Rối loạn nhân cách loại phân liệt (STPD)

Nguyên nhân của rối loạn nhân cách loại phân liệt chủ yếu được cho là nguyên nhân sinh học bởi vì nó có nhiều bất thường não bộ đặc trưng của tâm thần phân liệt. Rối loạn này phổ biến hơn trong số các họ hàng bậc một của người bị tâm thần phân liệt hoặc rối loạn tâm thần khác.

Bệnh nhân rối loạn nhân cách dạng phân liệt không có bạn thân hoặc người bạn tâm giao, ngoại trừ người thân có quan hệ huyết thống bậc một. Họ rất khó chịu khi tiếp xúc với mọi người. Họ chỉ tương tác với mọi người nếu họ phải làm như vậy nhưng thường là không thích vì họ cảm thấy họ khác và không thuộc về họ. Tuy nhiên, họ có thể nói rằng việc thiếu các mối quan hệ khiến họ không vui. Họ rất lo lắng trong các tình huống xã hội, đặc biệt là với những người không quen. Dành nhiều thời gian hơn trong một tình huống không làm giảm sự lo âu của họ.

Những bệnh nhân này thường giải thích không chính xác những sự kiện thông thường như có ý nghĩa đặc biệt đối với họ (ý tưởng liên hệ). Họ có thể mê tín hoặc nghĩ rằng họ có quyền lực bí ẩn đặc biệt cho phép họ cảm nhận được sự kiện trước khi xảy ra hoặc đọc được tâm trí của người khác. Họ có thể nghĩ rằng họ có quyền kiểm soát ma thuật đối với người khác, nghĩ rằng họ làm cho người khác thực hiện những điều bình thường (ví dụ như cho chó ăn) hoặc thực hiện các nghi lễ phép thuật có thể ngăn ngừa được các tác hại (ví dụ như rửa tay 3 lần có thể ngăn ngừa bệnh tật).

Ngôn ngữ có thể kì quặc. Nó có thể là quá trừu tượng hoặc quá cụ thể hoặc chứa các cụm từ kỳ quặc hoặc sử dụng các cụm từ hoặc các từ theo cách không bình thường. Bệnh nhân mắc chứng rối loạn nhân cách phân liệt thường ăn mặc kỳ quặc hoặc ăn mặc lôi thôi (ví dụ như mặc quần áo không vừa vặn hoặc bẩn thỉu) và có cách cư xử kỳ quặc. Họ có thể bỏ qua các tập quán xã hội thông thường (ví dụ như không giao tiếp bằng mắt), và bởi vì họ không hiểu những tín hiệu xã hội thông thường, họ có thể tương tác với người khác một cách không hợp lý hoặc cứng nhắc.

Bệnh nhân rối loạn nhân cách loại phân liệt thường nghi ngờ và có thể nghĩ rằng những người khác ra ngoài để bắt họ.

• Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần, tái bản lần thứ 5, Tiêu chuẩn sửa đổi văn bản (DSM-5-TR)

Đối với chẩn đoán rối loạn nhân cách dạng phân liệt(1), bệnh nhân phải có

• Hình thái dai dẳng của khó chịu dữ dội và giảm khả năng xây dựng các mối quan hệ gần gũi

• Nhận thức hoặc méo mó nhận thức và lập dị của hành vi

Mô hình này được thể hiện bằng sự hiện diện của ≥ 5 trong số sau:

• Ý tưởng liên hệ (ý niệm về sự xuất hiện hàng ngày có ý nghĩa đặc biệt hoặc ý nghĩa cá nhân đáng kể dành cho hoặc hướng đến chính họ) nhưng không có hoang tưởng liên hệ (cũng là triệu chứng tương tự nhưng với sự thuyết phục lớn hơn)

• Những niềm tin kỳ quặc hay những suy nghĩ huyền diệu (ví dụ, tin tưởng vào khả năng nhìn thấu, thần giao cách cảm, hoặc giác quan thứ sáu, đang bị bận tâm với những hiện tượng siêu phàm)

• Những trải nghiệm tri giác bất thường (ví dụ, nghe một giọng nói thầm thì tên của họ)

• Kiểu suy nghĩ và ngôn ngữ kì quặc (ví dụ, mơ hồ, ẩn dụ, quá phức tạp, hoặc rập khuôn)

• Nghi ngờ hoặc những tư duy hoang tưởng

• Cảm xúc không phù hợp hoặc giới hạn

• Hành vi/ngoại hình kỳ lạ, lập dị hay kỳ quặc

• Thiếu những người bạn thân hay người bạn tâm tình, ngoại trừ những người họ hàng bậc một của họ

• Sự lo âu xã hội quá mức không được làm giảm đi với sự quen thuộc và liên quan chủ yếu đến những nỗi sợ hãi hoang tưởng

Ngoài ra, các triệu chứng phải bắt đầu từ giai đoạn sớm của thời kì trưởng thành.

• Thuốc chống loạn thần và thuốc chống trầm cảm không điển hình (thế hệ thứ 2)

• Liệu pháp nhận thức-hành vi

• Liệu pháp tâm lý hỗ trợ

Nguyên tắc chung để điều trị rối loạn nhân cách dạng phân liệt cũng giống như nguyên tắc điều trị cho tất cả các rối loạn nhân cách.

Rối loạn nhân cách dạng phân liệt thường được điều trị bằng thuốc. Thuốc chống loạn thần không điển hình làm giảm lo lắng và các triệu chứng giống loạn thần (1); thuốc chống trầm cảm cũng có thể giúp giảm bớt lo âu do xã hội ở bệnh nhân rối loạn nhân cách dạng phân liệt.

Liệu pháp nhận thức-hành vi tập trung vào việc có được kỹ năng xã hội và kiểm soát lo âu có thể hữu ích. Liệu pháp như vậy cũng có thể làm tăng nhận thức của bệnh nhân về việc hành vi của họ có thể được nhận thức như thế nào.

Liệu pháp tâm lý hỗ trợ cũng có tác dụng. Mục đích là thiết lập một mối quan hệ tình cảm, khuyến khích, hỗ trợ với bệnh nhân và do đó giúp bệnh nhân phát triển các cơ chế bảo vệ lành mạnh, đặc biệt là trong các mối quan hệ giữa các cá nhân.