Chất ăn mòn (axit mạnh và kiềm mạnh), khi nuốt, gây bỏng các mô đường tiêu hóa trên, đôi khi dẫn đến thủng thực quản hoặc dạ dày. Các triệu chứng có thể bao gồm tăng tiết nước bọt, khó nuốt, và đau ở miệng, ngực, hoặc dạ dày; sự chít hẹp có thể phát triển sau đó. Nội soi chẩn đoán có thể được yêu cầu. Điều trị là hỗ trợ. Điều trị hỗ trợ chống chỉ định rửa dạ dày và dùng than hoạt. Thủng đường tiêu hóa cần được điều trị bằng phẫu thuật.
(Xem thêm Nguyên tắc chung về Ngộ độc.)
Trên toàn thế giới, 80% số ca ngộ độc hóa chất ăn mòn xảy ra ở trẻ nhỏ; đây thường là những vụ tai nạn với một lượng nhỏ và thường lành tính. Ở người lớn, việc nuốt phải chất ăn mòn thường là do những người có ý định tự tử cố tình nuốt phải một lượng lớn và đe dọa đến tính mạng. Nguồn hóa chất ăn mòn bao gồm chất rắn và lỏng và chất tẩy rửa nhà vệ sinh. Các sản phẩm công nghiệp thường đậm đặc hơn các sản phẩm gia dụng và do đó thường có tổn thương nặng hơn.
Sinh lý bệnh của việc nuốt phải chất ăn da
Axit gây hoại tử đông; vết loét đóng vảy, hạn chế thêm tổn thương thêm. Axit có xu hướng ảnh hưởng đến dạ dày nhiều hơn thực quản.
Chất kiềm nhanh chóng gây hoại tử lỏng; tổn thương không tạo thành vảy, và tổn thương vẫn tiếp tục cho đến khi chất kiềm được trung hòa hoặc pha loãng. Chất kiềm có khuynh hướng ảnh hưởng đến thực quản nhiều hơn dạ dày, nhưng ngộ độc với số lượng lớn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cả hai.
Các hóa chất rắn có xu hướng để lại những hạt dính vào và gây bỏng các mô, hạn chế tổn thương tiếp tục và gây tổn thương tại chỗ. Vì chất lỏng không dính, số lượng lớn hơn có thể dễ dàng uống vào, và tổn thương có thể lan rộng. Chất lỏng cũng có thể hít phải, dẫn đến tổn thương đường hô hấp trên.
Các triệu chứng và dấu hiệu khi nuốt phải chất ăn da
Các triệu chứng ban đầu của ngộ độc chất ăn mòn bao gồm chảy nước bọt, tăng tiết nước bọt và khó nuốt. Trong những trường hợp nặng, đau, nôn, và đôi khi chảy máu xảy ra ngay lập tức trong miệng, cổ họng, ngực, hoặc bụng. Bỏng đường hô hấp có thể gây ho, thở nhanh, hoặc rít thanh quản.
Sưng nề, tấy đỏ có thể nhìn thấy bên trong khoang miệng; tuy nhiên, chất lỏng ăn mòn có thể không gây ra bỏng trong khoang miêng mặc dù có tổn thương nghiêm trọng ở đường tiêu hóa.
Thủng ở thực quản có thể dẫn đến viêm trung thất, đau ngực dữ dội, nhịp tim nhanh, sốt, thở nhanh, và sốc. Thủng dạ dày có thể dẫn đến viêm phúc mạc. Thủng thực quản hoặc dạ dày có thể xảy ra trong vòng vài giờ, sau vài tuần hoặc bất kỳ thời điểm nào giữa hai thời gian đấy.
Chít hẹp thực quản có thể phát triển trong nhiều tuần, ngay cả khi các triệu chứng ban đầu nhẹ và điều trị đầy đủ. Chít hẹp có thể dẫn đến rút ngắn hoặc hẹp thực quản cũng như chứng khó nuốt và rối loạn nhu động.
Những người sống sót sau khi nuốt phải chất ăn da có nguy cơ phát triển ung thư biểu mô thực quản cao hơn.
Chẩn đoán nuốt phải chất ăn da
Endoscopy
Vì có hay không bỏng trong miệng không cho thấy liệu thực quản và dạ dày có bị tổn thương hay không, thì nội soi một cách tỉ mỉ được chỉ định để kiểm tra sự hiện diện và mức độ nặng của bỏng thực quản và dạ dày khi các triệu chứng hoặc bệnh sử gợi ý đến. Nội soi không cần phải thực hiện ngay; bệnh nhân cần được ổn định trước khi xem xét nội soi.
Chụp X-quang ngực có độ nhạy hạn chế để đánh giá thủng thực quản, vì vậy nên chụp CT ngực và bụng nếu nghi ngờ thủng.
Điều trị nuốt phải chất ăn da
Tránh rửa dạ dày
Đôi khi pha loãng với nước uống
Nói chung, ăn phải axit và kiềm được xử lý tương tự nhau, với sự chăm sóc hỗ trợ. (CHÚ Ý: Làm rỗng dạ dày bằng cách gây nôn hoặc rửa dạ dày là chống chỉ định vì nó có thể gây tiếp tục tổn thương đường tiêu hóa trên bởi chất ăn mòn. Trung hòa axit bằng chất kiềm (và ngược lại) đều chống chỉ định vì có thể dẫn đến phản ứng tỏa nhiệt trầm trọng thêm. Than hoạt tính là chống chỉ định vì nó có thể thâm nhập vào các mô bị bỏng và cản trở việc đánh giá nội soi và đặt sonde dạ dày mũi là chống chỉ định bởi vì nó có thể làm tổn thương thêm vùng mô đã được phủ chất nhầy.)
Ngọc trai & cạm bẫy
|
Pha loãng với sữa hoặc nước chỉ hữu ích trong vài phút đầu sau khi uống hóa chất ăn mòn dạng lỏng, nhưng pha loãng chậm hơn có thể hữu ích sau khi ăn một chất ăn mòn dạng rắn. Nên tránh pha loãng nếu bệnh nhân có buồn nôn, nôn, chảy nước bọt, tăng tiết nước bọt, rít thanh quản, hoặc chướng bụng.
Thủng thực quản và dạ dày được điều trị bằng kháng sinh và phẫu thuật (xem Thủng tạng cấp tính). Corticosteroid đường tĩnh mạch và kháng sinh dự phòng không được khuyến cáo. Hẹp thực quản được điều trị bằng đặt ống thông hoặc, nếu thực quản tổn thương nặng hoặc không đáp ứng, phẫu thuật thay thế thực quản bằng một đoạn ruột.
Những điểm chính
Nghi ngờ những hậu quả nghiêm trọng nếu ngộ độc một lượng lớn hóa chất ăn mòn.
Chất kiềm, gây ra hoại tử lỏng, có thể gây ra tổn thương cho đến khi chúng được pha loãng đủ.
Không làm rỗng dạ dày hoặc cho than hoạt tính, hoặc trung hòa axit hoặc kiềm.
Cần nội soi để xem xét bỏng thực quản và bỏng dạ dày, ngay cả khi không thấy tổn thương ở khoang miệng.
Điều trị thủng thực quản, dạ dày bằng kháng sinh và phẫu thuật.