Von Hippel-Lindau (VHL) là một hội chứng thần kinh da xảy ra ở 1 trong số 36.000 người và là di truyền trội trên nhiễm sắc thể thường Tính trạng trội trên nhiễm sắc thể thường Di truyền một gen đơn (theo thuyêt di truyền của Mendel) dễ phân tích nhất và được hiểu rõ nhất. Nếu biểu hiện của một tính trạng chỉ cần một gen (một allele), thì tính trạng đó được coi là... đọc thêm với sự thâm nhập đa dạng. Các gen gây bệnh VHL là gen ức chế khối u nằm trên cánh ngắn của nhiễm sắc thể số 3 (3p25.3). Hơn 1500 đột biến khác nhau trong gen này đã được phát hiện ở bệnh nhân VHL. Ở 20% số người bị ảnh hưởng, gen bất thường xuất hiện như là một đột biến mới.
VHL phổ biến nhất nguyên nhân
U nguyên bào mạch máu tiểu não
u mạch võng mạc
Khối u, bao gồm u tủy thượng thận u tuỷ thượng thận. U tủy thượng thận là một khối u giải phóng catecholamine của các tế bào ưa crôm nằm ở thượng thận. Nó gây tăng huyết áp dai dẳng hoặc tăng huyết áp kịch phát. Chẩn đoán là bằng cách đo các sản... đọc thêm và u nang (thận, gan, tuyến tụy, hoặc đường sinh dục), có thể xảy ra ở các cơ quan khác. Khoảng 10% số người có VHL phát triển khối u nội tạng ở tai trong, đe dọa đến thính giác. Nguy cơ phát triển carcinoma tế bào thận Ung thư tế bào thận Ung thư tế bào thận (RCC) là ung thư thận phổ biến nhất. Các triệu chứng có thể bao gồm tiểu máu, đau mạn sườn, sờ thấy u và sốt không rõ nguyên nhân. Tuy nhiên, thường không có triệu chứng... đọc thêm tăng theo tuổi và 60 tuổi có thể cao lên đến 70%.
Các biểu hiện thường xuất hiện ở độ tuổi từ 10 đến 30 nhưng có thể xuất hiện sớm hơn.
Triệu chứng và dấu hiệu của VHL
Các triệu chứng của VHL phụ thuộc vào kích cỡ và vị trí của khối u. Triệu chứng có thể bao gồm nhức đầu, chóng mặt, suy nhược, mất thẩm mỹ, thị lực kém, và cao huyết áp.
Các u máu võng mạc, phát hiện trực tiếp bằng soi đáy mắt, xuất hiện như một giãn động mạch từ trung tâm đến một khối u ngoại biên với mạch máu bị ứ đọng. Các khối u mạch này thường không có triệu chứng, nhưng nếu chúng nằm ở vị trí trung tâm và mở rộng, chúng có thể dẫn đến mất thị giác đáng kể. Những khối u này làm tăng nguy cơ bong võng mạc, phù hoàng mạch, và tăng nhãn áp.
Không điều trị, VHL có thể dẫn đến chứng mù, tổn thương não, hoặc tử vong. Tử vong thường là kết quả của các biến chứng của u mạch máu đa nang hoặc ung thư biểu mô tế bào thận.
Chẩn đoán VHL
Soi đáy mắt trực tiếp
Chẩn đoán hình ảnh CNS, MRI điển hình
Đôi khi xét nghiệm di truyền phân tử
Bệnh Von Hippel-Lindau được chẩn đoán khi đáp ứng một trong các tiêu chí sau:
Tiền sử gia đình có VHL và có ≥ 1 khối u VHL (u nguyên bào mạch máu ở võng mạc, ở não hoặc ở tủy sống; u tế bào ưa crôm; ung thư biểu mô tế bào thận; hoặc khối u nội tiết tuyến tụy)
Hai hoặc nhiều khối u VHL đặc trưng ở những bệnh nhân không có tiền sử gia đình về VHL
Nếu các đặc điểm lâm sàng không đưa ra kết luận, chẩn đoán cũng có thể được thiết lập bằng cách sử dụng xét nghiệm di truyền phân tử để xác định đột biến gen VHL.
Nếu một đột biến đặc hiệu đối với gen VHL được xác định ở bệnh nhân, nên làm xét nghiệm di truyền để xác định xem các thành viên trong gia đình có nguy cơ cũng có đột biến đó hay không.
Điều trị VHL
Phẫu thuật hoặc xạ trị
Đối với các khối u thần kinh võng mạc, laser hoặc liệu pháp lạnh
Theo dõi thường xuyên
Điều trị thường bao gồm phẫu thuật cắt bỏ khối u trước khi nó trở nên có hại. Pheochromocytomas được phẫu thuật cắt bỏ; đôi khi cần tiếp tục điều trị tăng huyết áp Điều trị Tăng huyết áp là tình trạng tăng liên tục của huyết áp tâm thu lúc nghỉ (≥ 130 mmHg) hoặc huyết áp tâm trương lúc nghỉ (≥ 80 mm Hg), hoặc cả hai. Tăng huyết áp mà không có nguyên nhân rõ ràng... đọc thêm . Ung thư biểu mô tế bào thận được phẫu thuật cắt bỏ; ung thư tiến triển có thể đáp ứng với điều trị bằng thuốc Điều trị giảm nhẹ Ung thư tế bào thận (RCC) là ung thư thận phổ biến nhất. Các triệu chứng có thể bao gồm tiểu máu, đau mạn sườn, sờ thấy u và sốt không rõ nguyên nhân. Tuy nhiên, thường không có triệu chứng... đọc thêm . Một số khối u có thể được điều trị bằng bức xạ liều cao tập trung.
Belzutifan, một thuốc ức chế yếu tố 2 alpha gây giảm oxy máu, đường uống, hiện có sẵn để sử dụng cho bệnh nhân người lớn bị ung thư biểu mô tế bào thận, u nguyên bào mạch máu ở hệ thần kinh trung ương hoặc khối u nội tiết tuyến tụy không cần phẫu thuật cắt bỏ ngay lập tức. Liều khuyến cáo là 120 mg uống 1 lần/ngày. Thuốc này có thể được sử dụng cho đến khi bệnh tiến triển hoặc xuất hiện độc tính không thể chấp nhận được.
Thông thường, khối u máu võng mạc được điều trị bằng laser hoặc liệu pháp lạnh để bảo vệ thị lực.
Sử dụng propranolol để giảm kích thước của u mạch máu đang được nghiên cứu.
Sàng lọc để kiểm tra các biến chứng và điều trị sớm có thể cải thiện tiên lượng.
Sàng lọc các biến chứng
Nếu các tiêu chuẩn chẩn đoán cho VHL được đáp ứng, bệnh nhân cần được kiểm tra định kỳ để phát hiện các biến chứng của VHL vì phát hiện sớm là chìa khóa để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Giám sát định kỳ nên bao gồm những việc sau (1 Tài liệu tham khảo về sàng lọc Bệnh Von Hippel-Lindau là một rối loạn thần kinh di truyền hiếm gặp đặc trưng bởi các khối u lành tính và ác tính ở nhiều cơ quan. Chẩn đoán được thực hiện bằng cách sử dụng các tiêu chí lâm... đọc thêm ):
Bệnh sử và khám thực thể hàng năm
Khám mắt có giãn đồng tử hàng năm bắt đầu từ giai đoạn sơ sinh để tầm soát u nguyên bào mạch máu
Theo dõi huyết áp hàng năm bắt đầu từ 2 tuổi để tầm soát u tế bào ưa crôm
Đo metanephrines phân đoạn trong nước tiểu hoặc huyết tương hàng năm bắt đầu từ 5 tuổi để sàng lọc u tế bào ưa crôm
Chụp MRI não và cột sống 2 năm một lần, bắt đầu từ 11 tuổi để tầm soát u nguyên bào mạch máu ở hệ thần kinh trung ương
Thính lực đồ 2 năm một lần, bắt đầu từ 11 tuổi để tầm soát các khối u túi ống nội bạch huyết
Chụp MRI bụng hoặc siêu âm 2 năm một lần, bắt đầu từ 15 tuổi để tầm soát ung thư biểu mô tế bào thận, u tế bào ưa crôm và khối u tuyến tụy
Những người không đáp ứng tiêu chuẩn chẩn đoán VHL nhưng có đột biến dòng mầm hoặc chưa được xét nghiệm nhưng là thành viên gia đình cấp độ 1 và độ 2 của bệnh nhân VHL cũng nên được sàng lọc bằng cách sử dụng các phương pháp sau:
Đánh giá hàng năm về các triệu chứng thần kinh và các vấn đề về thị lực và thính giác
Khám mắt hàng năm để tìm rung giật nhãn cầu, lác và đồng tử trắng
Theo dõi huyết áp hàng năm
Tài liệu tham khảo về sàng lọc
1. Maher ER: Bệnh Von Hippel-Lindau Curr Mol Med 4(8):833–842, 2004. doi: 10.2174/1566524043359827