Gãy xương cổ chân xảy ra ở mắt cá trong hoặc sau của xương chày và/hoặc mắt cá ngoài của xương mác. Những loại gãy này có thể vững hoặc mất vững. Chẩn đoán với X-quang hoặc đôi khi cần MRI. Điều trị thường là bó bột hoặc giày tập đi cho các loại gãy vững và thường cần mổ mở kèm theo kết hợp xương (ORIF) cho các loại gãy mất vững.
(Xem thêm Tổng quan về gãy xương.)
Gãy xương cổ chân thường gặp và có thể do nhiều cơ chế chấn thương gây ra, tuy nhiên cơ chễ xoắn vặn trong khi chạy nhảy là phổ biến nhất.
Các xương cổ chân và dây chằng tạo thành vòng liên kết xương chày, xương mác với xương sên, xương gót. Trong phức hợp vòng này, độ vững chắc được duy trì bởi
2 xương: Các khối u ở giữa của xương chày và khối u bên của xương mác
2 phức hợp dây chằng: Bên trong, dây chằng đen-ta; bên ngoài, chủ yếu là dây chằng sên mác trước và sau và dây chằng gót mác (xem hình Dây chằng mắt cá chân)
Các loại gãy làm tổn thương vòng này tại một vị trí cũng thường gây tổn thương thêm ở một vị trí khác (ví dụ nếu một xương bị gãy, một dây chằng cũng thường đồng thời bị đứt). Nếu gãy xương làm tổn thương ≥ 2 cấu trúc ổn định vòng cổ chân, khớp cổ chân sẽ mất vững. Rách dây chằng đen-ta trong cũng gây ra mất vững.
Đầu gân xương mác cũng có thể bị gãy (gọi là gãy Maisoneuve) khi gãy mắt cá trong, mộng khớp (khớp giữa xương chày và xương sên) bị mở, đầu xa xương mác không gãy. Dây thần kinh mác có thể bị tổn thương khi gãy Maisonneuve. Nếu không có gãy đầu xa xương mác, khớp cổ chân chỉ có thể bị mở nếu dây chằng giữa xương chày và xương mác bị tổn thương, hiện tượng này cũng có khi xảy ra nếu gãy đầu gần xương mác.
Dây chằng mắt cá chân
Đau và sưng nề trước hết xảy ra ở vùng bị chấn thương, sau đó thường lan ra quanh cổ chân.
Chẩn đoán gãy xương cổ chân
X-quang
Thỉnh thoảng cần X-quang chịu tỳ và/hoặc MRI
X-quang cổ chân thường chụp tư thế thẳng, nghiên và chéo. Các tiêu chuẩn cụ thể (theo hướng dẫn Ottawa về cổ chân) thường được sử dụng để tránh chụp X-quang ở những bệnh nhân có triệu chứng không giống gãy xương. Căn cứ vào các hướng dẫn cổ chân Ottawa, chỉ cần chụp X-quang cổ chân và có thêm một trong những tiêu chí sau:
> 55 tuổi
Mất khả năng chịu trọng lượng ngay sau chấn thương và trong khoa cấp cứu (cho 4 bước), có kèm hoặc không đi khập khiễng
Cảm giác đau tại xương trong vòng 6 cm từ cạnh sau hoặc đỉnh hai mắt cá
Gãy xương cổ chân thường thấy rõ trên phim X-quang.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
GUSTOIMAGES/SCIENCE PHOTO LIBRARY
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
LIVING ART ENTERPRISES, LLC/SCIENCE PHOTO LIBRARY
EDWARD KINSMAN/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Hình ảnh do bác sĩ Danielle Campagne cung cấp.
Hình ảnh do bác sĩ Danielle Campagne cung cấp.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
GUSTOIMAGES/SCIENCE PHOTO LIBRARY
THƯ VIỆN HÌNH ẢNH KHOA HỌC
LIVING ART ENTERPRISES, LLC/SCIENCE PHOTO LIBRARY
EDWARD KINSMAN/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Hình ảnh do bác sĩ Danielle Campagne cung cấp.
Hình ảnh do bác sĩ Danielle Campagne cung cấp.
Xác định độ vững để quyết định hướng điều trị. Sự mất vững có thể rõ ràng khi thăm khám và sờ nắn nhẹ nhàng. Đầu gối, đặc biệt là đầu trên xương mác, cũng nên được kiểm tra để tìm gãy xương Maisonneuve xảy ra đồng thời. Chức năng thần kinh mác nên được kiểm tra ở những bệnh nhân bị gãy Maisonneuve bằng cách yêu cầu bệnh nhân gập mu bàn chân ở cổ chân.
Nếu cả mắt cá trong và ngoài đều gãy, thương tổn là mất vững.
Nếu chỉ có xương mác bị gãy và khớp chày sên bình thường, nên kiểm tra phim X-quang có thêm lực xoay ngoài; nó có thể phát hiện bán trật khớp chày sên, gợi ý có tổn thương dây chằng delta gây mất vững khớp.
Ngọc trai & cạm bẫy
|
Nếu như nghi ngờ gãy đầu trên xương mác, chụp X-quang khớp gối.
Điều trị gãy xương cổ chân
Bó bột hoặc giày tập đi
Đôi khi mổ mở nắn chỉnh kết hợp xương bên trong
Phần lớn gãy cổ chân còn vững có thể điều trị không mổ bằng cách bó bột hoặc đeo giày tập đi.
Đối với những chấn thương gây mất vững cổ chân, thường cần mổ mở nắn chỉnh kết hợp xương để đặt lại mảnh gãy, giúp liền xương đúng trục.
Tiên lượng tốt nếu cổ chân vững và điều trị giữ được trục. Nếu mảnh gãy không đặt đúng vị trí, có thể gây viêm khớp tiến triển và gãy lại.
Gãy xương maisonneuve là chấn thương khớp liên kết nghiêm trọng cần ORIF.
Những điểm chính
Các loại gãy làm tổn thương vòng cổ chân (tạo bởi các xương cổ chân và dây chằng) tại một vị trí cũng thường gây tổn thương thêm ở một vị trí kháct); nếu có ≥ 2 cấu trúc ổn định vòng bị tổn thương, cổ chân mất vững.
Sử dụng hướng dẫn Ottawa về cổ chân để hạn chế chụp phim X-quang cho những trường hợp chấn thương cổ chân không nghi ngờ gãy.
Kiểm tra độ vững cổ chân (sẽ quyết định hướng điều trị) bằng thăm khám lâm sàng và X-quang nếu cần thiết.
Phần lớn các gãy xương cổ chân còn vững điều trị bằng bó bột hoặc giày tập đi; các loại gãy mất vững điều trị bằng mổ mở kết hợp xương.