Sử dụng ma túy và chất gây nghiện ở thanh thiếu niên

Sử dụng rượu là phổ biến và là chất kích thích thường được thanh thiếu niên sử dụng nhất. Theo dõi Điều tra Tương lai về Sử dụng Ma túy cho biết vào năm 2021 cho đến lớp 12, 54% thanh thiếu niên đã thử uống rượu và gần 26% được coi là những người nghiện rượu hiện tại (đã uống rượu trong tháng qua) (1). Việc sử dụng rượu nặng cũng phổ biến, và những người uống rượu ở tuổi vị thành niên có thể bị ngộ độc rượu. Gần 90% tất cả các loại rượu mà thanh thiếu niên uống trong thời gian say sưa, khiến họ có nguy cơ bị tai nạn, chấn thương, hoạt động tình dục không mong muốn và các kết cục tồi tệ khác. Say xỉn được định nghĩa là một kiểu tiêu thụ rượu làm tăng nồng độ cồn trong máu lên 80 mg/dL (17,37 mmol/L). Số lượng đồ uống tạo thành một cơn say phụ thuộc vào độ tuổi và giới tính và có thể ít nhất là 3 ly trong vòng 2 giờ đối với bé gái vị thành niên.

Xã hội và các phương tiện truyền thông mô tả việc uống rượu là chấp nhận được, hợp thời trang, hoặc thậm chí là một cơ chế lành mạnh để kiểm soát căng thẳng, buồn bã hoặc các vấn đề sức khỏe tâm thần. Dù vậy, cha mẹ vẫn có thể tạo ra sự khác biệt bằng cách đưa ra những yêu cầu rõ ràng cho thanh thiếu niên về việc uống rượu, đặt ra các giới hạn và theo dõi sự chấp hành đó. Mặt khác, thanh thiếu niên có người thân trong gia đình uống quá nhiều rượu có thể nghĩ hành vi này là chấp nhận được. Một số thanh thiếu niên ban đầu chỉ thử uống rượu nhưng sau đó có thể bắt đầu bị nghiện uống rượu. Những yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến chứng nghiện rượu là thời điểm bắt đầu uống rượu ở tuổi trẻ và yếu tố di truyền. Thanh thiếu niên có thành viên trong gia đình nghiện rượu nên được biết rằng họ cũng có nguy cơ cao có thể bị rối loạn này.

Đa số người lớn hút thuốc lá bắt đầu hút thuốc trong thời thanh niên. Nếu thanh thiếu niên hút thuốc lá trước tuổi 19, họ sẽ có khả năng cao trở thành người hút thuốc khi trưởng thành. Trẻ em dưới 10 tuổi có thể đã thử hút thuốc lá (1).

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá dễ cháy ở thanh thiếu niên đã giảm đáng kể trong những năm 1990 và 2000 và tiếp tục giảm. Theo dõi Khảo sát Tương la báo cáo rằng vào năm 2021, khoảng 4,1% số học sinh lớp 12 cho biết có sử dụng thuốc lá hiện tại (hút trong 30 ngày trước đó), giảm từ 28,3% năm 1991 và từ 5,7% năm 2019; chỉ khoảng 2% số học sinh cho biết hút thuốc mỗi ngày.

Các yếu tố nguy cơ cao là có cha mẹ hút thuốc (yếu tố tiên lượng đơn mạch nhất) hoặc có người bạn và hình mẫu yêu thích (ví dụ những người nổi tiếng) hút thuốc. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm

• Kết quả học tập kém

• Hành vi có nguy cơ cao (ví dụ như ăn kiêng quá mức, đặc biệt là ở các cô gái, đánh nhau và lái xe khi say rượu, đặc biệt là ở trẻ trai, sử dụng rượu hoặc các loại chất kích thích khác)

• Khả năng giải quyết vấn đề kém

• Tình trạng sẵn có thuốc lá

• Lòng tự trọng giảm

Thanh thiếu niên cũng có thể sử dụng các sản phẩm thuốc lá dưới các hình thức khác. Khoảng 2% số học sinh trung học phổ thông sử dụng thuốc lá không khói (1); tỷ lệ này đã giảm trong 10 năm qua. Thuốc lá không khói có thể nhai (thuốc lá nhai), đặt giữa môi dưới và lợi (thuốc lá nhúng), hoặc loại thuốc lá dạng hít. Hút thuốc bằng tẩu là tương đối hiếm ở Hoa Kỳ. Tỷ lệ trẻ > 12 tuổi hút xì gà đã giảm.

Phụ huynh có thể giúp con họ tránh sử dụng thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá không khói bằng cách làm gương cho con mình (tức là không hút thuốc hoặc thuốc lá dạng nhai), thảo luận công khai về mối nguy hại của thuốc lá và khuyến khích thanh thiếu niên đã hút thuốc bỏ thuốc lá, tìm đến sự trợ giúp y tế nếu cần ( xem Bỏ hút thuốc).

Thuốc lá điện tử (thuốc lá điện tử, xì gà điện tử, thuốc lá điện tử) sử dụng nhiệt để làm bay hơi chất lỏng có chứa thành phần hoạt tính, thường là nicotine hoặc tetrahydrocannabinol. Thuốc lá điện tử ban đầu tham gia vào thị trường như một lựa chọn thay thế cho việc hút thuốc dành cho người lớn hút thuốc, và các mẫu ban đầu không được thanh thiếu niên sử dụng nhiều. Kể từ đó, chúng đã biến thành "vapes", rất hấp dẫn và ngày càng trở nên phổ biến ở thanh thiếu niên trong vài năm qua, đặc biệt là ở thanh thiếu niên có địa vị kinh tế xã hội trung bình và cao hơn. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử hiện tại (nicotine vaping, không tính các chất khác) ở học sinh lớp 12 tăng rõ rệt từ 11% năm 2017 lên 25,5% năm 2019. Theo dõi Khảo sát Tương lai, vào năm 2021, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử giảm xuống còn 19,6% và khoảng 40,5% học sinh lớp 12 đã thử dùng thuốc lá điện tử (nicotine và các chất khác), giảm từ 45,6% vào năm 2019 (1).

Thuốc lá điện tử gây ra các tác dụng bất lợi khác nhau so với hút thuốc lá. Các hóa chất khác có trong các sản phẩm vaping có thể gây tổn thương phổi, có thể cấp tính, tối cấp hoặc mạn tính và ở dạng nặng nhất là gây chết người. Ngoài ra, những sản phẩm này có thể có nồng độ nicotine và THC rất cao. THC và nicotine có khả năng gây nghiện cao và có thể có độc tính. Thuốc lá điện tử đang ngày càng trở thành dạng sử dụng ban đầu cho thanh thiếu niên với nicotine, nhưng tác động của chúng đến tỷ lệ hút thuốc ở người lớn không rõ ràng. Nguy cơ lâu dài tiềm ẩn khác của thuốc lá điện tử cũng chưa biết đến (2).

Theo dõi Khảo sát Tương lai báo cáo rằng vào năm 2021, tỷ lệ sử dụng cần sa hiện tại ở học sinh trung học phổ thông là 19,5%, giảm từ 22,3% vào năm 2019. Khoảng 38,6% số học sinh trung học cho biết đã sử dụng cần sa một hoặc nhiều lần trong đời (1). Vào năm 2010, lần đầu tiên tỷ lệ sử dụng cần sa hiện tại đã vượt qua tỷ lệ sử dụng thuốc lá hiện tại.

Sự gia tăng đáng kể nhất trong việc sử dụng cần sa là theo dạng THC vaping. Số học sinh lớp 12 báo cáo về việc vaping THC hiện tại đã tăng từ 4,9% vào năm 2017 lên 14% vào năm 2019 (xem thêm các sản phẩm vaping). Tỷ lệ này giảm xuống 12,4% vào năm 2021 (1).

Việc sử dụng các chất gây nghiện khác ngoài rượu, nicotin và cần sa trong thời niên thiếu là tương đối hiếm.

Trong Theo dõi Khảo sát Tương lai năm 2021, tỷ lệ phần trăm học sinh lớp 12 sau đây cho biết đã sử dụng các chất bất hợp pháp một hoặc nhiều lần trong đời (1):

• Các loại thuốc kích thích được kê đơn (không có đơn thuốc): 8,8%

• Chất kích thích đường hít (ví dụ dạng keo, chất xông hơi): 5,0%

• Thuốc gây ngủ (ví dụ: LSD, PCP, mescaline, nấm): 7,1%

• Cocaine: 2,5%

• Steroid tổng hợp (uống hoặc tiêm): 0,8%

• Methamphetamines (không kê đơn): 0,6%

• Heroin: 0,4%

Thuốc theo đơn bị lạm dụng phổ biến nhất bao gồm thuốc giảm đau có thuốc phiện (ví dụ oxycodone), chất kích thích (ví dụ thuốc ADHD như methylphenidate hoặc dextroamphetamine), và thuốc an thần (ví dụ, các thuốc benzodiazepine).

Trên toàn quốc, 1,6% số học sinh trung học đã sử dụng kim tiêm để tiêm bất kỳ loại thuốc bất hợp pháp nào (2).

1. 1. Johnston LD, Miech RA, O’Malley PM, et al: Monitoring the Future National Survey Results on Drug Use 1975-2021: 2021 Overview, Key Findings on Adolescent Drug Use. Ann Arbor, Institute for Social Research, University of Michigan, 2022.

2. 2. Underwood JM, Brener N, Thornton J, et al: Youth Risk Behavior Surveillance—United States, 2019. MMWR Suppl 69(1):1–83, 2020. doi: 10.15585/mmwr.su6901a1

Kiểm tra việc sử dụng thuốc lá, rượu và các chất gây nghiện khác là một phần tiêu chuẩn của việc duy trì sức khỏe. Thanh thiếu niên và cha mẹ của họ có thể được hưởng lợi từ lời khuyên về việc sử dụng và giám sát một cách an toàn thuốc không kê đơn và thuốc theo toa. Việc sàng lọc sử dụng chất gây nghiện phổ biến có thể bình thường hóa các cuộc thảo luận về việc sử dụng chất kích thích, củng cố các hành vi và lựa chọn lành mạnh, xác định thanh thiếu niên có nguy cơ sử dụng chất gây nghiện hoặc rối loạn sử dụng chất gây nghiện, hướng dẫn các biện pháp can thiệp và xác định thanh thiếu niên cần chuyển tuyến để điều trị.

Có một số công cụ sàng lọc đã được xác thực khác nhau. Viện Quốc gia về Lạm dụng Ma túy (NIDA) có sẵn hai công cụ sàng lọc điện tử để sử dụng cho bệnh nhân từ 12 đến 17 tuổi, công cụ Sàng lọc tóm tắt về thuốc lá, rượu và các loại ma túy khác (BSTAD) và công cụ Sàng lọc để can thiệp ngắn (S2BI). Mỗi công cụ sàng lọc có thể do bệnh nhân tự sử dụng hoặc do chuyên gia chăm sóc sức khỏe sử dụng. Nên tự quản lý vì nó được thanh thiếu niên ưa thích hơn. Các công cụ bắt đầu bằng các câu hỏi về tần suất sử dụng thuốc lá, rượu và cần sa trong năm qua. Một câu trả lời tích cực gợi ý câu hỏi về các loại sử dụng chất kích thích bổ sung. Các công cụ phân loại thanh thiếu niên thành một trong ba nhóm nguy cơ mắc chứng rối loạn sử dụng chất kích thích: không sử dụng được báo cáo, nguy cơ thấp hơn và nguy cơ cao hơn. Dựa trên kết quả, các công cụ đưa ra một kế hoạch hành động dựa trên hướng dẫn có được từ sự đồng thuận của chuyên gia. Mặc dù thời gian có thể thay đổi dựa trên phương pháp sử dụng và số lượng câu hỏi tiếp theo, nhưng các công cụ này thường có thể được hoàn tất trong vòng chưa đầy 2 phút.

Bảng câu hỏi CRAFFT là một công cụ sàng lọc cũ hơn, đã được xác thực về việc sử dụng rượu và ma túy. Do bảng câu hỏi CRAFFT ban đầu không sàng lọc việc sử dụng thuốc lá, cung cấp thông tin về tần suất sử dụng hoặc phân biệt đối xử giữa việc sử dụng ma túy và rượu, nên nó không còn được sử dụng rộng rãi và các công cụ sàng lọc khác đã được phát triển bao gồm bảng câu hỏi CRAFFT 2.1 + N cập nhật, có câu hỏi về việc sử dụng thuốc lá và nicotine.

Để biết sàng lọc kiểm tra rượu cụ thể và toàn diện hơn, Viện Quốc gia về lạm dụng rượu và chứng nghiện rượu (NIAAA) đã phát triển một hướng dẫn bắt đầu với hai câu hỏi sàng lọc. Các câu hỏi và giải thích câu trả lời khác nhau theo tuổi (xem Bảng Các câu hỏi sàng lọc rượu NIAAA cho trẻ em và thanh thiếu niên).

Đối với bệnh nhân có nguy cơ trung bình đến cao nhất, hãy hỏi

• Hình thức uống: Tiêu thụ thường xuyên và tối đa

• Các vấn đề gây ra hoặc có nguy cơ xảy ra do uống rượu: Bỏ học, đánh nhau, bị chấn thương, tai nạn xe cộ

• Sử dụng các chất kích thích khác: Bất kì thứ gì dùng để đem lại cảm giác sảng khoái

Hướng dẫn NIAAA cũng cung cấp các chiến lược hữu ích để giải quyết các vấn đề.

Xét nghiệm ma túy có thể hữu ích để xác định việc sử dụng chất gây nghiện nhưng có những hạn chế đáng kể. Khi phụ huynh yêu cầu làm xét nghiệm ma túy, họ có thể tạo ra một bầu không khí căng thẳng gây khó khăn trong việc khai thác chính xác tiền sử sử dụng và dạng thuốc sử dụng ở thanh thiếu niên. Các xét nghiệm sàng lọc (bao gồm các xét nghiệm tại nhà) thường là xét nghiệm miễn dịch nhanh trong nước tiểu nên có nhiều trường hợp dương tính giả và âm tính giả. Hơn nữa, xét nghiệm không thể xác định tần suất và cường độ sử dụng chất gây nghiện và do đó không thể phân biệt người sử dụng ma túy nhất thời và người nghiện ma túy. Các bác sỹ lâm sàng phải sử dụng các biện pháp khác (ví dụ, hỏi bệnh sử kỹ lưỡng, bảng câu hỏi) để xác định mức độ sử dụng chất gây nghiện đã ảnh hưởng đến cuộc sống của mỗi thanh thiếu niên.

Với những lo ngại và hạn chế này, tham khảo ý kiến chuyên gia về rối loạn sử dụng chất gây nghiện là cần thiết để xác định liệu xét nghiệm ma túy có nên sử dụng trong tình huống nhất định không. Tuy nhiên, quyết định không xét nghiệm ma túy không có nghĩa là bỏ qua các đánh giá về rối loạn do sử dụng chất gây nghiện hoặc rối loạn tâm thần. Thanh thiếu niên có các dấu hiệu rối loạn sử dụng chất gây nghiện hoặc rối loạn về sức khoẻ tâm thần không đặc hiệu nên được khám chuyên khoa để được đánh giá đầy đủ.