Trầm cảm sau sinh là các triệu chứng trầm cảm kéo dài tuần sau khi sinh và đáp ứng các tiêu chuẩn về trầm cảm nặng.
Trầm cảm sau sinh xảy ra ở 10 đến 15% phụ nữ sau sinh. Mặc dù mỗi phụ nữ đều có nguy cơ, nhưng phụ nữ sau đây có nguy cơ cao hơn:
Baby blues (chẳng hạn như thay đổi trạng thái nhanh chóng, kích thích, lo lắng, giảm tập trung, mất ngủ, dễ khóc)
Trước đây trầm cảm sau sinh
Trước đây đã được chẩn đoán trầm cảm sau sinh.
Tiền sử gia đình có người trầm cảm.
Những yếu tố căng thẳng đáng kể về cuộc sống (ví dụ: xung đột hôn nhân, các sự kiện căng thẳng trong năm qua, khó khăn tài chính, làm cha/mẹ đơn thân, bạn tình bị trầm cảm)
Thiếu sự hỗ trợ từ đối tác hoặc thành viên gia đình (ví dụ hỗ trợ tài chính hoặc giúp chăm sóc trẻ)
Tiền sử có thay đổi tâm trạng liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt hoặc sử dụng thuốc ngừa thai đường uống
Kết quả xấu của sản khoa trước đây hoặc hiện tại (ví dụ, đã bị sẩy thai, sinh non, trẻ sơ sinh nhập viện chăm sóc trong đơn vị hồi sức tích cực, trẻ sơ sinh bị dị tật bẩm sinh)
Tình trạng yêu ghét hai chiều trước đây hoặc đang tiếp tục về thai kỳ hiện tại (ví dụ, bởi vì nó không được dự định hoặc đã nghĩ tới chuyện phá thai)
Vấn đề với việc cho con bú
Nguyên nhân chính xác không rõ; yuy nhiên, trầm cảm trước đây là nguy cơ lớn, và sự thay đổi hormone trong thời kỳ hậu sản, thiếu ngủ và sự nhạy cảm di truyền có thể góp phần.
Các triệu chứng trầm cảm thoáng qua (hội chứng trầm cảm sau khi sinh) rất phổ biến trong những tuần đầu sau khi sinh. Hội chứng trầm cảm sau khi sinh khác với chứng trầm cảm sau sinh bởi vì hội chứng trầm cảm sau khi sinh thường kéo dài từ 2 đến 3 ngày (lên đến 2 tuần) và tương đối nhẹ; ngược lại, trầm cảm sau khi sinh kéo dài > 2 tuần và đang ảnh hưởng, đang can thiệp vào các hoạt động sinh hoạt hàng ngày.
Các triệu chứng và dấu hiệu của trầm cảm sau sinh
Các triệu chứng của trầm cảm sau sinh có thể tương tự như các triệu chứng trầm cảm nặng và có thể bao gồm
Hội chứng trầm cảm sau khi sinh (ví dụ: thay đổi trạng thái nhanh chóng, kích thích, lo lắng, giảm tập trung, mất ngủ, dễ khóc)
Cực kỳ buồn
Dễ thay đổi tâm trạng
Khóc không kiểm soát được
Mất ngủ hoặc tăng ngủ
Mất thèm ăn hoặc ăn quá nhiều
Khó chịu và tức giận
Đau đầu và đau nhức cơ thể
Cực kì mệt mỏi
Những lo lắng không thực tế hoặc không quan tâm đến em bé
Cảm giác không có khả năng chăm sóc cho em bé hoặc không đầy đủ như một bà mẹ
Sợ làm hại đứa trẻ
Cảm giác tội lỗi
Ý tưởng tự sát
Lo lắng hoặc hoảng loạn
Thông thường, các triệu chứng phát triển trầm trọng trong hơn 3 tháng, nhưng khởi phát có thể đột ngột hơn. Trầm cảm sau sinh làm ảnh hưởng đến khả năng tự chăm sóc bản thân và đứa bé của phụ nữ.
Phụ nữ có thể không gắn kết với đứa trẻ, kết quả là các vấn đề về tình cảm, xã hội và nhận thức ở trẻ sau này.
Đối tác cũng có thể có tăng nguy cơ bị trầm cảm và trầm cảm ở cả cha và mẹ có thể dẫn đến căng thẳng trong mối quan hệ.
Không cần điều trị, chứng trầm cảm sau khi sinh có thể tự khỏi hoặc trở thành trầm cảm mạn tính. Nguy cơ tái phát là khoảng 1 trong 3 đến 4.
Rối loạn tâm thần sau sinh hiếm khi phát triển, nhưng rối loạn tâm thần và trầm cảm sau sinh không được điều trị làm tăng nguy cơ tự tử và làm hại đứa trẻ, là những biến chứng nghiêm trọng nhất.
Chẩn đoán trầm cảm sau sinh
Đánh giá lâm sàng
Tiêu chuẩn về trầm cảm nặng
Chẩn đoán sớm và điều trị trầm cảm sau sinh cải thiện đáng kể kết quả cho phụ nữ và trẻ sơ sinh của họ.
Trầm cảm sau sinh (hoặc các rối loạn tâm thần nghiêm trọng khác) được chẩn đoán nếu phụ nữ có ≥ 5 triệu chứng trong > 2 tuần; các triệu chứng bao gồm tâm trạng chán nản và/hoặc mất hứng thú hoặc niềm vui và
Giảm cân đáng kể, chán ăn hoặc tăng cân
Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
Kích động hoặc chậm phát triển tâm thần vận động
Cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi
Khả năng tập trung giảm sút
Những ý nghĩ tự tử hoặc giết người (phụ nữ nên được hỏi cụ thể về những suy nghĩ như vậy)
Do các yếu tố văn hoá và xã hội, phụ nữ không tình nguyện kể các triệu chứng trầm cảm, vì vậy các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ nên hỏi phụ nữ về những triệu chứng như vậy trước và sau khi sinh. Cũng vậy, phụ nữ nên được dạy để ghi nhận các triệu chứng trầm cảm, mà họ có thể nhầm lẫn là những ảnh hưởng bình thường của việc làm mới làm mẹ (ví dụ như mệt mỏi, khó tập trung).
Phụ nữ có thể được sàng lọc ở lần thăm khám sau khi sinh để phát hiện trầm cảm sau sinh sử dụng các phương tiện sàng lọc trầm cảm khác nhau. Các công cụ như: Thang đo trầm cảm sau sinh Edinburgh và Thang phát hiện trầm cảm sau sanh (1).
Bệnh nhân bị ảo giác, hoang tưởng hoặc hành vi loạn thần cần được đánh giá về chứng loạn thần sau sinh.
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) Committee on Obstetric Practice: Committee Opinion No. 757: Screening for Perinatal Depression. Obstet Gynecol 130 (3): 132 (5):e208–e212, 2018. doi: 10.1097/AOG.0000000000002927
Điều trị trầm cảm sau sinh
Thuốc chống trầm cảm
Tâm lý trị liệu
Điều trị trầm cảm sau khi sinh bao gồm thuốc chống trầm cảm và liệu pháp tâm lý. Nếu có lo lắng đáng kể, người mẹ có thể được điều trị bằng thuốc giảm lo âu.
Những phụ nữ bị chứng loạn thần hậu sản có thể cần phải nhập viện, tốt nhất là ở nơi có giám sát cho phép để trẻ ở lại với họ. Thuốc chống rối loạn tâm thần có thể cần thiết cũng như thuốc chống trầm cảm.
Những điểm chính
Baby blues là rất phổ biến trong tuần đầu sau khi sinh, thường kéo dài từ 2 đến 3 ngày (lên đến 2 tuần) và là tương đối nhẹ.
Trầm cảm sau sinh xảy ra trong 10 đến 15% phụ nữ, kéo dài > 2 tuần và gây tàn phế (ngược lại với hội chứng trầm cảm sau khi sinh).
Các triệu chứng tương tự như trầm cảm nặng và cũng có thể bao gồm lo lắng.
Trầm cảm sau sinh có thể dẫn đến những ảnh hưởng xấu đến đứa trẻ hoặc gây căng thẳng trong mối quan hệ.
Dạy cho tất cả phụ nữ nhận ra các triệu chứng trầm cảm sau sinh, và hỏi họ về các triệu chứng trầm cảm trước và sau khi sinh.
Sàng lọc chính thức tất cả phụ nữ về rối loạn cảm xúc và lo âu trong thời gian thăm khám sau sinh.
Để có kết quả tốt nhất có thể, cần xác định và điều trị trầm cảm sau khi sinh càng sớm càng tốt.