Placebo là các chất hoặc các can thiệp không có tác dụng, thường được sử dụng trong các nghiên cứu có đối chứng để so sánh với các thuốc có khả năng có hoạt tính tiềm năng.
Thuật ngữ "placebo" (tiếng Latinh nghĩa là "Tôi sẽ làm hài lòng") ban đầu đề cập đến một chất không có tác dụng, vô hại đối với bệnh nhân để làm cho họ cảm thấy tốt hơn bởi. Gần đây hơn, các can thiệp giả (ví dụ như kích thích điện giật hoặc các quy trình phẫu thuật giả trong các thử nghiệm lâm sàng) cũng được coi là giả dược. Thuật ngữ này đôi khi được sử dụng để chỉ một loại thuốc có hoạt tính nhưng được dùng với tác dụng giả dược đối với bệnh mà thuốc không có tác dụng (ví dụ, một kháng sinh cho bệnh nhân mắc bệnh do virus).
Hiệu ứng giả dược
Giả dược, mặc dù không có tác dụng sinh lý, nhưng có thể có những hiệu ứng đáng kể – tốt và xấu. Những ảnh hưởng này dường như liên quan đến việc dự đoán sản phẩm sẽ có tác dụng; dự đoán tác dụng không mong muốn đôi khi được gọi là hiệu ứng nocebo. Hiệu ứng giả dược điển hình xảy ra nhiều hơn với đáp ứng chủ quan (ví dụ như đau, buồn nôn) chứ không phải là các đáp ứng khách quan (ví dụ tỷ lệ lành vết loét chân, tỷ lệ nhiễm trùng vết thương do bỏng).
Mức độ đáp ứng khác nhau với nhiều yếu tố, bao gồm cả
Thể hiện sự tự tin của bác sĩ lâm sàng ("điều này sẽ làm cho bạn cảm thấy tốt hơn rất nhiều" so với "có một cơ hội này có thể hữu ích")
Niềm tin chắc chắn của bệnh nhân (hiệu quả lớn hơn khi bệnh nhân chắc chắn họ đang nhận thuốc có tác dụng hơn là so với khi họ biết họ nhận được một giả dược)
Loại giả dược (ví dụ thuốc tiêm cho tác dụng giả dược lớn hơn so với thuốc uống)
Không phải tất cả mọi người đều đáp ứng với giả dược và không thể dự đoán trước được ai sẽ đáp ứng; giả thuyết về mối tương quan giữa đặc điểm bệnh nhân và đáp ứng với giả dược đã được đưa ra nhưng không được thiết lập tốt. Tuy nhiên, những người có tính cách phụ thuộc và muốn làm hài lòng các bác sĩ lâm sàng có thể sẽ báo cáo những tác động có lợi; những người có tính cách hóm hỉnh có thể sẽ báo cáo bất kỳ ảnh hưởng nào, tốt hay xấu.
Sử dụng các giả dược trong các thử nghiệm lâm sàng
Nhiều thử nghiệm lâm sàng so sánh việc điều trị các chất có hoạt tính với giả dược. Hiệu quả điều trị thực sự được xác định bằng lấy hiệu quả điều trị biểu hiện của chất có hoạt tính trừ đi hiệu quả điều trị biểu hiện của giả dược; để có ý nghĩa, cần phải có sự khác biệt đáng kể về mặt lâm sàng và có ý nghĩa thống kê. Trong một số nghiên cứu, giả dược làm thuyên giảm bệnh ở một tỷ lệ lớn bệnh nhân, làm cho việc thể hiện hiệu quả điều trị của chất có hoạt tính khó hơn.
Sử dụng các giả dược trong thực hành lâm sàng
Ngày nay, hiếm khi bác sĩ lâm sàng xác định rằng bệnh nhân mắc bệnh nhẹ, bệnh có thể tự điều chỉnh bằng chính bệnh nhân mà không cần điều trị bằng thuốc hoặc không có chỉ định dùng thuốc (ví dụ như chứng khó chịu hoặc mệt mỏi không đặc hiệu), có thể nên kê giả dược. Lý do giả dược đáp ứng nhu cầu điều trị của bệnh nhân mà không biểu hiện các tác dụng không mong muốn và thường làm cho họ cảm thấy tốt hơn – do hiệu ứng giả dược hoặc tự cải thiện.
Xem xét vấn đề đạo đức
Trong các nghiên cứu lâm sàng, xem xét vấn đề đạo đức là liệu có nên dùng giả dược không. Nếu đạt được hiệu quả điều trị (ví dụ như thuốc giảm đau opioid cho đau nặng) thường được coi là phi đạo đức khi cho những người tham gia nghiên cứu điều trị bằng giả dược; trong những trường hợp như vậy, các nhóm chứng được điều trị bằng thuốc có hoạt tính. Bởi vì những người tham gia được thông báo trước rằng họ có thể được cho dùng giả dược nên không có gì cần cân nhắc về sự lừa dối.
Tuy nhiên, khi dùng giả dược trong thực hành y, bệnh nhân không được thông báo rằng họ đang được điều trị bằng thuốc không có hoạt tính. Sự lừa dối này đang gây tranh cãi. Một số bác sĩ lâm sàng cho rằng đó là phi đạo đức ngay từ đầu và nếu bị phát hiện, có thể làm hỏng mối quan hệ bác sĩ lâm sàng và bệnh nhân. Những người khác lại cho rằng nó không phi đạo đức khi không cho bệnh nhân điều gì khiến họ cảm thấy tốt hơn. Việc điều trị bằng chất có hoạt tính chỉ để đạt tác dụng như của giả dược có thể được xem là phi đạo đức vì sẽ gây những tác dụng không mong muốn thực sự cho bệnh nhân (ngược với các phản ứng bất lợi của nocebo).