàng
Đôi khi cần làm phân tích type I procollagen hoặc xét nghiệm di truyền
Chẩn đoán tạo xương bất toàn thường là lâm sàng, nhưng không có tiêu chuẩn.
Phân tích các procolagen loại I từ các nguyên bào sợi nuôi cấy (từ sinh thiết da) hoặc phân tích gen COL1A1 và COL1A2 có thể được sử dụng khi chẩn đoán lâm sàng không rõ ràng.
Tạo xương bất toàn mức độ nặng có thể được phát hiện trong tử cung bằng siêu âm cấp II.
Điều trị bệnh tạo xương bất toàn
Hormone tăng trưởng
Bisphosphonates
Đôi khi dùng denosumab
Đôi khi dùng vitamin D
Hormone tăng trưởng giúp trẻ đáp ứng nhu cầu tăng trưởng (loại I và IV).
Điều trị bằng bisphosphonates nhằm tăng mật độ xương và giảm đau xương và nguy cơ gãy xương (1). Pamidronate đường tĩnh mạch (0,5 đến 3 mg/kg x 1 lần/ngày trong 3 ngày, lặp lại khi cần thiết, 4 đến 6 tháng một lần) hoặc alendronate uống (1 mg/kg, tối đa 20 mg, 1 lần/ngày) được sử dụng.
Denosumab là một thuốc ức chế mạnh quá trình hủy xương do hủy cốt bào và thường được dùng dưới dạng tiêm. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng loại thuốc này có lợi ở một số bệnh nhân mắc tạo xương bất toàn (2).
Bổ sung vitamin D nên được dùng cho những người bị thiếu hormone này.
Phẫu thuật chỉnh hình, vật lý trị liệu và liệu pháp lao động giúp ngăn ngừa gãy xương và cải thiện chức năng.
Cấy ốc tai được chỉ định trong một số trường hợp trẻ khiếm thính.
Tài liệu tham khảo về điều trị
1. Dwan K, Phillipi CA, Steiner RD, Basel D: Bisphosphonate therapy for osteogenesis imperfecta. Cochrane Database Syst Rev CD005088, 2016 doi: 10.1002/14651858.CD005088.pub4
2. Li G, Jin Y, Levine MAH, et al: Systematic review of the effect of denosumab on children with osteogenesis imperfecta showed inconsistent findings. Acta Paediatr 107(3):534–537, 2018 doi: 10.1111/apa.14154
Thông tin thêm
Tài nguyên bằng tiếng Anh sau đây có thể hữu ích. Vui lòng lưu ý rằng CẨM NANG không chịu trách nhiệm về nội dung của tài liệu này.
Osteogenesis Imperfecta (OI) Foundation: An organization providing support, education, and research information about OI