Trào ngược bàng quang niệu quản (VUR)

Trào ngược bàng quang niệu quản là dị tật bẩm sinh thường gặp nhất do sự phát triển bất thường bẩm sinh của niệu đạo bàng quang. Sự phát triển không hoàn chỉnh của đường hầm niệu quản trong niêm mạc bàng quang gây ra mất chức năng van niệu quản bàng quang, cho phép nước tiểu chảy ngược vào niệu quản và bể thận. Trào ngược có thể xảy ra ngay cả khi đường hầm bình thường nếu áp lực bàng quang tăng do tắc nghẽn cổ bàng quang hoặc rối loạn chức năng bài tiết nước tiểu. Rối loạn chức năng bài tiết nước tiểu bao gồm việc tiểu không thường xuyên, táo bón, hoặc cả hai, có thể kéo dài tình trạng trào ngược bàng quang niệu quản.

Sự trào ngược của nước tiểu từ bàng quang vào niệu quản có thể gây tổn thương đến đường niệu trên do nhiễm khuẩn và đôi khi do tăng áp suất thủy tĩnh. Các vi khuẩn trong đường tiểu có thể dễ dàng đi theo luồng trào ngược trở lại đường tiểu trên, dẫn đến nhiễm trùng nhu mô thận tái phát có nguy cơ sẹo thận. Sẹo thận có thể gây ra chứng cao huyết áp và đôi khi rối loạn chức năng thận. Trào ngược bàng quang niệu quản là nguyên nhân gây nhiễm trùng đường tiểu (UTI) ở trẻ em; khoảng 30% đến 40% số trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi bị nhiễm trùng đường tiểu (UTI) có trào ngược bàng quang niệu quản.

Trẻ em thường có tiền sử mắc bệnh thận ứ nước ở thai nhi hoặc nhiễm trùng đường tiểu có sốt, hoặc trẻ được phát hiện mắc bệnh VUR sau khi làm các xét nghiệm sàng lọc vì trẻ có anh chị em mắc bệnh VUR. Lên đến 25% số anh chị em có thể có VUR. Do đó, cha mẹ có thể chọn sàng lọc những anh chị em không có triệu chứng. Hiếm khi, trẻ em có huyết áp cao, thường là kết quả lâu dài của sẹo thận. Trẻ bị nhiễm trùng đường tiểu có thể bị sốt, đau vùng bụng hoặc sườn, tiểu khó,tiểu nhiều lần, tiểu dắt, đái rỉ hoặc hiếm khi có đái máu.

Một số trẻ không có triệu chứng.

• Siêu âm

• Chụp bàng quang niệu đạo ngược dòng (VCUG)

• Đôi khi xạ hình thận

Xét nghiệm nước tiểu và nuôi cấy được thực hiện để phát hiện nhiễm trùng. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, thường cần phải đặt sonde tiểu để lấy mẫu nước tiểu.

Đánh giá bao gồm siêu âm của thận, niệu quản và bàng quang trước và sau khi đi tiểu, và sau đó là chụp bàng quang niệu đạo ngược dòng. Siêu âm thận được sử dụng để đánh giá kích thước thận, thận ứ nước và sẹo thận. Chụp bàng quag niệu đạo được sử dụng để chẩn đoán trào ngược bàng quang niệu quản và đánh giá các dị tật bàng quang khác. Có thể sử dụng hình ảnh chụp đồng vị phóng xạ (xạ hình thận) để theo dõi trào ngược. Phát hiện các tổn thương nhu mô thận do nhiễm trùng cấp tính hoặc sẹo được chẩn đoán tốt nhất bằng việc chụp xạ hình thận khi được chỉ định. Nghiên cứu niệu động học, khi thích hợp, có thể cho thấy áp cao trong bàng quang.

Các hình ảnh trào ngược bàng quang niệu quản trên phim chụp bàng quang niệu đạo ngược dòng được chia theo thang từ I đến V (xem bảng Các mức độ trào ngược bàng quang. Mức độ trào ngược có thể bị ảnh hưởng bởi dung tích bàng quang và vận động bàng quang.

• Nhẹ: Lớp I và II

• Trung bình: Lớp III

• Nặng: Lớp IV và V

• Đôi khi thuốc kháng sinh dự phòng

• Đôi khi tiêm chất độn hoặc ghép lại niệu quản

Trào ngược bàng quang niệu quản từ nhẹ đến trung bình thường tự khỏi trong vài tháng hoặc vài năm. Điều rất quan trọng là giữ trẻ khỏi bị nhiễm trùng. Trước đây, trẻ trào ngược bàng quang niệu quản từ nhẹ đến trung bình được điều trị dự phòng kháng sinh hàng ngày, nhưng hiện nay không có sự đồng thuận về điều này. Hầu hết các bác sĩ tiết niệu nhi đề nghị dự phòng kháng sinh cho trường hợp trào ngược bàng quang niệu quản nặng ở mọi lứa tuổi và cho trường hợp trào ngược bàng quang niệu quản mức độ II đến V ở trẻ < 2 tuổi và đối với trẻ em bị nhiễm trùng đường tiểu tái phát không phụ thuộc vào VUR Có nhiều khuyến cáo về tuổi và cân nặng đối với kháng sinh, nhưng thông thường, trẻ em được dùng trimethoprim/sulfamethoxazole trước khi đi ngủ, nitrofurantoin vào buổi ăn trưa, hoặc cephalexin hai lần mỗi ngày.

Trào ngược bàng quang niệu quản nặng kèm theo tăng áp lực trong bang quang được điều trị bằng thuốc kháng cholinergic (ví dụ, oxybutynin, solifenacin succinate) và hiếm khi phẫu thuật (như là tiêm độc tố botulinum hoặc mở bàng quang). Bệnh nhân bị rối loạn chức năng của ruột và bàng quang được hưởng lợi từ việc thay đổi hành vi có hoặc không có phản hồi sinh học.

Triệu chứng trào ngược (nhiễm trùng tái phát, suy thận, sẹo thận hoặc rối loạn chức năng bàng quang) được điều trị bằng phẫu thuật nội soi tiêm chất độn vào niệu quản (ví dụ, dextranomer/axit hyaluronic) hoặc cấy ghép lại niệu quản.