Phù gai là triệu chứng của tăng áp lực nội sọ và luôn là hai bên. Nguyên nhân bao gồm:
-
Chấn thương sọ não hoặc là xuất huyết não
-
Dính màng nhện
-
Tăng áp lực nội sọ vô căn (giả u), một tình trạng tăng áp lực nội sọ và không có khối choán chỗ
Triệu chứng cơ năng và thực thể
Ở những bệnh nhân phù gai, thị lực thường không bị ảnh hưởng ban đầu, nhưng có thể có hiện tượng nhìn mờ thoáng qua hoặc song thị. Bệnh nhân có thể có các triệu chứng tăng áp lực nội sọ như đau đầu hoặc nôn và buồn nôn. Không đau tại chỗ.
Soi đáy mắt thấy tĩnh mạch võng mạc giãn ngoằn ngoèo, gai thị phù và cương tụ, xuất huyết võng mạc quanh gai nhưng không lan ra chu biên. Đĩa thị vồng đơn độc (ví dụ, do viêm thần kinh thị giác hoặc bệnh thần kinh thị thiếu máu) mà không có tăng áp lực nội sọ thì không được coi là phù gai.
Trong giai đoạn ban đầu của phù gai, thị lực và phản xạ đồng tử bình thường và bất thường chỉ khi bệnh đã tiến triển nặng. Đánh giá thị trường có thể thấy điểm mù mở rộng. Sau đó, đánh giá thị trường có thể cho thấy các tổn thương bó sợi hoặc mất thị trường chu biên điển hình.
Chẩn đoán
Mức độ phù gai có thể được định lượng bằng kính cộng cần dùng trên soi đáy mắt để hội tụ vào điểm gồ cao nhất trên gai thị và vào phần bình thường của võng mạc. Mức độ phù cũng có thể được định lượng bằng cách đo độ dày lớp sợi thần kinh thông qua sử dụng chụp cắt lớp quang học (OCT); OCT được thực hiện để định lượng mức độ phù gai để theo dõi tiến triển của bệnh.
Chẩn đoán phù gai và vồng đĩa thị do các nguyên nhân khác, như viêm dây thần kinh thị giác, thiếu máu thị thần kinh, nhãn áp thấp tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc, viêm màng bồ đào hoặc giả phù gai (ví dụ, drusen đầu thị thần kinh), đòi hỏi phải thăm khám tỉ mỉ. Nếu nghi ngờ phù gai trên lâm sàng, cần thực hiện ngay MRI tiêm thuốc cản quang chứa gadolinium hoặc CT cản quang để loại trừ các nguyên nhân như u nội sọ. Chọc dịch não tủy chỉ chọc dịch não tủy khi đã loại trừ u nội nhãn. Chọc dò thắt lưng ở bệnh nhân có u nội sọ có thể dẫn đến thoát vị thân não. Siêu âm B và hiện tượng tự phát huỳnh quang là những công cụ chẩn đoán tốt nhất của giả phù gai do drusen đầu thị thần kinh.
Điều trị
Những điểm chính
-
Phù gai cho thấy tăng áp lực nội sọ.
-
Bên cạnh cương tụ và vồng gai thị hai bên, bệnh nhân thường có tĩnh mạch võng mạc giãn ngoằn ngoèo, xuất huyết võng mạc quanh gai nhưng không lan ra chu biên.
-
Các bất thường võng mạc thường xuất hiện trước bất thường thị lực.
-
Khi chẩn đoán hình ảnh loại trừ u não thì có thể chọc dịch não tủy để đánh giá áp lực nội so và phân tích thành phần.
-
Điều trị bệnh nền.
