Thất ngôn

Thất ngôn thường là hậu quả của những bệnh lý không gây tổn thương tiến triển (ví dụ: đột quỵ, chấn thương đầu, viêm não); trong những trường hợp như thế, thất ngôn không nặng lên. Đôi khi, thất ngôn do một bệnh lý tiến triển (ví dụ: u não tiến triển, sa sút trí tuệ); trong những trường hợp như vậy, thất ngôn dần dần nặng lên.

Thất ngôn được chia khái quát thành hai nhóm thất ngôn tiếp nhận và thất ngôn biểu đạt.

• Thất ngôn tiếp nhận (cảm giác, thuần thục, hoặc Wernicke): Bệnh nhân không thể hiểu được các từ hoặc nhận ra các biểu tượng thính giác, thị giác, hoặc xúc giác. Nó được gây ra bởi một bệnh lý của hồi sau trên thùy thái dương bên bán cầu ưu thế (vùng Wernicke). Thông thường, mất khả năng đọc (mất khả năng đọc từ) cũng xuất hiện.

• Thất ngôn biểu đạt (vận động, không trôi chảy hoặc Broca). Khả năng tạo ra từ ngữ bị suy giảm, nhưng khả năng hiểu và khả năng khái niệm hóa được duy trì tương đối. Đó là do bệnh lý ảnh hưởng đến khu vực thùy trán hoặc vùng trán đỉnh trái, bao gồm khu vực Broca. Nó thường gây ra mất khả năng ghi chép (mất khả năng viết) và làm giảm khả năng đọc.

Có nhiều loại thất ngôn khác (xem bảng Các loại thất ngôn), có thể trùng lặp đáng kể. Không có hệ thống phân loại thất ngôn nào là lý tưởng. Mô tả các loại thiếu sót thường là cách chính xác nhất để mô tả một chứng thất ngôn nhất định.

Mất khả năng gọi tên (không có khả năng đặt tên đồ vật) thường xảy ra ở tất cả các dạng thất ngôn.

• Sự khác biệt từ các vấn đề giao tiếp khác

• Thăm khám thần kinh tại giường

• Các bài kiểm tra thần kinh - tâm lý

• Hình ảnh não

Tương tác bằng lời thường có thể xác định tổng quát hiện tượng mất khả năng ngôn ngữ. Tuy nhiên, thầy thuốc lâm sàng nên cố gắng phân biệt thất ngôn với các rối loạn giao tiếp phát sinh từ rối loạn phát âm nặng hoặc suy giảm khả năng nghe, nhìn (ví dụ khi đánh giá đọc) hoặc khả năng viết vận động.

Ban đầu, thất ngôn Wernicke có thể bị nhầm với sảng. Tuy nhiên, thất ngôn Wernicke là một rối loạn ngôn ngữ thuần túy mà không có các đặc điểm khác của sảng (ví dụ dao động ý thức, ảo giác, không chú ý).

Thăm khám tại giường để xác định các thiếu sót cụ thể nên bao gồm những điều sau:

• Lời nói tự phát: Lời nói được đánh giá về độ lưu loát, số từ nói ra, khả năng bắt đầu lời nói, sự xuất hiện của các lỗi tự phát, các khoảng thời gian dừng lại để tìm từ, do dự khi nói, và ngữ điệu của lời nói.

• Khả năng gọi tên: Bệnh nhân được yêu cầu gọi tên đồ vật. Những người gặp khó khăn trong việc gọi tên thường sử dụng phương pháp nói lòng vòng (ví dụ: dùng câu "cái bạn sử dụng để nói về thời gian" cho từ "đồng hồ").

• khả năng nhắc lại: Bệnh nhân được yêu cầu nhắc lại cụm từ phức tạp về ngữ pháp (ví dụ: "no ifs, ands, or buts").

• Khả năng hiểu: Bệnh nhân được yêu cầu chỉ các đồ vật được thầy thuốc lâm sàng nêu tên, thực hiện các mệnh lệnh có một hoặc nhiều bước, và trả lời các câu hỏi có hoặc không có đơn giản và phức tạp.

• Đọc và viết: Bệnh nhân được yêu cầu viết một cách tự nhiên và đọc to. Đánh giá khả năng đọc hiểu, đánh vần và viết chính tả.

Trắc nghiệm thần kinh tâm lý chi tiết được thực hiện bởi chuyên tâm lý học thần kinh hoặc chuyên gia về ngôn ngữ và lời nói, có thể giúp phát hiện ra rối loạn chức năng tinh tế hơn và hỗ trợ lập kế hoạch điều trị và đánh giá khả năng phục hồi. Hiện có sẵn nhiều kiểm tra chính thức khác nhau để chẩn đoán chứng mất ngôn ngữ (ví dụ: Kiểm tra chẩn đoán chứng mất ngôn ngữ Boston, Pin Aphasia phương Tây, Bài kiểm tra đặt tên Boston, Kiểm tra mã thông báo, Kiểm tra đặt tên hành động).

Chẩn đoán hình ảnh thần kinh (ví dụ: chụp CT, MRI, có hoặc không kèm chụp mạch) để mô tả đặc điểm của tổn thương (ví dụ: nhồi máu, xuất huyết, khối u). Các xét nghiệm sâu hơn được thực hiện để xác định nguyên nhân của tổn thương (ví dụ: đánh giá đột quỵ) như đã chỉ ra.

• Điều trị nguyên nhân

• Liệu pháp ngôn ngữ

• Thiết bị hỗ trợ giao tiếp

Điều trị một số tổn thương nhất định có thể rất hiệu quả (ví dụ: corticosteroid nếu một tổn thương choán chỗ gây ra phù vận mạch). Hiệu quả của việc điều trị thất ngôn không rõ ràng, nhưng hầu hết các thầy thuốc lâm sàng đều cho rằng điều trị bằng các chuyên gia trị liệu ngôn ngữ có trình độ sẽ có hiệu quả và bệnh nhân điều trị ngay sau khi khởi phát sẽ cải thiện nhiều nhất.

Những bệnh nhân không thể phục hồi được các kỹ năng ngôn ngữ cơ bản và người chăm sóc của những bệnh nhân này đôi khi có thể chuyển tải thông điệp bằng các thiết bị hỗ trợ giao tiếp (ví dụ như sách hoặc bảng thông tin chứa hình ảnh hoặc biểu tượng về nhu cầu hàng ngày của bệnh nhân, các thiết bị máy tính).

Khả năng phục hồi bị ảnh hưởng bởi những yếu tố sau:

• Nguyên nhân

• Kích cỡ và vị trí của tổn thương

• Mức độ suy giảm ngôn ngữ

• Đáp ứng với trị liệu

• Ở mức độ thấp hơn: độ tuổi, trình độ học vấn và tình trạng sức khoẻ chung của bệnh nhân

Trẻ em < 8 tuổi thường lấy lại được chức năng ngôn ngữ sau khi bị tổn thương nặng ở bất kỳ bán cầu nào. Sau lứa tuổi đó, sự hồi phục nhiều nhất xảy ra trong vòng 3 tháng đầu tiên, nhưng sự cải thiện vẫn tiếp tục đến một mức nào đó cho tới một năm.