Bệnh Dracunculiasis là nhiễm Dracunculus medinensis. Các triệu chứng là tổn thương viêm da rất đau, viêm chứa giun trưởng thành và viêm khớp gây suy nhược. Chẩn đoán bằng xét nghiệm. Điều trị là loại bỏ giun trưởng thành. Bệnh Dracunculiasis gần như đã được thanh toán.
(Xem thêm Tiếp cận bệnh kí sinh trùng.)
Vào giữa những năm 1980, có tới 3,5 triệu người mắc dracunculiasis, nhưng đến năm 2018, nhờ nỗ lực quốc tế để ngăn chặn lây truyền, chỉ có 28 trường hợp được báo cáo. Năm 2021, chỉ có 14 trường hợp được báo cáo ở người (1). Tình trạng lây truyền vẫn nằm trong một vành đai hẹp của các quốc gia châu Phi - Chad, Mali, Ethiopia, và có thể cả Sudan và Nam Sudan.
Giun guinea có thể là loài ký sinh trùng người đầu tiên được thanh toán (2).
Tài liệu tham khảo chung
1. Kreier F: Chỉ 14 trường hợp: Bệnh giun Guinea gần như được thanh toán. Nature 2022;10.1038/d41586-022-00385-z. doi:10.1038/d41586-022-00385-z
2. Editorial: Bệnh giun Guinea gần như được thanh toán. The Lancet Infectious Diseases 16 (2):131, 2016. doi: http://dx.doi.org/10.1016/S1473-3099(16)00020-7
Sinh lý bệnh của bệnh Dracunculiasis
Con người bị nhiễm bệnh do nước uống có chứa các loài giáp xác nhỏ bị nhiễm bệnh (copepods). Ấu trùng được giải phóng, xâm nhập vào thành ruột, và trưởng thành trong khoang bụng thành giun trưởng thành trong khoảng 1 năm.
Sau khi giao phối, con đực chết, và con cái di chuyển qua các mô dưới da, thường là đầu xa của các chi dưới. Đầu cuối của con giun sán tạo ra một nốt sần cứng và đôi khi trở thành bọng nước sau đó bị loét. Khi tiếp xúc với nước (ví dụ, khi một người cố gắng làm giảm sự khó chịu bằng cách ngâm vùng bị tổn thương), một vòng từ tử cung của giun tràn qua da và phóng thích ấu trùng di chuyển. Giun không tiếp xúc với da sẽ chết và phân hủy hoặc bị vôi hoá. Ấu trùng bị các loài giáp xác nhỏ ăn.
Ở hầu hết các vùng dịch, bệnh lây theo mùa và mỗi đợt lây nhiễm kéo dài khoảng 1 năm.
Hình ảnh từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, Y tế Toàn cầu, Phòng Các bệnh Ký sinh trùng và Sốt rét.
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh Dracunculiasis
Bệnh Dracunculiasis thường không có triệu chứng trong năm đầu. Các triệu chứng xuất hiện khi giun xâm nhập phá huỷ da. Các triệu chứng tại chỗ bao gồm ngứa dữ dội và đau bỏng rát ở chỗ tổn thương da. Mề đay, ban đỏ, khó thở, ói mửa, và ngứa được cho là phản ứng dị ứng với kháng nguyên giun. Nếu giun bị phá vỡ trong quá trình đẻ trứng, một phản ứng viêm nghiêm trọng xảy ra, gây ra đau dữ dội. Triệu chứng giảm dần và loét lành sau khi giun trưởng thành bị thải trừ. Trong khoảng 50% trường hợp, nhiễm khuẩn thứ phát xảy ra dọc theo con đường của giun di chuyển.
Giai đoạn mãn tính của nhiễm trùng có liên quan đến viêm và đau ở khớp và các dấu hiệu khác của viêm khớp. Hậu quả là xơ cứng xương khớp và co rút dây chằng.
Chẩn đoán bệnh Dracunculiasis
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán bệnh là rõ ràng khi thấy giun trưởng thành trắng, có sợi xuất hiện ở vết loét da. Giun bị vôi hoá có thể phát hiện bằng chụp XQuang; cũng được tìm thấy trong xác ướp Ai Cập.
Không có xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán.
Điều trị bệnh Dracunculiasis
Gọt thủ công
Điều trị bệnh hoại tử bao gồm việc loại bỏ giun trưởng thành (có thể lên đến 80 cm) trong vài ngày tới vài tuần bằng cách lăn nó trên một cái que. Phẫu thuật cắt bỏ dưới gây tê cục bộ là một lựa chọn nhưng hiếm khi có sẵn trong các khu vực lưu hành.
Không có thuốc điều trị hiệu quả cho bệnh này; tác dụng có lợi của metronidazole (250 mg đường uống 3 lần mõi ngày trong 10 ngày) đã được quy cho tính chất chống viêm và kháng khuẩn của thuốc.
Phòng ngừa bệnh Dracunculiasis
Lọc nước uống thông qua một miếng vải mịn, clo hoá, hoặc đun sôi có hiệu quả để bảo vệ chống lại bệnh. Những người bị nhiễm phải được hướng dẫn không được vào nguồn nước uống để tránh làm nhiễm bẩn chúng. Cải thiện khả năng tiếp cận nước sạch là một biện pháp sức khỏe cộng đồng quan trọng.
Những điểm chính
Giun guinea gần như đã được thanh toán.
Khi một người bị nhiễm ngâm vùng bị tổn thương trong nước để làm giảm sự khó chịu căng thẳng gây ra bởi sự phá huỷ của giun đục qua da, ấu trùng được giải phóng và ăn phải bởi các loài giáp xác nhỏ; con người bị nhiễm khi nuốt nước nhiễm giáp xác này.
Nếu một con giun bị phá vỡ trong quá trình sinh sản, một phản ứng viêm nghiêm trọng xảy ra, gây ra đau dữ dội.
Chẩn đoán dựa trên sự quan sát thấy giun trưởng thành màu trắng, có sợi ở vết loét da.
Điều trị chứng hoại tử bằng cách loại bỏ dần giun thành trong vài ngày tới vài tuần bằng cách lăn nó trên cây gậy hoặc đôi khi bằng phẫu thuật lấy nó ra.
Lọc nước uống thông qua một miếng vải mịn, clo hoá, hoặc đun sôi có hiệu quả để bảo vệ chống lại bệnh.