Chất lượng cuộc sống (QOL) là mức độ mà một người khỏe mạnh, thoải mái và có thể tham gia hoặc tận hưởng các sự kiện trong cuộc sống. Điều quan trọng đối với các chuyên gia chăm sóc sức khỏe là phải tính đến chất lượng cuộc sống khi thiết lập các mục tiêu chăm sóc của mỗi bệnh nhân và sử dụng mục tiêu đó làm hướng dẫn cho tất cả các quyết định chăm sóc.
Khi thảo luận về QOL với bệnh nhân, người chăm sóc (cả chính thức và không chính thức), các nhân viên chăm sóc sức khỏe khác và các nhà hoạch định chính sách, các bác sĩ cần có ý thức tránh sử dụng thành kiến tuổi tác có tác động tiêu cực đến nhận thức của bệnh nhân về QOL có thể là gì hoặc nên là gì.
Chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe
Sức khoẻ gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, có tính chất thay đổi và phụ thuộc vào tính chủ quan của người bệnh. Chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khoẻ có nhiều khía cạnh, bao gồm:
Không có các triệu chứng khó chịu (ví dụ, đau, khó thở, buồn nôn, táo bón)
Cảm xúc tốt (ví dụ: hạnh phúc, không lo lắng)
Tình trạng chức năng (ví dụ, có khả năng thực hiện các hoạt động chức năng sinh hoạt hàng ngày và các hoạt động chức năng phức tạp hơn, như các hoạt động vui chơi giải trí)
Chất lượng các mối quan hệ cá nhân thân thiết (ví dụ như với các thành viên trong gia đình, bạn bè)
Tham gia và hưởng thụ các hoạt động xã hội
Sự hài lòng với các khía cạnh y tế và tài chính của phương pháp điều trị
Tình dục, hình ảnh cơ thể và sự gần gũi
Các yếu tố ảnh hưởng
Một số yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống liên quan đến sức khỏe (ví dụ, giảm tuổi thọ, suy giảm nhận thức, khuyết tật, đau mạn tính, cô lập xã hội, tình trạng chức năng, phụ thuộc vào người chăm sóc) có thể là hiển nhiên đối với các nhân viên y tế. Các bác sĩ có thể cần hỏi về những người khác, đặc biệt là các yếu tố xã hội quyết định đến sức khỏe. Các yếu tố xã hội quyết định sức khỏe (SDOH) là các điều kiện ở nơi mọi người sống, học tập, làm việc và vui chơi có ảnh hưởng đến một loạt các rủi ro và kết quả về sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
Các yếu tố quan trọng khác bao gồm bản chất và chất lượng của mối quan hệ thân thiết, ảnh hưởng của văn hoá, tôn giáo, giá trị cá nhân, và những kinh nghiệm trước đây với chăm sóc sức khoẻ. Tuy nhiên, các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống như thế nào thì không nhất thiết phải được dự đoán, và một số yếu tố không lường trước được có thể có tác động.
Ngoài ra, quan điểm về chất lượng cuộc sống có thể thay đổi. Ví dụ, sau khi vợ/chồng qua đời, chất lượng cuộc sống của một người có thể thay đổi, làm ảnh hưởng đến các mục tiêu chăm sóc.
Đánh giá chất lượng cuộc sống
Rào cản khi đánh giá
Đánh giá quan điểm của bệnh nhân về chất lượng cuộc sống có thể gặp khó khăn vì những lý do sau:
Cách đánh giá như vậy không phải lúc nào cũng được giảng dạy hoặc nhấn mạnh đầy đủ trong giáo dục y học cổ truyền, vốn có xu hướng tập trung vào chẩn đoán và kéo dài tuổi thọ.
Chất lượng cuộc sống mang tính chủ quan, theo kinh nghiệm cá nhân, vì vậy các mô hình quyết định không thể áp dụng cho từng bệnh nhân.
Đánh giá quan điểm của bệnh nhân về chất lượng cuộc sống cần nhiều thời gian vì nó đòi hỏi phải có cuộc trò chuyện chu đáo cặn kẽ giữa bệnh nhân và chuyên gia chăm sóc sức khỏe và thường không có đủ thời gian dành cho những cuộc trò chuyện chuyên sâu này trong các mô hình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe dựa trên phí dịch vụ truyền thống.
Phương pháp
Mọi người có thể tự đánh giá chất lượng cuộc sống hay cụ thể hơn là đánh giá sức khỏe của chính mình. Còn được gọi là sức khỏe tự đánh giá hoặc sức khỏe tự cảm nhận, sức khỏe tự đánh giá (SRH) đề cập đến một biện pháp sức khỏe đơn lẻ trong đó mọi người đánh giá tình trạng sức khỏe hiện tại của họ theo thang điểm từ xuất sắc đến kém. SRH đã được chứng minh là một yếu tố dự báo đáng tin cậy về tử vong và tàn tật bằng một loạt các phân tích trong nước và quốc tế (1).
Trong quá trình đánh giá, các nhân viên y tế nên cẩn thận không tiết lộ những thành kiến của chính mình. Xác định các sở thích của bệnh nhân thường có thể thực hiện được; ngay cả những bệnh nhân bị sa sút trí tuệ hoặc suy giảm nhận thức cũng có thể biết sở thích của họ khi các nhân viên y tế sử dụng lời giải thích và câu hỏi đơn giản. Khuyến khích các thành viên gia đình có mặt khi thảo luận về sở thích của bệnh nhân suy giảm nhận thức.
Tài liệu tham khảo đánh giá
1. Wu S, Wang R, Zhao Y, et al: The relationship between self-rated health and objective health status: A population-based study BMC Public Health 13:320, 2013. doi: 10.1186/1471-244X-4-37