Sỏi ống mật chủ và viêm đường mật

Sỏi ống mật chủ là sự hiện diện của sỏi trong ống mật; các viên sỏi có thể hình thành trong túi mật hoặc trong các ống dẫn của chúng. Những viên sỏi này gây đau bụng mật, tắc nghẽn mật, viêm tụy do sỏi, hoặc viêm đường mật (nhiễm trùng đường mật và viêm). Viêm đường mật, đến lượt nó, có thể dẫn đến sự co thắt, ứ đọng, và sỏi ống mật chủ. Chẩn đoán thường cần hình dung bằng chụp mật tụy cộng hưởng từ hoặc chụp mật tụy ngược dòng nội soi. Nôi soi sớm và phấu thuật giải áp được chỉ định.

(Xem thêm Tổng quan về chức năng mật.)

Sỏi có thể được mô tả như

• Sỏi tiên phát (thường là đá màu nâu), hình thành trong ống dẫn mật

• Sỏi thứ phát (thường là cholesterol), hình thành trong túi mật nhưng di chuyển đến các ống mật

• Sỏi còn lại, bị bỏ lại tại thời điểm cắt bỏ túi mật (< 3 năm sau)

• Sỏi tái phát, phát triển trong ống dẫn > 3 năm sau phẫu thuật

Ở các nước công nghiệp phát triển, > 85% số sỏi ở ống mật chủ là sỏi thứ phát (1); bệnh nhân bị ảnh hưởng có thêm sỏi nằm trong túi mật. Có tới 10% số bệnh nhân bị sỏi mật có triệu chứng cũng có liên quan đến sỏi ống mật chủ (1). Sau cắt túi mật, sỏi màu nâu có thể là kết quả của sự ứ mật (ví dụ, do rạch da sau phẫu thuật) và nhiễm trùng tiếp theo. Tỷ lệ các lớp sỏi có sắc tố tăng lên theo thời gian sau khi cắt túi mật.

Các sỏi ống mật có thể đi vào tá tràng mà không có triệu chứng. Đau bụng mật xảy ra khi các ống dẫn bị tắc nghẽn một phần. Sự tắc nghẽn hoàn toàn làm giãn ống dẫn, vàng da và cuối cùng là viêm đường mật (một nhiễm trùng do vi khuẩn). Những viên sỏi cản trở nhú ống Vater có thể gây viêm tụy do sỏi mật. Một số bệnh nhân (thường là người cao tuổi) có hiện tuợng tắc nghẽn mật do sỏi không gây triệu chứng trước đó.

Trong viêm đường mật cấp, tắc nghẽn ống dẫn mật cho phép vi khuẩn tăng lên từ tá tràng. Hầu hết (85%) các trường hợp (1) là do sỏi ống mật chủ, nhưng tắc ống mật có thể do khối u hoặc các tình trạng khác (xem bảng Nguyên nhân gây tắc ống mật). Các tác nhân lây nhiễm thông thường bao gồm vi khuẩn gram âm (ví dụ: chủng Escherichia coli, Klebsiella, Enterobacter); ít gặp hơn là vi khuẩn gram dương (ví dụ: chủng Enterococcus) và kỵ khí hỗn hợp (ví dụ: chủng Bacteroides, Clostridia). Các triệu chứng bao gồm đau bụng, vàng da, sốt và ớn lạnh (tam chứng Charcot). Bụng mềm, và thường gan mềm và to (có thể có áp xe). Suy giảm tri giác và hạ huyết áp, đau bụng, vàng da, và sốt hoặc ớn lạnh (ngũ chứng Reynold) dự đoán tỷ lệ tử vong 50% và nguy cơ cao.

Viêm tấy đường mật sinh mủ tái phát viêm đường mật trong gan, sỏi trong gan) được đặc trưng bằng hình thành sỏi màu nâu trong gan. Rối loạn này xảy ra ở Đông Nam Á. Nó bao gồm bùn và các mảnh vụn của vi khuẩn trong ống mật. Suy dinh dưỡng và ký sinh trùng (ví dụ, Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini) tăng tính nhạy cảm. Nhiễm ký sinhtrùng có thể gây ra chứng vàng da tắc nghẽn với viêm đường mật trong gan, ứ đọng mật, hình thành sỏi, và viêm mật. Chu kỳ lặp lại của tắc nghẽn, nhiễm trùng, và viêm dẫn đến hẹp ống mật và xơ gan mật. Các ống đường mật ngoài gan có xu hướng bị giãn, nhưng đường mật trong gan xuất hiện rõ vì xơ hóa quanh ống.

Trong Bệnh đường mật liên quan đến AIDS hoặc viêm đường mật có thể cho thấy những bất thường tương tự như ở đường mật xơ đường mât tiên phát (PSC) hoặc hẹp nhú tá tràng (tức là nhiều lần hẹp và giãn có liên quan đến các ống dẫn mật trong gan và ngoài gan). Nguyên nhân có thể là nhiễm trùng, rất có thể là do cytomegalovirus, Cryptosporidium sp, hoặc microsporidia.