Sỏi nước bọt

Hầu hết sỏi nước bọt được cấu tạo từ canxi photphat với một lượng nhỏ magiê và cacbonat. Bệnh nhân bị gút có thể bị sỏi axit uric. Quá trình hình thành sỏi cần phải có một ổ muối có thể kết tủa trong quá trình ứ nước bọt. Tình trạng ứ đọng xảy ra ở những bệnh nhân suy nhược, mất nước, giảm lượng thức ăn hoặc dùng thuốc kháng cholinergic. Sỏi dai dẳng hoặc tái phát dẫn đến nhiễm trùng tuyến liên quan (viêm tuyến nước bọt).

Tắc do sỏi gây ra sưng và đau tuyến, đặc biệt là sau khi ăn, kích thích dòng nước bọt. Các triệu chứng có thể giảm dần sau vài giờ. Triệu chứng giảm nhẹ có thể xảy ra đồng thời với một lượng nước bọt chảy ra. Một số sỏi gây ra triệu chứng không liên tục hoặc không gây ra triệu chứng.

Nếu sỏi nằm ở đầu xa, có thể nhìn thấy hoặc sờ thấy nó ở đầu ra của ống dẫn.

• Đánh giá lâm sàng

• Đôi khi chẩn đoán hình ảnh (ví dụ: CT, siêu âm, chụp X quang tuyến nước bọt)

Nếu không thấy rõ sỏi nước bọt khi khám, bệnh nhân có thể được cho uống chất lợi nước bọt (ví dụ như nước chanh, kẹo cứng, hoặc một số chất khác để kích thích tiết nước bọt). Việc tái tạo các triệu chứng hầu như luôn là triệu chứng chẩn đoán của sỏi.

CT, siêu âm và chụp X quang tuyến nước bọt có độ nhạy cao và được sử dụng nếu chẩn đoán lâm sàng không rõ. Chụp X quang tuyến nước bọt có cản quang có thể được thực hiện thông qua một ống thông luồn vào ống dẫn và có thể phân biệt giữa sỏi, chít hẹp và khối u. Kỹ thuật này đôi khi là điều trị. Bởi vì 90% số sỏi dưới hàm là cản quang và 90%số sỏi tuyến mang tai là thấu quang, nên không phải lúc nào chụp X-quang không chuẩn bị cũng chính xác. Siêu âm đang được sử dụng ngày càng nhiều và đã báo cáo độ nhạy đối với tất cả các loại sỏi (cản quang và thấu quang) khoảng 60 đến 95% và độ đặc hiệu từ 85 đến 100% (1). Vai trò của MRI đang phát triển; độ nhạy và độ đặc hiệu được báo cáo là > 90% và MRI có vẻ nhạy hơn trong việc phát hiện sỏi nhỏ và sỏi ở ống dẫn đầu so với siêu âm hoặc chụp X quang tuyến nước bọt có thuốc cản quang.

• Các biện pháp tại chỗ (ví dụ, các chất lợi nước bọt, xoa bóp)

• Đôi khi nặn ra bằng tay hoặc phẫu thuật cắt bỏ

Thuốc giảm đau, bù nước và xoa bóp có thể làm giảm các triệu chứng ở bệnh nhân có sỏi nước bọt.

Thuốc kháng sinh chống tụ cầu có thể được sử dụng để ngăn ngừa viêm tuyến nước bọt cấp tính nếu bắt đầu sớm.

Sỏi có thể trôi ra theo cách tự nhiên hoặc khi dòng nước bọt được kích thích bởi các chất lợi nước bọt; bệnh nhân được khuyến khích ngậm chanh hoặc kẹo chua 2 đến 3 giờ một lần. Sỏi ngay tại lỗ ống dẫn đôi khi có thể được nặn ra bằng tay bằng cách dùng các đầu ngón tay bóp. Nong ống dẫn bằng một đầu dò nhỏ có thể tạo điều kiện cho việc tống xuất sỏi.

Phẫu thuật lấy sỏi thành công nếu các phương pháp khác thất bại. Sỏi ở hoặc gần lỗ của ống dẫn có thể được loại bỏ qua đường miệng, trong khi những viên sỏi ở rốn của tuyến nước bọt thường cần phải cắt bỏ hoàn toàn tuyến nước bọt. Những viên sỏi có kích thước lên đến 5 mm có thể được lấy ra qua nội soi (1, 2).